Ο Βενιαμίν κατάγεται από την Τουδέλα Ισπανίας, είναι εβραϊκής καταγωγής και έζησε τον 12ο αιώνα. Είναι διάσημος για την Έκθεση του σχετικά με τους Εβραίους σε Ευρώπη, Ασία, Αφρική (διάρκειας 13 ετών). Η περιήγηση του είχε περισσότερο επιστημονικό ενδιαφέρον για τους ομόθρησκούς του με πρακτικό σκοπό: Λόγω των διώξεων που οι Εβραίοι υφίσταντο στην Ισπανία, επηζητούσαν να καταφύγουν αλλού, έτσι χάρη στις διαπιστώσεις του Βενιαμίν κατέφυγαν στο Βυζάντιο (στην Ελληνική χερσόνησο και τον Μικρασιατικό Ελληνισμό), όπου τα πράγματα ήταν καλύτερα για αυτούς.
Στο έργο του αναφέρεται για πρώτη φορά ο όρος Βλαχία, έτσι ο Βενιαμίν συμβάλλει στην ιστορική γεωγραφία και εθνολογία, ταυτόχρονα όμως ορισμένες αμφιλεγόμενες παρατηρήσεις του ελέγχονται.
Ο όρος Βλάχος αναφέρεται πρωτύτερα από τον Γ. Κεδρηνό τον 10ο αιώνα, ο όρος Μεγάλη Βλαχία της Θεσσαλίας από τον Νικήτα Χωνιάτη τον 12ο αιώνα και ο όρος Μεγαλοβλαχίται από τον χρονογράφο Παχυμέρη τον 13ο αιώνα, ο οποίος τους θεωρεί απόγονους των Αρχαίων Ελλήνων των οποίων προΐστατο ο Αχιλλεύς του Τρωϊκού πολέμου.
Η περικοπή του Βενιαμίν για την Φθιωτική Βλαχία καταχωρίζεται αυτούσια ή σε μετάφραση, συνηθέστερα δε παραποιημένη, από πολλούς συγγραφείς. Αρκετοί επίσης προβαίνουν σε σχολιασμό, που κατά κανόνα είναι ολότελα ανεδαφικός και παραπλανητικός. Στην αρχή ο συγγραφέας (Α. Λαζάρου) αναφέρει τους Ι. Λαμπρίδη, Berard, Poukeville, Βορτσέλα, Wace-Thompson, Λάμπρο, Κεραμόπουλο, Σιμόπουλο.
Ωστόσο, θα πρέπει να καταγράψουμε την επίμαχη περικοπή του Βενιαμίν, η οποία έχει ως εξής (Κυριάκου Σιμόπουλου, ‘Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα’ 333 μ.Χ.-1700 μ.Χ., Αθήνα 1927, σελ. 223): «Εδώ βρίσκονται [στο Sinon Potamo ή Ζητούνι] τα σύνορα της Βλαχίας , που οι κάτοικοί ονομάζονται Βλάχοι. Είναι αλαφροί και γρήγοροι σαν ζαρκάδια και κατεβαίνουν από τα βουνά στους ελληνικούς κάμπους για ληστεία και αρπαγές. Κανείς δεν ριψοκινδυνεύει πόλεμο μαζί τους, ούτε μπορεί να τους υποτάξει γιατί τα καταφύγιά τους είναι απρόσιτα κ’αυτοί μονάχα γνωρίζουν τους δρόμους. Δεν είναι Χριστιανοί, ούτε Εβραίοι. Τα ονόματά τους είναι εβραϊκά. Μερικοί μάλιστα αποκαλούν τους Εβραίους αδελφούς. Όταν συναντήσουν Ιστραηλίτη, τον ληστεύουν αλλά δεν τον σκοτώνουν, όπως κάνουν με τους Έλληνες».
Ο Σιμόπουλος συνοδεύει την περικοπή με δυο σημειώσεις. Στη πρώτη μάλιστα, μεταξύ άλλων, αναφέρει τον Πουκεβίλ, ο οποίος θέλει τους Βλάχους να κατεβαίνουν σαν χείμαρρος από τις οροσειρές του Αίμου και της Ροδόπης. Κατά τον συγγραφέα (Α. Λαζάρου) ο Σιμόπουλος θα έπρεπε να σχολιάσει τα λόγια του Πουκεβιλ γιατί αλλιώς διαιωνίζει την υπάρχουσα σύγχυση για την προέλευση των Βλάχων. Διότι ο όρος ‘Βλάχος’ σήμαινε τον λατινόφωνο, υπήκοο της απέραντης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Ουαλία, Βέλγιο, Δακία, Ιλλυρία, Βουλγαρία, Ελλάδα κλπ). Έτσι. Ο Πουκεβίλ συγχέει τους Ασανίδες Βλάχους του Αίμου της βόρειας Θράκης με τους Βλάχους της Ηπείρου, Θεσσαλίας, Μακεδονίας κλπ, τους αυτόχθονες δηλαδή εκλατινισμένους, όπως αποδεικνύουν επιγραφές και το νεολατινικό τους ιδίωμα επάνω σε ελληνικό υπόστρωμα κλπ.
Η δεύτερη σημείωση του Σιμόπουλου είναι εύστοχη. Η εικασία του Ραββίνου Βενιαμίν, λέει ο Σιμόπουλος, είναι αφελέστατη. Θεωρεί τους ληστές εβραϊκής καταγωγής, επειδή δεν σκοτώνουν τους ομοφύλους τους, ενώ σκοτώνουν τους Έλληνες!
Άλλοι σύγχρονοι ερασιτέχνες, ακόμα και καθηγητές Πανεπιστημίου, παραποιούν ακόμα και τα σχόλια των συγγραφέων, που έγραψαν για την επίμαχη περικοπή του Βενιαμίν. Για παράδειγμα, ο Αδαμαντίου Αδαμαντίου σε άρθρο του ομιλεί για περίεργη και μυστηριώδη φυλή (Βλάχοι), που βρίσκονται στην Πίνδο! Όλα αυτά επιφέρουν μεγάλη εθνική βλάβη, ιδίως όταν προορίζονται για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.
Ο ακαδημαϊκός Α. Κεραμόπουλλος εξετάζει με προσοχή τις εντυπώσεις του Βενιαμίν και θεωρεί αφελή τα συμπεράσματά μερικών ότι οι Βλάχοι δεν είναι Έλληνες, επειδή εφόνευαν τους Έλληνες των πεδιάδων και ότι είναι Εβραίοι επειδή είχαν εβραϊκά ονόματα. Τα ονόματα, ωστόσο, είναι χριστιανικά εβραϊκής προέλευσης και δεικνύουν την πρώιμη εκχριστιάνιση τους, μας λέει ο Α. Λαζάρου.
Ο Ρουμάνος N. Iorga, αποσκοπώντας στην ενίσχυση της θεωρίας περί καθόδου Βλάχων από Δακία (Ρουμανία) ανακαλύπτει περιέργως στους Βλάχους της Λαμίας δοξασίες της αιρέσεως των Βογομίλων (αυτή η αίρεση είχε διαδοθεί στην Δακία).
Πολλοί χρησιμοποιούν την περικοπή του Βενιαμίν ως αποδεικτικό στοιχείο ότι οι ‘Βλάχοι δεν έχουν θρησκευτική πίστη’. Αυτό χρησιμοποιείται από ξένους για αποξένωση των Βλάχων από τον Ελληνισμό. Αλλά και Έλληνες συγγραφείς (Γιαννόπουλος, Γεωργιάδης) παρασύρονται από την περικοπή του οδοιπορικού και ανάγουν την εκχριστιάνιση των Βλάχων μετά τον 12ο αιώνα. Όλοι αυτοί, αγνοούν φαίνεται, επισημαίνει ο Α. Λαζάρου, ότι οι Βλάχοι ήταν ορθόδοξοι, βαθύτατα θρήσκοι και χρησιμοποιούν στο γλωσσικό τους ιδίωμα χριστιανική ορολογία, μαρτυρία αδιάψευστη της πρώιμης αποδοχής του χριστιανισμού. Η εκχριστιάνιση δίγλωσσων Ελλήνων, δηλαδή Βλάχων, σύμφωνα με μαρτυρικές επιγραφές είναι δεδομένη ήδη από τον 5ο αιώνα.
Στην Φωτική της Ηπείρου, όπου ο επίσκοπος Διάδοχος με την προφορική και γραπτή διγλωσσία του, επιβεβαιώνει εκλατίνιση Ελλήνων (Χατζόπουλος). Ο Τaillez μάλιστα αποδεικνύει εκχριστιάνιση των δίγλωσσων του ελληνικού χώρου από τους χρόνους του Αποστόλου Παύλου.
Ως προς την ακρίβεια της μαρτυρίας του Βενιαμίν, κατά την οποίαν το Ζητούνι (Λαμία) είναι το νότιο όριο της Βλαχίας, οι απόψεις διίστανται. Ωστόσο, ο καθορισμός των ορίων της Φθιωτικής Βλαχίας δεν έγινε ακόμα διότι χρειάζεται περισσότερη επιστημονική έρευνα.
Γενικά περισσότεροι είναι οι Ρουμάνοι επιστήμονες, οι οποίοι δεν υποστηρίζουν κάθοδο Δακών (T. Papahagi, Sacerdoteanu, Dragomir κλπ) μάλιστα δε ειδικοί Ρουμάνοι ομολογούν άνοδο Βλάχων από νότο προς βορρά πέραν του Δούναβη (C. Daicoviciu, H. Daicoviciu, Densusianu κλπ). Άλλωστε, λατινοφωνία αυτόχθονων πληθυσμών, δηλαδή Βλάχων, επιτελείται πρώτα στον νότο και μετά στον βορρά και αυτό είναι ιστορικά αποδεδειγμένο. Επιπλέον, Ρουμάνοι επιστήμονες (Condurachi, Parvan, Banescu κλπ) σημειώνουν έντονη την ελληνική παρουσία στην Δακία από την μυκηναϊκή εποχή αλλά και μετέπειτα την αναγνώριση της ελληνικής πολιτιστικής συμβολής, τόσο στη ρωμαϊκότητα των Δακών όσο και στη ρουμανικότητα των επιγόνων τους.
Όλα αυτά αποτελούν καρπούς ρουμανικής επιστημονικής έρευνας, όμως οι Ρουμάνοι πολιτικοί και εθνικιστές καταφεύγουν στις προπολεμικές πάλι μεθόδους, ενώ ούτε γεωγραφικά, ούτε ιστορικά δεν ανήκουν στα Βαλκάνια. Φθάνουν δε στο σημείο μερικοί (Beldiceanou, Nasturel) να αποκαλούν Ρουμάνους, κατοίκους της Εύβοιας, με βάση το ότι φέρουν το επώνυμο «Βλάχος», ενώ πρόκειται για κοινώς βοσκούς. Το επιχείρημα ότι κτηνοτρόφοι ήταν μόνο αυτοί της Δακίας αναιρείται από τους επιστήμονες και ιδιαίτερα από τον Ούγγρο Ρωμανιστή Gyoni, ο οποίος αποδεικνύει κτηνοτροφικές επιδόσεις των Ελλήνων από τους αρχαιοτάτους χρόνους (Όμηρο κλπ).
Άρα καθίσταται σαφές ότι η περικοπή αυτή δεν μας δίνει ασφαλή και επαρκή στοιχεία για τη προέλευση και καταγωγή των Βλάχων.
Του Τσιαμήτρου Γιάννη, εκπ/κού - χοροδιδασκάλου.
(Περιληπτική απόδοση από το τετράτομο του Α. Λαζάρου, ‘Ελληνισμός & Λαοί της ΝΑ Ευρώπης τόμος Α΄, 447-465)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.