Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου 2015

Ο Ελληνισμός της Τρανσυλβανίας - Αθανάσιος Ε. Καραθανάσης


Με τον παραπάνω τίτλο εξεδόθη μελέτη του διαπρεπούς καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αθανασίου Ε. Καραθανάση σε έναν ιδιαίτερα καλαίσθητο τόμο 271 σελίδων, διαστάσεων 17Χ24 εκ. Την έκδοση ανέλαβε, επιμελήθηκε και έφερε εις αίσιον πέρας η ILP PRODUCTIONS (υπό τη διεύθυνση του Γιάννη Παπακαρμέζη), η οποία, όπως στις προηγούμενες δουλειές της έτσι και σ’ αυτήν, προφανώς δεν εφείσθη χρόνου, μόχθου και εξόδων, προκειμένου να παρουσιάσει το στέρεο αυτό πνευματικό έργο, που αποτελεί νομίζω, απόκτημα με πολύσημη αξία, τόσο για τους ειδικούς όσο και για τους λοιπούς πνευματικούς ανθρώπους που θα σπεύσουν να το προμηθευτούν. 
Το θέμα του βιβλίου θα μπορούσε να εκληφθεί ως ειδική μονογραφία· καλώς! Όμως αναρωτιέμαι, γιατί ένα τόσο σαφές, καλογραμμένο και απολύτως τεκμηριωμένο, άρα ενδιαφέρον, βιβλίο να… χαρισθεί μόνο στους διατρίβοντες περί τα “εξειδικευμένα ιστορικά” και τα “διακεκριμένα ιστορικά ζητήματα” ή στους απασχολούμενους με την ανάλυση των κυρίων και μόνον παραγόντων επιρροής που διαμόρφωσαν μία συγκεκριμένη πραγματικότητα της περιοχής; Το περιεχόμενο του βιβλίου ενδιαφέρει όλους τους Έλληνες ή συγκεκριμένα, καλύτερα όλους τους Ευρωπαίους, ειδικούς και μη. Για να αποκατασταθεί η αλήθεια, για να γνωστοποιηθούν τα πραγματικά γεγονότα, για να δικαιωθούν οι λαοί. 

Η Τρανσυλβανία είναι ιστορική και γεωγραφική περιοχή της Ρουμανίας, παραδοσιακή πρωτεύουσα της οποίας είναι η πόλη Κλουζ-Ναπόκα. Προσδιορίζεται βόρεια και ανατολικά από τα Καρπάθια , νότια από τις Τρανσυλβανικές Άλπεις και δυτικά από τα όρη Μπιχόρ. Η τοπική οικονομία στηρίζεται στη γεωργία, την κτηνοτροφία, την εξόρυξη και τη βιομηχανία. Στην περιοχή ζουν τρεις εθνικές ομάδες: Ρουμάνοι (οι περισσότεροι), Ούγγροι και Γερμανοί.
Η Τρανσυλβανία ήταν ενσωματωμένη στην Ουγγαρία από τον 11ο-16ο αι. Υπήρξε αυτόνομο πριγκιπάτο στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον 16ο -17ο αι. Το 1683 οι Τούρκοι ηττήθηκαν έξω από τη Βιέννη από τους Αψβούργους (αυστριακή δυναστεία), τα στρατεύματα των οποίων εισέβαλαν στην Τρανσυλβανία, την οποία ανάγκασαν να προσαρτηθεί στην ελεγχόμενη από τους Αψβούργους Ουγγαρία. Το 1947 ολόκληρη η περιοχή παραχωρήθηκε τελικώς ξανά στη Ρουμανία. 
Από το 17ο αι. η Τρανσυλβανία, λόγω της καίριας θέσης της (πρόσβαση στην κεντρική Ευρώπη από την Κωνσταντινούπολη και τη νότια Βαλκανική) υπήρξε πόλος έλξης Ελλήνων εμπόρων. Το 1636 ιδρύθηκε στο Μπρασόβ (ρουμανική πόλη που ιδρύθηκε το 1211 από τους Τεύτονες ιππότες) η πρώτη ελληνική εμπορική “κομπανία” (συντροφία) που μαζί με την αντίστοιχη του Σιμπίου (πόλη της Ρουμανίας που επανιδρύθηκε από τους Σάξονες το 12ο αι.) διακινούσαν τα προϊόντα προς και από την Αυστρία. 

~ Η είσοδος του Ι. Ναού Αγίας Τριάδος της ελληνικής Κομπανίας του Braşov όπως είναι σήμερα (Φωτογραφία από το βιβλίο “Ο Ελληνισμός της Τρανσυλβανίας”)

Τα σωζόμενα αρχεία των ελληνικών κομπανιών της Τρανσυλβανίας, μας δίνουν πολλές πληροφορίες για τους Έλληνες εμπόρους, όπως για τον Μιχαήλ Τσούμπρο, τον Ζώτο, τον Σιγούλη Στράτο κ.ά. Οι Έλληνες πραγματοποιούσαν εισαγωγές αγγλικών υφασμάτων και εξαγωγές μεταξιού, βαμβακιού, δερμάτων κ.ά. Η “κομπανία Τσούμπρου” έκανε και χρηματιστηριακές εργασίες, μεταφέροντας φορτώματα νομισμάτων από την Αυστρία προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία και αντίθετα. Υποκαταστήματα των κομπανιών υπήρχαν σε διάφορες πόλεις της Βαλκανικής (Σεμλίνο, Νόβι Σαντ, Κωνσταντινούπολη, Βουκουρέστι, Σέρρες αλλά και στη Βενετία, την Τεργέστη, τη Βιέννη, την Πέστη). 
«Η πολιτισμική και εθνική δράση των συντροφιών αυτών…», τονίζει ο συγγραφέας, «…συνιστά ένα ενδιαφέρον κεφάλαιο και για τη δική τους ιστορία, αλλά και για την ιστορία των ιδεών στο σχήμα της ελληνικής, εκκλησιαστικής και κοσμικής γραμματείας. Εννοούμε τη σχέση των λογίων που δραστηριοποιούνται στους κόλπους της στο πλαίσιο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού αλλά και του Ορθόδοξου Φωτισμού». 
Η παρούσα μελέτη προφανώς ενδιαφέρεται για την πνευματική ζωή των Ελλήνων στην Τρανσυλβανία, γι’ αυτό και σκοπεύει να αναδείξει τα σχολεία, τους δωρητές, τους επιτρόπους, τις εκκλησίες και τους εφημέριους, αλλά και τους μαθητές και δασκάλους. «Σημειώνουμε…», επισημαίνει ο καθηγητής, «… ότι ορισμένοι, γνωστοί και ελάσσονες του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και Ορθόδοξου Φωτισμού ευρέθησαν, έδρασαν ή και συνδέθηκαν με αυτές (κομπανίες) στις κρίσιμες δεκαετίες του τέλους του 18ου αι., ως οι: Ρήγας Βελεστινλής, Αθανάσιος Χριστόπουλος, Μανασής Ηλιάδης, Ιώσηπος Μοισιόδαξ κ.ά.». Στις σχολές των κομπανιών εργάσθηκαν ως διδάσκαλοι των νεαρών Ελλήνων συμπατριώτες τους από τα μέρη της Β. Ελλάδος. 
Οι συντροφίες (κομπανίες) αυτές συνέβαλαν σημαντικά στην εξέλιξη του εθνικού μας ζητήματος σε μια κρίσιμη στιγμή, οπότε Έλληνες Φιλικοί και αγωνιστές του Ιερού Λόχου της Μάχης του Δραγατσανίου βρήκαν εδώ καταφύγιο, πριν λάβουν τον δρόμο προς την πατρίδα, την αγωνιζόμενη κατά των Μωαμεθανών. 
«Η ίδρυση των ελληνικών σχολείων και η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσης, η διάδοση του ελληνικού βιβλίου, η σχέση των κομπανιών με τη γενέτειρά τους, η παρουσία Ελλήνων μοναχών από τα μέρη του Αρχιπελάγους, ως εφημερίων των εκκλησιών της, κυρίως μάλιστα από το Άγιον Όρος, του αδιαμφισβήτητου αυτού κέντρου της Ορθοδοξίας, έδειχναν τη βούληση των μελών των κομπανιών μας να κρατήσουν με κάθε τρόπο την εθνική τους ταυτότητα. Και αυτή τη βούλησή τους την έδειξαν με τη βοήθειά τους προς τους επαναστατημένους αδελφούς τους του 1821 και κατά τη διάρκεια του Αγώνα», γράφει ο καθηγητής κύριος Καραθανάσης. 
Για όσους θέλουν να ασχοληθούν ενδελεχώς με το θέμα, ο συγγραφέας παραθέτει μια πλήρη βιβλιογραφία, ενώ για την τεκμηρίωση καίριων προτάσεων, αποσπασμάτων, θέσεων ειδικών και καταγεγραμμένων απόψεων, παραπέμπει σε πληθώρα υποσημειώσεων που διευκολύνουν τον μελετητή. Μέτρησα περίπου 700 υποσημειώσεις. 
Το έργο ειλικρινώς με ενθουσίασε. Είναι εμπεριστατωμένο, συνεπές, κατανοητό και χρήσιμο. Ένας μικρός πνευματικός θησαυρός. Έχει στρωτή γραφή, ενδιαφέροντα ιστορικά μηνύματα και νοήματα και παρ’ όλο που δεν είναι “ανάλαφρο”, αναγιγνώσκεται με ευχαρίστηση αλλά και προσοχή. Αν είχε άλλο τίτλο, π.χ. «Εκ των Ελλήνων το Φως στα Καρπάθια· η Τρανσυλβανία σεμνύνεται για τους Έλληνές της», θα γινόταν ανάρπαστο. Και ακόμη, το κειμενάκι στα γαλλικά, στην πρώτη σελίδα, έχω τη γνώμη, ότι πρέπει να συνοδεύεται και από τη μετάφρασή του, όπως και όλες οι ξενόγλωσσες προτάσεις. Ο Émile Legrand (1841-1903), γνωστός Γάλλος μελετητής της Νέας Ελληνικής Γραμματείας και συστηματικός βιβλιογράφος της για την περίοδο 1476-1790, θέλει να πει -σε σχετικά ελεύθερη μετάφραση- στο κείμενο που προαναφέραμε τα εξής : «…και επίσης στο Κρόσταντ της Τρανσυλβανίας, που υπάρχει μια παλιά ελληνική αποικία που χρονολογείται τον 14ο αι. και η οποία κατέχει ακόμα μια εκκλησία και ένα σχολείο. Δε θα μπορούσατε να πιστέψετε πόσο αυτή η ελληνική κοινότητα, χαμένη στο πόδι της Καρπάθου, είναι ενδιαφέρουσα να τη μελετήσει κανείς. Οι περισσότεροι από τα μέλη της γεννήθηκαν σ’ αυτές τις χώρες και πολλοί λίγοι ανάμεσά τους επισκέφθηκαν την Κωνσταντινούπολη ή την Αθήνα». 
Εμείς από τη θέση αυτή οφείλουμε να συγχαρούμε τον καθηγητή Αθανάσιο Καραθανάση για την εξαίρετη δουλειά του και τον εκδότη Ιωάννη Παπακαρμέζη για την ιδιαίτερα φροντισμένη έκδοση του βιβλίου. Σ’ εσάς τους ευρυμαθείς και ρέκτες αναγνώστες συστήνουμε ενθέρμως την προμήθειά του.
Πηγή: Εδώ


Ο Ελληνισμός της Τρανσυλβανίας
Η πνευματική, εθνική και εκκλησιαστική ζωή ελληνικών εμπορικών κομπανιών του Σίμπιου και του Μπρασόβου 18ος - 19ος αι.
Αθανάσιος Ε. Καραθανάσης
ILP Productions, 2003 - 271 σελ.
Περισσότερες πληροφορίες: Εδώ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.