Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης
Η μεταναστευτική κίνηση Ελλήνων προς τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας ξεκίνησε από τα μέσα, κιόλας, του 15ου αιώνα, ως απόρροια της κλιμακούμενης ανασφάλειας κατά την περίοδο της εξάπλωσης της οθωμανικής κυριαρχίας στην ελληνική χερσόνησο. Ωστόσο με τις μετακινήσεις εκείνες, δεν δημιουργήθηκαν συμπαγείς ελληνικές εστίες. Το ίδιο έγινε και κατά τους δύο επόμενους αιώνες: η ελληνική παρουσία περιοριζόταν σε μεμονωμένες προσωπικότητες, κυρίως λογίους και εκκλησιαστικούς αξιωματούχους του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει προς τα τέλη του 17ου και τις αρχές του 18ου αιώνα, με τις μετακινήσεις κυρίως των Μακεδόνων, των Θεσσαλών και των Ηπειρωτών “πραματευτάδων” προς τις βορειότερες βαλκανικές χώρες και την επικράτεια της Αψβουργικής Αυτοκρατορίας. Στις μετακινήσεις αυτές η Σερβία, κυρίως, αλλά και η Σλοβενία χρησίμευσαν ως ενδιάμεσος σταθμός προς την Ουγγαρία και την Αυστρία, αντίστοιχα. Ένα μικρό, επίσης, κύμα ελλήνων προσφύγων κατέφυγε σε σερβικά εδάφη μετά τις αποτυχημένες εξεγέρσεις στη Μακεδονία κατά τη διετία 1821-1822. Από τα μέσα ώς το τέλος του 19ου αιώνα οι μετακινήσεις ευνοήθηκαν και από τις αγαθές σχέσεις που είχαν στο μεταξύ αναπτύξει το ανεξάρτητο ελληνικό βασίλειο και η αυτόνομη Σερβία.
Στις πόλεις του Σεμλίνου/Ζέμουν και της Νίσσας/Νις σχηματίστηκαν ίσως οι πρώτες ελληνικές παροικίες σε σερβικό έδαφος. Στο Ζέμουν η ελληνική παρουσία σημειώνεται ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα. Στη Νις ζούσαν, κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, περίπου 50 οικογένειες, κυρίως από τη Δυτική Μακεδονία, αλλά και από τα Άγραφα. Λίγο βορειότερα, στο Κραγκούγιεβατς, δημιουργήθηκε επίσης μία ισχυρή ελληνική ορθόδοξη παροικία, από άτομα που δραστηριοποιούνταν κυρίως στον χώρο του εμπορίου. Μικρότερες ελληνικές ορθόδοξες κοινότητες δημιουργήθηκαν ακόμη στο Κρούσεβατς, το Βάλιεβο, το Ποζάρεβο, το Σμεντέρεβο και το Σάμπατς. Δραστήρια ελληνική παροικία δημιουργήθηκε και στο Βελιγράδι, όπου στα μέσα του 19ου αιώνα ζούσαν περίπου 500 Έλληνες, από διάφορες ελληνικές περιοχές, κυρίως όμως από την Κλεισούρα και τη Σιάτιστα. Βορείως του Βελιγραδίου πόλο έλξης ελληνικών οικογενειών αποτέλεσε το γειτονικό Ζέμουν, όπου στην περίοδο της ακμής (τέλη 18ου-μέσα του 19ου αιώνα) το ελληνικό στοιχείο αποτελούσε το ένα ένατο του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Αξιόλογο ελληνορθόδοξο στοιχείο βρίσκουμε και στη Μιτροβίτσα, το Βούκοβαρ, τα Καρλοβίκια και το Βανάτο. Στην περιοχή της Κροατίας, εξάλλου, Έλληνες κατοικούσαν στις πόλεις Σλαβόνσκι Μπροντ, Κάρλοβατς, Όσιγιεκ και Ζάγκρεμπ. Ελληνικές εστίες, πάντως, είχαν δημιουργηθεί, ήδη από τον 16ο αιώνα, και σε μερικές πόλεις των βενετοκρατούμενων, τότε, παραλίων της Δαλματίας και κυρίως της Ιστρίας (στην Πόλα). Στη Σλοβενία οι ελάχιστοι Έλληνες προτιμούσαν το Λάυμπαχ. Ωστόσο, η παραμονή των Ελλήνων στις βορειοδυτικές αυτές βαλκανικές χώρες, με την εξαίρεση της ελληνικής κοινότητας της Πόλας (που διέθετε και ελληνορθόδοξη εκκλησία), ήταν και περιορισμένη και πρόσκαιρη.
Από τα τέλη –και σε ορισμένες περιοχές από τα μέσα, κιόλας– του 19ου αιώνα άρχισε η σταδιακή παρακμή των ελληνικών κοινοτήτων στις νοτιοσλαβικές χώρες. Μια από τις αιτίες ήταν, καταρχάς, η κατάργηση των καραβανιών για το διαμετακομιστικό εμπόριο και η αντικατάστασή τους από τα ατμόπλοια. Αλλά και η ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού βασιλείου παρακίνησε πολλούς από τους μετανάστες να επιστρέψουν στην ελεύθερη πια πατρίδα. Πολλοί στράφηκαν σε άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Οι λίγοι, που απέμειναν, αφομοιώθηκαν σταδιακά από τον ντόπιο πληθυσμό, κυρίως μέσω μικτών γάμων. Μερικές οικογένειες, πάντως, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πολιτική της χώρας φιλοξενίας (όπως π.χ. η θρακιώτικη οικογένεια Κουμανούδη), κατάφερε να διατηρήσει τους δεσμούς της με τους συγγενείς που ζούσαν στην Ελλάδα και γενικά με την πατρίδα των προγόνων τους.
Μετά τη χάραξη των ελληνοσερβικών συνόρων, στο τέλος των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913), ένα τμήμα του ελληνικού στοιχείου που ζούσε επί αιώνες σε πόλεις της βόρειας και βορειοδυτικής Μακεδονίας (στη Γευγελή, το Μοναστήρι, το Κρούσοβο, τον Περλεπέ κ.α.) παρέμεινε εντός της σερβικής –και μετέπειτα γιουγκοσλαβικής– επικράτειας. Νέες, επίσης, ελληνικές εστίες δημιούργησαν και οι περιπέτειες του ελληνικού Εμφυλίου. Οι περισσότεροι, βέβαια, πολιτικοί πρόσφυγες απλώς πέρασαν από τα γιουγκοσλαβικά εδάφη, κατευθυνόμενοι σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ωστόσο μεμονωμένες ομάδες είτε παρέμειναν στη Γιουγκοσλαβία κατά την εποχή της “εξόδου” είτε επέστρεψαν σ’ αυτήν αργότερα, με απώτερο στόχο τον επαναπατρισμό τους.
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, όλες σχεδόν οι χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας δέχτηκαν μια νέα κατηγορία προσωρινών ελλήνων μεταναστών, τους φοιτητές, που επέλεγαν –για οικονομικούς κυρίως λόγους– να φοιτήσουν σε κάποιο από τα κεντρικά ή και τα περιφερειακά πανεπιστήμια. Η έναρξη του πολέμου, που οδήγησε στο διαμελισμό των εδαφών της άλλοτε ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, μείωσε δραματικά και το δικό τους αριθμό και τον αριθμό των άλλων Ελλήνων. Σήμερα π.χ. στη Σλοβενία μένουν μόνιμα, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, μόνο 64 Έλληνες. Ωστόσο με τη σταδιακή αποκατάσταση της ηρεμίας στις επιμέρους ανεξάρτητες, πλέον, κρατικές οντότητες, άρχισε και η μετακίνηση προς αυτές ελλήνων επιχειρηματιών, τόσο προς τη Σερβία όσο –κυρίως– προς την κοντινή πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Ας σημειωθεί ότι οι ελληνικές εξαγωγές στην πΓΔΜ αντιπροσωπεύουν το 35% όλων των εξαγωγών που πραγματοποιούνται προς τη χώρα αυτή από ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι μόνες, ίσως, περιοχές όπου δεν είναι αισθητή η ελληνική παρουσία (με την εξαίρεση, βέβαια, των ελληνικών σωμάτων που σταθμεύουν εκεί προσωρινά) είναι η Βοσνία- Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο. Ωστόσο, στην πρώτη η Ελλάδα έχει ξεκινήσει τις επιχειρηματικές της προσπάθειες. Παράλληλα αναζωπυρώθηκε (από τα τέλη του 2004) και το ενδιαφέρον για τις ελληνικές σπουδές, με σχολές για τη νεοελληνική γλώσσα που άνοιξαν στο Σεράγιεβο και την Μπάνια Λούκα.
Πηγή: hellenicparliament.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.