ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ

ΚΑΛΩΣ ΑΝΤΑΜΟΥΘΗΚΑΜΙ
1. Καλώς ανταμουθήκαμι ιμείς οι ντιρτιλήδις
2. να κλάψουμι τα ντέρτια μας κι τα παράπουνά μας.
3. Του ντέρτι μας, του πάθημα κανείς να μην του πάθει,
4.  Ούδι Τούρκους, ούδι Ρουμιός κι ούδι κανάς διαβάτης:
5. Σαράντα κλιέφτις ήμασταν, σαρανταδυό νουμάτοι,
6. πεντέξ κριάργια ψήσαμι κι δυο παχιά σουγγάρια
7. κι πάλι δεν τους έφτασιν να καλουγιουματήστίζουν
8. κι πιάστηκαν στου μάλουμα κι πιάστηκαν στου τζέμπρι.
9. -Πιδιά μου μη μαλώνιτι, ντουφέκια να μην πιάστι.
10. Κανά καλό δεν κάνουμι, καλό για την ψυχή μας;
11. Η κόσμους φκιάνουν ικκλησιές, φκιάνουν κι μαναστήργια,
12. φκιάνουν κι πιτρουγκέφυρα για να πιρνούν η κόσμους.

ΣΧΟΛΙΑ

1. Το παραπάνω δημοτικό τραγούδι είναι ένα από τα πιο όμορφα και ενδιαφέροντα δημοτικά ελληνοβλάχικα τραγούδια απ' όσα συμπεριέλαβε στο έργο της "Λαογραφικά Βεροίας και Περιοχής" η Ελένη Κουτσογιαννοπούλου-Ψωμά. Το κατέγραψε το 1940 στη Βέροια με υπαγόρευση του Δημ. Νανταλή, που τότε ήταν 59 ετών.

2. Το περιεχόμενο του τραγουδιού είναι σχετικό με ένα αντάμωμα σαρανταδυό κλεφτών ντερτιλήδων (φορτωμένων με ντέρτια, καημούς, βάσανα), το οποίο κόντεψε να καταλήξει σε μακελλειό, αν δεν βρισκόταν ένας ψύχραιμος να τους συμβουλέψει, αντί να αλληκοσκοτωθούν να κάνουν κάτι καλό, π.χ. να χτίσουν μια εκκλησιά ή ένα πετρογέφυρο, για να σώσουν την ψυχή τους.

3. Το τραγούδι αρχίζει και συνεχίζει ως τον έκτο στίχο με ρήματα στο πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Μας μιλούν όλοι μαζί οι κλέφτες. Απρόσμενα στον έβδομο στίχο αλλάζει το πρόσωπο. Επεμβαίνει κάποιος που αναλαμβάνει το ρόλο του αφηγητή για να μας πει ότι οι κλέφτες άρχισαν να λογομαχούν πάνω στη μοιρασιά των ψητών που δεν τους χόρτασαν όλους, γιατί φαίνεται ότι κάποιοι πλεονέκτες είχαν ξεχωρίσει για τον εαυτό τους μερίδες "καπετανίστικες" και, όταν κάποιοι πεινασμένοι άπλωσαν χέρι και σ' αυτές, άρχισαν τα "τζε μπρε;" (τι θέλεις μπρε, στα βλάχικα), προμηνύματα καυγά.

4. "Το τζέμπρι" είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα βλάχικης φράσης που γίνεται νεοελληνική λέξη με βάση τους κανόνες των βορειοελληνικών διαλέκτων που τρέπουν το άτονο ε σε ι.

5. Ο ψύχραιμος που σώζει με την επέμβασή του (στίχος 9) την κατάσταση φαίνεται ότι είναι ο γηραιότερος της συντροφιάς και τους βλέπει όλους σαν παιδιά του. Είναι κι αυτός Βλάχος και ξέρει τις ευαίσθητες χορδές της βλάχικης ψυχής ή πιο σωστά της ελληνοβλάχικης ψυχής. Μπορεί το άδικο, όταν βλέπουν κάποιους να τους τρων το δίκιο, να τους εξοργίζει, όταν όμως κάποιος σωστός άνθρωπος τους θυμίζει ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να νοιάζονται μόνο για την κοιλιά τους αλλά και για την ψυχή τους, οι Ελληνόβλαχοι γίνονται μεγαλόκαρδοι, γενναιόψυχοι, μάρτυρες οι μεγάλοι ευεργέτες της Ελλάδας, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν πολλοί Ελληνόβλαχοι.

6. Οι δύο τελευταίο στίχοι είναι από τους τελειότερους και στοχαστικότερους και ευηχότερους της ελληνικής δημοτικής ποίησης. Είναι άρρηκτα δεμένοι μεταξύ τους με το σχήμα του κύκλου: "Η κόσμους φκιάνουν… για να πιρνούν η κόσμους" και η ενότητά τους αυτή γίνεται ακόμη πιο ουσιαστική με το σχήμα "κατά το νοούμενο" σύμφωνα με το οποίο η σύνταξη δεν ακολουθεί το γραμματικό τύπο των λέξεων αλλά το νόημα, έτσι αντί να πει κάποιος "ο κόσμος φκιάνει εκκλησιές…" λέει "ο κόσμους (=οι άνθρωποι) φκιάνουν εκκλησιές…". Τέτοια δημοτικά τραγούδια δεν έπρεπε να λείπουν από τα σχολικά βιβλία. 

7. Οι δύο πρώτοι στίχοι του ελληνοβλάχικου τραγουδιού που μας απασχολεί στο σημείωμα αυτό υπάρχουν και σε ένα κλέφτικο τραγούδι της Συλλογής του Ν. Πολίτη όπως και οι στίχοι 10-11 σ' ένα άλλο της ίδιας Συλλογής: "Δημοτικά Τραγούδια-Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού" (α΄ έκδοση 1914). Όπως αναφέρει ο Ν. Πολίτης στο κεφάλαιο του βιβλίου του "Πηγαί οπόθεν παρελήφθησαν τ' άσματα", τα δημοτικά τραγούδια που παρουσιάζονται στη συνέχεια είχαν καταγραφεί από διάφορους συλλέκτες σε αρκετές περιοχές της Πελοποννήσου, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας.

ΚΛΕΦΤΙΚΟ (28)
1. Καλώς ανταμωθήκαμε νεμείς οι ντερτιλήδες
2. να κλάψουμε τα ντέρτια μας και τα παράπονά μας.
3. Πάλε καλές αντάμωσες, πάλε ν' ανταμωθούμε
4. στον Άγιο Λια, στον πλάτανο, ψηλά στο κρυονέρι,
5. πόχουν οι κλέφτες σύνοδο κι οι καπιταναραίοι,
6. πόχουν αρνιά και ψένουνε, κριάρια σουγλισμένα,
7. οπ' έχουν και γλυκό κρασί από το μοναστήρι
8. κι έχουν τη Γκόλφω στο πλευρό και τους κερνάει και πίνουν.
9. Κι ο καπετάνιος τους μιλάει κι ο καπετάνιος λέει:
10. "Για φάτε, πιέτε, βρε παιδιά, χαρείτε να χαρούμε
11. τούτον το χρόνο τον καλό, τον άλλο ποιος το ξέρει
12. για ζούμε, για πεθαίνουμε, για σ' άλλον κόσμο πάμε".

ΚΛΕΦΤΙΚΟ (29)
1. Της νύχτας οι αρματολοί και της αυγής οι κλέφτες
2. ολονυχτίς κουρσεύανε και τες αυγές κοιμώνται.
3. Κοιμώνται στα δασά κλαριά και στους παχιούς τους ήσκιους.
4. Είχαν αρνιά και ψήνανε, κριάρια σουβλισμένα
5. μα' είχαν κι ένα γλυκό κρασί, που πιν' ν τα παλικάρια,
6. κι ένας τον άλλον έλεγαν κι ένας τον άλλο λέει:
7. "Καλά τρώμε και πίνουμε και λιανοτραγουδάμε,
8. δεν κάνουμε κι ένα καλό, καλό για την ψυχή μας;
9. Ο κόσμος φκιάνουν εκκλησιές, φκιάνουν και μοναστήρια,
10. να πάμε να φυλάξουμε στης Τρίχας το γεφύρι
11. που θα περάσει ο βόιβοντας με τους αλυσωμένους
12. να κόψουμε τους άλυσους να βγουν οι σκλαβωμένοι,
13. να βγει της χήρας το παιδί, π' άλλο παιδί δεν έχει,
14. π' αυτή το 'χει μονάκρινο στον κόσμο ξακουσμένο.
ΣΧΟΛΙΑ

1. Από την πρώτη κιόλας ανάγνωση των παραπάνω τραγουδιών αντιλαμβανόμαστε ότι το ελληνοβλάχικο τραγούδι της Βέροιας δεν είναι παραλλαγή κανενός από τα δυο αυτά τραγούδια της Συλλογής του Ν. Πολίτη, που προαναφέρθηκε, αλλά ένα διαφορετικό δημοτικό τραγούδι με τη δική του ιδιαίτερη πλοκή και σημασία. 

Οι κοινοί στίχοι, φαινόμενο πολύ συνηθισμένο στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια όλων των περιοχών του ελληνισμού, δεν μαρτυρούν τίποτε άλλο από το ότι οι Ελληνόβλαχοι αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνισμού, σάρκα από τη σάρκα του, ψυχή από την ψυχή του.

2. Ο στίχος όλων των τραγουδιών του σημερινού σημειώματος είναι ο πολύ συνηθισμένος από τα βυζαντινά χρόνια ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος.

Πηγή: http://www.laosver.gr/