17 Φεβρουαρίου 1908, ο Έλληνας πρόξενος του προξενείου Ελλασώνος Α. Ενυάλης αποστέλει επιστολή προς το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος στην οποία αναφέρει. ‘’Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω τω Σ.Υπουργείο ότι κατ’ ειδήσεις εκ Γρεβενών, συνελήφθη υπό τουρκικού αποσπάσματος εις το χωρίον Μονοχίτι ο Έλλην οπλαρχηγός Διαμάντης εκ Σπηλαίου της επαρχίας Γρεβενών’’.
Ο Διαμαντής Μάνος μετά από προδοσία συνελήφθη...
στις 8 Φεβρουαρίου 1908 από το απόσπασμα του Γεωργίου Τσιακμά ο οποίος ήταν αδελφός του Δημητρίου Τσιακμά και ήταν όργανο της Ρουμουνικής προπαγάνδας των Γρεβενών είχε δε το προσωνύμιο ‘’Ο Βασιλιάς της Κρανιάς’’. Μετά από συμπλοκή ο Διαμαντής έσφαξε τον Γεώργιο Τσιακμά και εν συνεχεία παρεδώθη. Συνελήφθη και οδηγήθηκε με την συνοδεία τουρκικού αποσπάσματος στα Γρεβενά. Τελειώνοντας την επιστολή του ο πρέσβης γράφει:
‘’Ερωτηθείς που ευρίσκονται οι άνδρες του σωματός του απεκρίθη ότι τώρα ήταν μόνος, εις την ερώτησιν αν άλλοτε μετέσχε συμπλοκών προς τον στρατόν η άλλους αφηγήθη εν λεπτομερεία τα της δρασεώς του.’’
Ο οπλαρχηγός Διαμαντής Μάνος ή καπετάν Κόκκινος γεννήθηκε στο Σπήλαιο Γρεβενών το έτος 1862. Αναγνωρίστηκε ως Ομαδάρχης του Μακεδονικού Αγώνα (Α.Ν.76/36). Ο λαός των Γρεβενών του είχε δώσει το ψευδώνυμο «Κόκκινος», λόγω του χρώματος του προσώπου και των μαλλιών του, αλλά το Κομιτάτο, για να μη γίνεται σύγχυση με τον οπλαρχηγό Λούκα Κόκκινο, από το Μέγαρο, του έδωσε το ψευδώνυμο «Ντίμπρας» ή τον αποκαλούσε απλώς «Διαμάντη».
Τον Μάρτιο του 1904 ο Διαμαντής Μάνος μαζί με τον Λούκα Κόκκινο υπήρξε οδηγός του Παύλου Μελά όταν τον συνάντησαν στο Βενέτικο ποταμό κοντά στο Φελί και τον οδήγησαν στην Μακεδονία γιατί στην περιοχή κινούνταν τουρκικά αποσπάσματα.
Χρησιμοποιήθηκε στις 11 Ιουλίου 1905 ως οδηγός του σώματος του καπετάν Βέργα (υπιλάρχου Πέτρου Μάνου), ο οποίος με σώμα 45 ανδρών έμπαινε για δεύτερη φορά στη Δυτική Μακεδονία με αποστολή να εισβάλει στην Αβδέλλα, για να συλλάβει και τιμωρήσει συγκεκριμένα άτομα ρουμανιζόντων και στη συνέχεια να κατευθυνθεί προς τα Καστανοχώρια, για να δράσει εναντίον των βουλγαρικών συμμοριών.
Αργότερα ο Διαμάντης συγκρότησε δική του ομάδα και δρούσε στην περιοχή Γρεβενών είτε ως ανεξάρτητος είτε ως οπλαρχηγός μέσα σε ελληνομακεδονικά σώματα, που είχαν επικεφαλής αξιωματικούς.
Μία από τις σπουδεότερες μάχες που συμετείχε ο Διαμάντης ήταν μάχη του Όρλιακα.
Τέλος Απριλίου 1906 ρουμανίζοντες από την Αβδέλα και το Περιβόλι ερχόμενοι από την Θεσσαλία όπου παραχείμαζαν όταν έφθασαν ζήτησαν τουρκικό απόσπασμα να τους συνοδεύσει στα χωριά τους. Ο αρχιερατικός επίτροπός έστειλε μήνυμα στο Διαμάντη σχετικά με την πορεία των ρουμανιζόντων.
Στις 28 Απριλίου οι ρουμανίζοντες διανυκτέρευσαν στους Μαυραναίους και το πρωί της επομένης (29 Απριλίου, ημέρα Σάββατο) ακολούθησαν το δρομολόγιο Μαυραναίοι- Ζάκα- Αβδέλλα - Περιβόλι.
Την ίδια ημέρα, στη θέση «Καραστέργιος» της οροσειράς του Όρλιακα, είχε στήσει καρτέρι (ενέδρα) και περίμενε τους ρουμανίζοντες ο οπλαρχηγός Διαμάντης Μάνος (Κόκκινος) με 22 άνδρες, μεταξύ των οποίων ήταν οι Δημήτριος Ράμμος, Νικόλαος Γκαλντερίμης, Αλέξης Λύρας, Χρήστος Κάραντος (Κατσικώνης) και Γεώργιος Βήττος από το Σπήλαιο, ο Κωνσταντίνος Βερβέρας και ο Ιωάννης Γκαντέμης (Φλώρος) από το Ζιάκα, ο Σαιτσής Αθανάσιος (Περιστέρης) από το Μαυρονόρος και ο Βασίλειος Ζαρκάδας από τους Μαυραναίους. Στην περιοχή είχε σπεύσει για ενίσχυση και ο Γεώργιος Τσουκαντάνας από το Περιβόλι με μερικούς οπαδούς του.
Όταν, κοντά στο μεσημέρι, οι ταξιδιώτες πέρασαν το χωριό Ζάκα και έφθασαν στην τοποθεσία «Καραστέργιος», ο Διαμάντης Μάνος έστειλε αγγελιαφόρο με τον οποίο διεμήνυσε τους Τούρκους ότι είναι περικυκλωμένοι από τους αντάρτες και να μην αντιδράσουν, γιατί δεν είχε σκοπό να τους πειράξει και το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν η σύλληψη των ρουμανιζόντων. Οι Τούρκοι αρνήθηκαν κάθε συμβιβασμό και άρχισαν να πυροβολούν εναντίον των ανταρτών, με αποτέλεσμα να επακολουθήσει σκληρή μάχη που διήρκεσε τρεις ώρες.
Τα πυκνά και εύστοχα πυρά των Μακεδονομάχων επέφεραν σοβαρές απώλειες στο Τούρκους, που τελικά αναγκάστηκαν να παραδοθούν.
Οι απώλειες των αντιμαχόμενων πλευρών ήταν οι εξής:
Τούρκοι: Νεκροί 13 (11 επί τόπου και δύο που υπέκυψαν στα τραύματά τους κατά τη μεταφορά τους στα Γρεβενά), τραυματίες 16 μεταξύ των οποίων και ο μουλιαζίμης. Οι 11 Τούρκοι ενταφιάστηκαν στον τόπο της συμπλοκής και μέχρι πρόσφατα φαίνονταν οι τάφοι τους.
Ρουμανίζοντες: Νεκρός 1, των υπολοίπων τραπέντων σε άτακτη φυγή. Από τα διασταυρούμενα πυρά και τις αδέσποτες σφαίρες σκοτώθηκαν 2 γυναίκες και 3-4 παιδιά.
Έλληνες: Νεκροί 2, ο Περιστέρης από το Μαυρονόρος και κάποιος άλλος αγνώστων στοιχείων και τραυματίες ο Βασίλειος Ζαρκάδας από τους Μαυραναίους και ο Ιωάννης Γκαντέμης (Φλώρος) από το Ζάκα.
Οι αιχμάλωτοι στρατιώτες αφέθηκαν ελεύθεροι μαζί με τον οπλισμό τους, αφού τους αφαιρέθηκαν μόνο τα φυσίγγια. Στον τραυματισμένο μουλιαζίμη παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες, έγινε επίδεση των τραυμάτων και μεταφέρθηκε έφιππος στα Γρεβενά.
Ο λαός των Γρεβενών τη μάχη του Όρλιακα την αποθανάτισε με το παρακάτω τραγούδι:
Σάββατο μέρα κίνησες, Διαμάντη μ’ Κόκκινε,
στον Όρλιακα να πάεις, βρε Περιστέρη μου.
Διαταγή ελάβαινες από το Κομιτάτο
Να πας ’πάνω στον Όρλιακα, ψηλά στον Καραστέργιο.
Εκεί θα διάβαιν’ η Τουρκιά, οι δόλιοι Ρουμάνοι
να βγούνε στα ψηλά βουνά, ψηλά στο Περιβόλι.
Ήταν η ώρα δώδεκα κατά το μεσημέρι,
βρε Περιστέρη μου, Διαμάντη μ’ Κόκκινε.
Τα καραούλια έβαζες το μέρος, για να πιάσεις
και κάθοσαν και ορμήνευες σα μάνα σαν πατέρας:
-« Παιδιά μ’ να μη κιοτέψετε, παιδιά μ’ μη φοβηθείτε,
πιάστε τον τόπο δυνατά, πιάστε τα μετερίζια,
εδώ θα γίνει πόλεμος με Τούρκους, με πασάδες».
Σαν πιάστηκες στον πόλεμο, τρεις ώρες πολεμούσες.
Βουίζανε οι λαγκαδιές και τρίζανε τα βράχια.
Κι εσύ, Διαμάντη μ’ φώναζες από το καραούλι:
-«Παιδιά μ’ τραβάτε το σπαθί και πάψτε τα ντουφέκια
γιουρούσι για να κάνουμε, να πιάσουμε του Τούρκους».
Πικρό γιουρούσι έκαμαν, πικρό φαρμακωμένο
τον Περιστέρη βάρεσαν, το πρώτο παλικάρι,
το Φλώρο μας τον λάβωσαν μαζί με το Ζαρκάδα.
Πιάνουν τους Τούρκους ζωντανούς και τους αιχμαλωτίζουν.
Μετά την ανάκριση στα Γρεβενά οδηγήθηκε στο Μοναστήρι (Μπιτόλια) στις φυλακές ‘’Κατιλχανέ’’. Εκεί συναντησε πολλούς από τους παλιούς συντρόφους του που ήταν ήδη φυλακισμένοι, όπως ο Γεώργιος Καμηλάκης, Νίδας, Σειμένης. Ό καπετάν Γαλιανός μόλις τον είδεν έτρεξε και τον έφίλησε: και συ καπετάν Διαμαντή εδώ; εκείνος εχαμογέλασε και ενώ δάκρυ στιλπνόν έπιπτεν επάνω εις την λευκόξανθον γενειάδα, του απήντησεν: ηταν γραφτό μου να ρεζιλευθώ τώρα στα γεράματα, καπετάν Βαγγέλη.
Τι να γείνη ! Ότι θέλει ο θεός
Εδικάσθησαν όμως και ο Καμηλάκης, ο Κόκκινος και ο Χρήστου και κατεδικάσθησαν εις τον δι' αγχόνης θάνατον
Ο Νίδας με τον Σειμένη οργάνωναν απόδραση και τότε ο Σεμένης.
Έσπευσε δε και είπεν εις τον Διαμαντή κάτι μυστικόν, το μυστικόν το οποίον τόσον τον έχαροποίησε.
Έρχεσαι λοιπόν, μπάρμπα Διαμαντή, τον ήρώτησε ;
Και εκείνος του απήντησε ξηρώς
Όχι δεν έρχομαι. Ο θεός να είνε μαζί σας.
Γιατί ; ήρώτησεν έκπληκτος ο νεαρός εκδικητής.
Θέλω, παιδί μου, να ησυχάσω πιά. Έζησα και έκαμα όσα αν εζούσε άλλος διακόσια χρόνια, τώρα θέλω να πεθάνω. Όσαις μέραις ζήσω ακόμη, θα της περάσω με την ένθύμησιν των περασμένων. Τώρα για σας τα παιδιά είνε ο κόσμος.
Και όντως μετά τινάς ημέρας εις το "Ατ-Παζάρ'' εξετελέσθη ο απαγχονισμός του Καμηλάκη και του Κόκκινου, ο οποίος εβύθισεν εις πένθος πάντας τους Έλληνας δια την άπώλειαν δύο τόσον θαυμαστών ηρώων.
Ήταν 25 Απριλίου 1908
Επιμέλεια: Σάκης Πέτρου
Πηγές:
Χρήστος Δ.Βήτος υποστράτηγος ε.α
Σταμάτης Ράπτης (Ιστορία του Μακεδονικού Αγώνος 1913)
Γιάννης Αδάμου (Αρχεία του Ελληνικού Προξενείου Ελλασσόνος 1882-1912)
Το διαβάσαμε: greveniotis.gr
Σάββατο μέρα κίνησες, Διαμάντη μ’ Κόκκινε:
Πηγή βίντεο: dimvaggelis (youtube)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.