Η ιστορία της σοκολάτας στη Σερβία συνδέεται με το όνομα ενός Έλληνα, του Σόντα από την Κλεισούρα

Η πρώτη σοκολάτα έφτασε στη Σερβία, και συγκεκριμένα στο Βελιγράδι, το 1897 στο κατάστημα του Σόντα (Sonda), ενός ευυπόληπτου εμπόρου από την Κλεισούρα της Καστοριάς. Ήταν η ''σοκολάτα γάλακτος Όλγα'' που διαφημίστηκε ως η καλύτερη από όλες στην εφημερίδα Vecernje Novosti, σύμφωνα με το άρθρο του Jovo Andjic ''Το γλυκό Βελιγράδι -ένας μικρός οδηγός της ιστορίας των γλυκών στο σύγχρονο Βελιγράδι''. Από την διαφήμιση θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι ο Σόντας πουλούσε ''λιχουδιές για το σερβίρισμα'' -σοκολάτα ζαχαροπλαστικής, πραλίνες και gianduja[1].

Να σημειωθεί ότι, η είσοδος της σοκολάτας στην Ελλάδα οφείλεται στον πρωτοπόρο Σπυρίδωνα Παυλίδη. Με το γλυκυσματοποιείον του, το οποίο βρισκόταν στη συμβολή των οδών Αιόλου και Βύσσης και πρωτάνοιξε το 1841, προσέφερε ένα καινούριο προϊόν στην ελληνική αγορά που αγαπήθηκε από μικρούς και μεγάλους[2].

Η κατοικία και το εργοστάσιο της οικογένειας Σόντα

Στην οδό Kosovska 5, στο κέντρο του Βελιγραδίου, ξεχωρίζει το κτίριο στο Νο 5 με την λαμπερή πρόσοψη. Πρόκειται για το σπίτι των αδελφών Σόντα που χτίστηκε το 1929 σε νεοκλασικό στυλ. Η οικογένεια μετανάστευσε στο Βελιγράδι από την βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα από το ορεινό χωριό Κλεισούρα. Η μονοκατοικία τους διέθετε ισόγειο που ενοικιάζονταν για δεξιώσεις, στον πρώτο όροφο ήταν η κατοικία της οικογένειας και στον επάνω όροφο υπήρχε χώρος που διατίθενταν στους υπαλλήλους. Δύο τρίγωνα στην πρόσοψη θυμίζουν ''τύμπανο'' αετώματος αρχαίου ελληνικού ναού, το οποίο μαρτυρεί την ελληνική καταγωγή της οικογένειας.[3] Στο αρχείο υπάρχει ακόμη σχέδιο κατασκευής ενός δεύτερου, παρόμοιου σε μέγεθος, κτιρίου στο Νο 3 για τον φτωχό αδερφό του Mihailo, τον μοναδικό μέτοχο του εργοστασίου.  Όμως, τα γεγονότα που ακολούθησαν έσβησαν το όνομα και τα ίχνη της οικογένειας Σόντα. Έμεινε η ελληνική πρόσοψη της οδού Kosovska 5 να τους θυμίζει... 

velikirat.nb.rs

Στο κατάστημα του Νικόλα Σόντα, το οποίο βρισκόταν στην γωνία των οδών Uzun Mirkova και Kralja Petra, αναφέρθηκε και ο Branislav Nusic[4]. Ο Νικόλας ήταν πατέρας του εμπόρου και τραπεζίτη Μιχαήλ Σόντα (Mihailo Sonda). Σε ορισμένες πηγές αναφέρεται ότι, ο πατέρας του μελλοντικού ''βασιλιά της σοκολάτας'' Mihailo ονομαζόταν Κώστας (Κωνσταντίνος). Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι, ο Dusan Popovic στο έργο του ''O Cincarima'' αναφέρει πως τα δύο αδέρφια από την Κλεισούρα, ο Kώστας και ο Nικόλας, πήγαν στο Βελιγράδι γύρω στα 1850. Μιλούσαν ελληνικά και τσιντσαρικά και είχαν φοιτήσει σε ελληνικό σχολείο στη γενέτειρά τους. Προσθέτει ακόμη ότι, οικογένεια με το συγκεκριμένο επώνυμο δεν υπάρχει πλέον στην Κλεισούρα[5].

Οίκος μόδας Mona, Cara Uroša 62-64

Το 1902, που επέστρεψε ο Mihailo από την Ελβετία όπου σπούδαζε, ο πατέρας του άνοιξε εργοστάσιο σοκολάτας, καραμέλας, μπισκότων και παγωτού. Το έργο υπεγράφη από τον πολιτικό μηχανικό Leon Talvi. Το εργοστάσιο, που βρισκόταν στην συμβολή των οδών Θεσσαλονίκης (Solunska) και Cara Uroša, απέφερε μεγάλα κέρδη και επεκτάθηκε δυο φορές. Η δεύτερη πραγματοποιήθηκε το 1922 όπου και απέκτησε υπέροχη μορφή όπως θυμούνται πολλοί κάτοικοι του Βελιγραδίου. Σύμφωνα με το απόσπασμα του δημοσιονομικού δελτίου για το 1903, είχε κύκλο εργασιών 128.087 δηνάρια και κόστος 54.200 δηνάρια. Παλιοί κάτοικοι της πόλης, που δοκίμασαν την σοκολάτα Σόντα, υποστηρίζουν ότι ήταν κακής ποιότητας. Το έτος 1911, ο Mihailo άνοιξε το σινεμά ''Koloseum'', με 500 θέσεις, ζωντανή μουσική και κεμπάπ.  Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, σ αυτό το κτίριο λειτούργησε σχολή γραφιστικής και αργότερα αγοράστηκε από τον οίκο μόδας Mona και κατασκευάστηκε νέο κτίριο[6]. 

Ο Mihailo ήταν ένας από τους πιο αξιοσέβαστους εμπόρους του Βελιγραδίου. Διετέλεσε πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του συνδέσμου βιομηχάνων της πόλης. Σκοτώθηκε όταν, κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μια βόμβα χτύπησε την οικεία του στην οδό Kosovska 5[7].

[1] galerijacokolade.rs

[2] lolanaenaallo.blogspot.gr
[3] vesti.krstarica.com

[4] Branislav Nušić, Zerek
[5] Dusan Popovic, Αρμάνοι Βλάχοι στα Βαλκάνια, σελ.474.
[6] vesti.krstarica.com
[7] zvucnamapabeograda.rs

Παπαστεργίου Δέσποινα
vlahofonoi@gmail.com