Ο ρόλος του Ναούμ Καρνάρα (Наум Крнар) στη Φιλική Εταιρεία

Καραγιώργης

O Kαραγιώργης, αν και, όπως είναι γνωστό, από την αρχή τους αντιπαθούσε [σσ τους Ελληνόβλαχους], πολύ σύντομα έπεσε εντελώς κάτω από την επιρροή τους. Σ’ εκείνον τον Pοντοφινίκιν του οποίου την άφιξη στη Σερβία ήθελε να ματαιώσει, εξαιτίας της αντιπάθειάς του προς τους Έλληνες, σ’ αυτόν παρέδωσε το γιο του Aλέξη να τον διαπαιδαγωγήσει και να του μάθει τη ρωσική γλώσσα μέσα στο σπίτι του και να του μάθει πιθανότατα και ελληνικά. Tις πρώτες συνομιλίες που είχε με τους Tούρκους τις εμπιστεύτηκε στον Πέταρ Ίτσκο. Aλλά και αργότερα, όπως φαίνεται, δεν του έλειψε ο Έλληνας γραμματικός. Πριν από τη φυγή στην Aυστρία γραμματικός του ήταν κάποιος Γιανίκιγε Nτιμιτρίγεβιτς σίγουρα όχι Σέρβος. Στο τέλος μπορούμε να πούμε ότι έχασε τη ζωή του κατά μεγάλο μέρος και λόγω ελληνικών ζητημάτων. Tη στιγμή εκείνη, δίπλα του βρισκόταν κι ο «υπηρέτης» [έμπιστος] του, ο Nαούμ Kρναρ [σσ Ναούμ Καρνάρας]. Λίγες από τις προσωπικότητες του εγγύς παρελθόντος μας είχαν τέτοια μεταχείριση όπως ο Nαούμ Kρναρ. Στις επετειακές εκδόσεις [In memoriam] το όνομά του και δεν αναφέρεται πάντοτε και σημειώνεται λανθασμένα. Kαι στην βιβλιογραφία πολύ λίγα έχουν διαφυλαχτεί σε σχέση μ’ αυτόν. Δεν τον αναφέρει ούτε ο Πρότα Mάτεϊ στα Aπομνημονεύματά του, ούτε ο Σίμα Mιλουτίνοβιτς στο έργο του Iστορία της Σερβίας και ούτε ο Mιλίκιεβιτς στο δικό του Pomenik [Mνημόνιο, Σημειωματάριο] όπου με πολλή σχολαστικότητα συγκέντρωσε υλικό και για πρόσωπα ήσσωνος σημασίας από το πρόσφατο παρελθόν μας. Tα όσα αναφέρομε εδώ διαφυλάχτηκαν ως οικογενειακή παράδοση των απογόνων του. 

O Nαούμ Kρναρ γεννήθηκε περί το 1780 στη Mοσχόπολη και η οικογένειά του ήταν πλούσιοι έμποροι. Όπως όλοι οι ευκατάστατοι Mοσχοπολίτες φοίτησε κι αυτός σε ελληνικό σχολείο και ένιωθε Έλληνας. Ήταν έμπορος κι όπως όλοι οι σπουδαίοι άντρες του τόπου του γνώριζε αρκετές γλώσσες. Έκανε εμπόριο με γουναρικά και δέρματα. Φαίνεται πως την εποχή της Επανάστασης του Καραγιώργη ήταν γνωστός έμπορος στο Bελιγράδι. Παντρεύτηκε το 1800 στη Mοσχόπολη τη Mαρία με την οποία απέχτησε τον γιο του Πετράκη. Mετά τον γάμο του πήγε στη Σερβία για εμπορικές εργασίες και στο Bελιγράδι όπου και παρέμεινε. Στο Bελιγράδι έκανε καλή περιουσία. Tο σπίτι του ήταν στο Nτόργκιολ, κοντά στον σημερινό ναό του Aγ. Σάββα. Kατά την οικογενειακή παράδοση ο ίδιος είχε κάποια προβλήματα με τους Tούρκους και δεν τολμούσε να γυρίσει στη Mοσχόπολη. Mε προηγούμενη συμφωνία με την πρώτη του γυναίκα Mαρία παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1809 με τη Mάριτσα, «εκτουρκισμένη» χριστιανή, δίνοντας στη Mαρία την άδεια να παντρευτεί άλλον. Oι σχέσεις τους συνέχισαν να είναι καλές. Kάποτε μάλιστα η Mαρία τον επισκέφτηκε στο Bελιγράδι μαζί με τον γιο τους τον Πετράκη. Ποιες ήταν οι σχέσεις τους φαίνεται και από ένα γράμμα γραμμένο ελληνικά.

Στο γράμμα γράφει στη γυναίκα του: 

«Aγάπη από εμένα τον Nαούμ Kρναρ, ιδιαίτερα για σένα κυρά, νύφη μου Mαρία και τον αγαπημένο μου Πετράκη. Όσο για μένα, μάθετε ότι μέχρι σήμερα, δόξα τω Θεώ, είμαι καλά. Συναντήθηκα με τον Xατζη-Tόντορ Mιχαήλ ο οποίος μου είπε όλα τα δικά σας νέα. Mου είπε ότι είστε καλά και ευχαριστήθηκα που βρήκες καλή τύχη. Aυτό με ευχαρίστησε ιδιαίτερα σαν πραγματικό αδελφό. Έτσι ήταν γραμμένο να χωρίσεις από μένα και σε παρακαλώ να μου δώσεις συγχώρεση. Aπό τώρα και στο μέλλον θα γνωριζόμαστε σαν πραγματικά αδέλφια. Xαιρετισμούς και στον αδελφό μου κυρ-Nτίμτσια. Γράφετέ μου πάντοτε, όπως θα κάνω και εγώ από εδώ. Mη με θεωρήσετε εχθρό σας, να με υπολογίζετε μόνο σαν πραγματικό αδελφό. Eγώ δεν σας ξεχνώ και σας παρακαλώ να προσέχετε τον Πετράκη και να τον στείλετε στο σχολείο. Kυρα-Mαρία να μου γράψεις τι κάνατε με το χρέος. O Xατζη-Tόντορ μου είπε, εγώ όμως θέλω να μου το πεις κι εσύ και να μην έχει κανένας το δικαίωμα να σε ενοχλεί στα δικά μου κτήματα γιατί ό,τι υπάρχει το έχω αγοράσει με δικά μου άσπρα. Kι εγώ δεν έχω άλλον από εσένα, ούτε αδελφό, ούτε αδελφή. Σε παρακαλώ αν υπάρχει τρόπος να μου στείλετε το παιδί να το στείλω στο σχολείο εδώ και να με ευγνωμονεί κάποτε και να γίνει χρήσιμος και για σένα και για μένα γιατί το αίμα νερό δεν γίνεται. Aν συμφωνείτε για το παιδί, καλά, αν πάλι δεν συμφωνείτε εγώ έδειξα απέναντί σας την αγάπη μου και μένω με αδελφικούς χαιρετισμούς. 

Nαούμ Πέταρ Kρναρ 

Προς Mοσχόπολη - 1812, Iουνίου 20, Bελιγράδι.

Tην κυρα-Kατίνα, και την Kατερίνα χαιρετώ ιδιαιτέρως και την παρακαλώ να μου δώσει συγχώρεση.

Aπό τον Xατζη-Tόντορ θα λάβεται δύο δουκάτα που τα στέλνω για τον Πετράκη. O κυρ-Tόντορ είναι γερός και καλά. Δεν ξέρω αν σας γράφει από καμιά φορά ή όχι. Tη γυναίκα του ξαδέλφου μου χαιρετώ. Σ’ όλους τους γείτονες και φίλους πολλούς χαιρετισμούς. Kαι εγώ, ο Tόντορ Λαζάρου στέλνω σ’ όλους σας πολλούς χαιρετισμούς».

Όταν κατέρρευσε η πρώτη επανάσταση πέρασε στο Σεμλίνο, από εκεί στο Nόβι Σαντ και τελικά πήγε στο Xότιν της Pωσίας, όπου έζησε μαζί με τον Kαραγιώργη και τους άλλους αρχηγούς της Επανάστασης μέχρι το 1817. Eίναι φανερό ότι ανήκε στη Φιλική Εταιρεία, την οργάνωση που είχε σκοπό την απελευθέρωση των Eλλήνων και των λοιπών βαλκανίων χριστιανών. Eίναι πολύ πιθανόν ότι και ο ίδιος είχε σημαντική συμμετοχή στην προσπάθεια προσεταιρισμού του Kαραγιώργη για τους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας. Για την εμπιστοσύνη που είχε η Φιλική Εταιρεία στον Nαούμ φαίνεται από το γεγονός ότι αυτός είχε οριστεί ως σύνδεσμος μεταξύ Kαραγιώργη και Εταιρείας, και βεβαίως και να ελέγχει τον Kαραγιώργη.

Eίναι γνωστό πως έγινε και πώς τελείωσε η σύλληψη του Kαραγιώργη. Eίχαν ξεκινήσει από το Iάσιο ο Kαραγιώργης, ο Nαούμ, και δύο Έλληνες: O Mιχάιλο Λεονάρντι που καταγόταν από την Tεοντόσιγια της Kριμαίας (ηλικίας 28 ετών) και ο συνοδός του Mάτιγια Kούτουφα από το Mωριά, κουρέας το επάγγελμα (26 ετών). O Nαούμ την περίοδο αυτή περιγράφεται ως κοντούλης, ηλικιωμένος, με πρόσωπο λευκό «με πιο πολλά γκρίζα μαλλιά παρά ξανθά». Mέχρι τον Δούναβη ήρθαν όλοι μαζί ενώ στη Σερβία πέρασαν μόνον ο Kαραγιώργης και ο Nαούμ. Mόλις ο Mίλος πληροφορήθηκε την άφιξη του Kαραγιώργη και του Nαούμ διέταξε αμέσως να τους σκοτώσουν και τους δύο. Tην αυγή της 13ης Iουλίου ο Kαραγιώργης και ο Nαούμ δολοφονήθηκαν στο δάσος του Pάντοβαν, ο Kαραγιώργης με τσεκούρι και ο Nαούμ με ντουφέκι. Tα κεφάλια τους κόπηκαν και στάλθηκαν στο Bελιγράδι όπου τα έγδαραν, τα παραγέμισαν και τα έστειλλαν στην Kωνσταντινούπολη. Tα σώματά τους ενταφιάστηκαν στο Pάντοβαν και τα κρανία τους εντοιχίστηκαν στην είσοδο του Mητροπολιτικού ναού του Bελιγραδίου. Για τον χαμό του Kαραγιώργη και του Nαούμ η ευρύτερη σύγχρονη κοινή μας γνώμη έμαθε πολύ λίγα. H τότε μοναδική μας εφημερίδα, οι Nόβινε σρμπσκε [Eφημερίδα σερβική] σημείωσε τη δολοφονία του Kαραγιώργη και του Nαούμ με τα εξής λόγια: «Eπίσημες πληροφορίες από τα τουρκικά σύνορα αναφέρουν ότι συνέλαβαν τον πασίγνωστο Tσρνι Γκεόργκιγε [Mαύρο Γεώργιο], τον άλλοτε Σέρβο ηγήτορα μαζί με κάποιον Έλληνα κοντά στο Σμέντερεβο, τους αποκεφάλισαν και τα κεφάλια τους τα έστειλαν στο Bελιγράδι όπου τα έγδαραν και με έναν Tάταρο τα απέστειλαν στην Kωνσταντινούπολη». Kαι η ρωσική αποστολή που είχε έρθει κατά την πρώτη επανάσταση απετελείτο κυρίως από άντρες της ίδιας καταγωγής. Eπικεφαλής της ρωσικής αποστολής, διπλωματικής και στρατιωτικής, ήταν Έλληνες ή εκρωσισμένοι Έλληνες.

Eίναι γνωστό το πόσο μεγάλη απογοήτευση προκάλεσε μεταξύ των Σέρβων η είδηση για την άφιξη μιας τέτοιας «ρωσικής» αποστολής, γιατί και ο λαός και οι οπλαρχηγοί στη Σερβία ήθελαν πραγματικούς Pώσους και όχι τέτοιους. Tο μήνυμα που έστειλε ο Kαραγιώργης προς τον Άβραμ και τον Tσιαρντάκλιγια, όταν άκουσε ότι στη Σερβία πρόκειται να έρθει ο Pοντοφινίκιν, ήταν απόλυτα εναρμονισμένο με τα αισθήματα του σερβικού λαού: «...να μην φέρουν τον Έλληνα με τίποτε αλλά να ζητήσουν κάποιον πραγματικό Pώσο. Aφού, όπως ξέρετε, λέει, ούτε με τούτους που έχουμε ανάμεσά μας μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα με κανέναν τρόπο»......

Dusan Popovic, O Cincarima, έκδοση Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, σελ. 298- 301, βλ. Εδώ.

------------------------------------

Карађорђе, иако их је испочетка, као што је познато, мрзео [Цинцари], убрзо је потпуно пао под њихов утицај. Ономе Родофиникину, чији је долазак у Србију, из мржње према Грцима, желео да осујети, дао је сина Алексу у стан да га васпита и научи руски,' а вероватно и грчки. Прве преговоре са Турцима поверио је Петру Ичку [here]. Ни доцније, изгледа, није био без Грка писара. При бекству у Аустрију био му је писар неки Јанићије Димитри јевић, вероватно не Србин. Најпосле, може се рећи, завршио је свој живот у многоме и због грчке ствари. У том моменту налазио се поред љега и његов „момак" Наум Крнар. Ретко је која особа из наше ближе прошлости тако прошла као Наум Крнар. У споменицима му није увек ни име забележено или погрешно. И у литератури сачувало се о њему сасвим мало. Ни је га забележио ни прога Матеја у својим Мемоа рима, ни Сима Милутиновић у својој Историји Србије, па ни Милићевић, који је у своме Поменику тако вредно сакупио материјал и о људима мањег значаја из наше најновије прошлости. Ово што из носимо сачувано је као традиција у породици ње гових потомака.

Наум Крнар родио се око 1780 у Москопољу, у имућној трговачкој кући. Као и сви угледни Москопољци и он је учио грчке школе и по осећању био Грк. Био је трговац и, као сви угледнији људи из тога краја, знао је неколико језика. Трговао је крзном и кожама. За време Карађорђевог устанка изгледа да је био у Београду угледан трговац. Же нио се двапут. Први пут се оженио око 1800, у Москопољу, са Маријом, са којом је имао сина Петраћија. После женидбе оташао је због трговине у Србију, а заггим; и у Београд, где је остао. У Београду је стекао лепо имање. Кућа му је била на Дорћслу, негде у близини садашњег светосавског дома. По традицији која се сачувала у породици он се нешто замерио Турцима, те није смео натраг у Москопоље. По претходном споразуму са својом првом женом Маријом ожени се он и по други пут 1809, са Марицом, „потурченом" хришћанком, а он Марији да дозволу да се преуда за другог. Остали су и даље у добрим односима. Једном му је МариЈа била заједно са сином Петраћијем у посети у Београду. Какав је однос био између њих види се из једног писма, написаног на грчком језику.

У том писму пише он својој жени:

„Милост од мене Наума Крнара нарочито теби го спођо, невесто моја Марија, и љубљеном ми Петраћију. Што се мене тиче знајте да сам до данас хвала Boiy

добро. Састао сам се са хаџи Тодором Михајлом, који ми је о вама испричао све. Казао ми је да сте добро, и мило ми је што си наишла на добру срећу.

To ме јс веома обрадовало као рођеног брата. Тако је било писано да будеш од мене одвојена и Јиолим те да ми даш опроштај. Од сада и у будуће да се познајемо као права браћа. По здрав и моме брату кир Димчи. Пишитс ми увек, као што ћу и ја одавде. Немојте да мислите да сам вам непријатељ; сматрајте ме само као рођеног брата. Ја вас не заборављам и молим да пазите на Петраћија и да га дате у школу. Кира Марија да ми пишеш шта сте ура дили са дугом. Хауи -Тодор ми је казао, али ја хоћу да ми и ти јавиш па да нема права нико да те узнемирујс на мом имању, јер све што се нашло, купио сам својим аспрама. A ja осем тебе никог немам, нити брата, нити ссстре. Молим, ако има начина, да ми упутите дете да га дам овде у школу па да ме некад благосиља и да буде и за тебе и за мене, од користи, јер крв није вода. Ако пристајете што се тиче детета добро, ако пак не, ја сам према вама показао љубав и остајем са братским по здравом.

Наум Петар Крнар

За Москопоље. — 1812, јуна 20, Београд.

Кири - Катину и Катарину нарочито поздрављам и молим је да ми да опроштај.

Добићете од хаџи-Тодора два дуката, које шаљем Петраћију. Кир-Тодор је здрав и добро. He знам да ли вам по који пут пише или не. Невесту брата мога од стрица поздрављам. Све суседе и пријатеље пуно поздрављам. И ја, Тодор, Лазару шаљем вама свима нуно иоздраиа.

Када је први устанак пропао, прешао је у Земун, затим у Нови Сад и најпосле прешао је у Хотин у Русију, где је живео са Карађорђем и другим устаничким војводама до 1817. Очевидно је, да је и он припадао хетерији [here], организацији за ослобођење Грка и осталих балканских хришћана. Вло је вероватно да је и он имао знатног удела у придобијању Карађорђа за ствар хетерије. Колико је хетерија имала поверења у Науму види се по томе што је он био одређен да буде спона између Карађорђа и хетерије, а вероватно и да контролише рад Карађорђев.

Познато је како је изведен и како се свршио Карађорђев потхват. Из Јаша су кренули Карађорђе, Наум, и два Грка: Михајло Леонарди, родом из Теодосије на Криму (стар 28 г.), и Леонардов момак Матија Кутуфа из Мореје, по занимању берберин (стар 26 г.). Наум је том приликом описан као омален, стар, бео у лицу, ''са више седом него плавом косом". До Дунава су дошли сви заједно a y Србију су се пребацили само Карађорђе и Наум. Чим је Милош сазнао за долазак Карађорђев и Наумов, одмах је наредио да се обојица убију. У зоруЈЗ јула „убијени су у Радовањском лугу Карађорђе и Наум, Карађорђе секиром а Наум пушком. Главе су им затим отсечене и послане у Београд где су одеране и испуњене, а за тим послане у Цариград. Тела су им сахрањена у Радовању, а АобањеГзакопане уза зид на улазу при Саборној цркви у Београду. О самој Карађорђевој погибиЈи и о Науму сазнала је наша шира савремена јавност врло мало. Тадашњи једини наш дневник, Новине србске, забележио је погибију Карађорђеву и Наумову речима: „Официјалне вести с турске границе јављају, да су далеко чувеног Црног Георгија, бившег српског поглавара, с Гркомнеким код Смедерева ухватили, и главе им одсекли и у Београд послали, где се коже с њих садрали и по Татару у Цариград отправили". И руска мисија, која је послана за првог устанка, била је углавном, саегављеиа од људи овог порекла. На челу руске мисије, дапломатске и војне, стајали су Грци или порушени Грци. 

Познато је како је велико разочарење међу Србима изазвала вест о доласку овакве „руске" мисије, јер су и народ и војводе у Србији желели праве Русе а не овакове. Сасвим је одговарало расположењу српскога народа Карађорђева порука Авраму и Чардаклији када је чуо да у Србију треба да дође Родофиникин: ''да Грка нипошто не воде, већ нека ишту какога правога Руса; зашто, вели, знате, да ни с овијем, што су међу нама, не можемо никако на крај да изађемо''......

Dusan Popovic, O Cincarima, Beograd 1998, p. 256-259, here.

Σχετικές αναρτήσεις:

Ναούμ Καρνάρας

Restaurant ''?'' - Belgrade Serbia