Ο Ι. Ν. Αγίου Νικολάου στην Ερμούπολη της Σύρου ''φέρει τα πρωτεία όλων των εν Ελλάδι Ναών, υπερτερών μάλιστα της εν Αθήναις Μητροπόλεως'' αναφέρει ένα κείμενο του 1853. Πολιούχος της πρωτεύουσας της Σύρου, κτισμένος στη συνοικία Βαπόρια, με τον γαλάζιο τρούλο και τα ψηλά καμπαναριά είναι από τις πρώτες εικόνες που καλωσορίζουν τον επισκέπτη που έρχεται με το βαπόρι.
Ο μεγαλοπρεπής ναός θεμελιώθηκε το 1849 με σχέδια του Γ. Μεταξά και εγκαινιάστηκε επισήμως το 1870, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ο εσωτερικός διάκοσμος. Σε σχήμα σταυρού, είναι τοποθετημένος σε υπερυψωμένη αυλή με μαρμάρινο στηθαίο και κιγκλίδωμα. Ανήκει στον τύπο της βασιλικής με τρούλο.
Σκάλα ύψους 4 μ. οδηγεί στο ολομάρμαρο κεντρικό τμήμα της πρόσοψης, που έχει στο ισόγειο πρόπυλο με μορφή στοάς σε τέσσερις ιωνικούς κίονες και δυο παραστάδες με κορινθιακά επίκρανα.
Στέφεται με αέτωμα και πλαισιώνεται από τους πύργους των κωδωνοστασίων. Οι πλάγιες όψεις διαιρούνται σε όλο το ύφος από παραστάδες με μαρμάρινα κορινθιακά επίκρανα και βάσεις. Τα πλαίσια των ανοιγμάτων είναι μαρμάρινα με εξαιρετική διακόσμηση. Ο τρούλος εδράζεται σε μαρμάρινους κορινθιακούς κίονες που πλαισιώνουν δίλοβα παράθυρα.
Εσωτερικά, τοξοστοιχίες σε πεσσούς χωρίζουν τον ναό σε τρία κλίτη και γυναικωνίτης περιτρέχει τις τρεις πλευρές του. Κυριαρχεί το μάρμαρο, που προσδίδει ξεχωριστή αίγλη στον ναό: μαρμάρινοι κορινθιακοί κίονες, υπέρθυρα με ανάγλυφες φυτικές διακοσμήσεις, πλακόστρωση σε χρώμα γκρι - γαλάζιο. Το θαυμάσιο μαρμάρινο τέμπλο έγινε μετά από πανελλήνιο διαγωνισμό που προκήρυξε ο Δήμος (1871). Δεν γνωρίζουμε τον σχεδιαστή, κατασκευάστηκε όμως από τον Τήνιο γλύπτη Γεώργιο Βιτάλη στα 1883-1899.
Είναι από πεντελικό μάρμαρο, με ένθετα μάρμαρα Ιταλίας στα πλαίσια και τη βάση. Καλύπτεται από ανάγλυφα και εγχάρακτα κοσμήματα τονισμένα με χρυσό. Εντυπωσιακοί είναι οι ανάγλυφοι καθιστοί άγγελοι της Ωραίας Πύλης. Ο μαρμάρινος άμβωνας (δωρεά Δ.Βαφιαδάκη, 1868) σχεδιάστηκε από τον Αντ. Φραγκούλη με βάση τον άμβωνα της Μητρόπολης Αθηνών, έργο του Γεωργίου Φυτάλη. Ο μαρμάρινος επισκοπικός θρόνος ήταν δωρεά των Σταμ. και Αγγελικής Κ. Πρωίου. Στα 1903-1905 διακοσμήθηκαν οι τοίχοι από τους Πέτρο και Αλέξανδρο Μπόγια. Φορητές εικόνες διαφόρων αγιογράφων: Ι. Στάη, Α.Γ. Βεβελάκη, Ι. Παππαδάκη, Ε. Αρμενοπούλου, Α. Γενναδίου, Λ.Δ. Τρούμπου κ.ά. Δύο ξύλινα προσκυνητάρια ζωγραφισμένα στα 1864-1866 από τον Τήνιο Φραγκίσκο Δεσίπρη. Οι εικόνες δεξιά και αριστερά της Ωραίας Πύλης είναι έργα μοναχών του Αγίου Όρους (αρχές του 20ού αι.). Δύο εικόνες πάνω από την Ωραία Πύλη, ο Μυστικός Δείπνος και η Αποκαθήλωση, είναι έργα Ρώσων αγιογράφων και δωρίθηκαν το 1894 από τον Θεμιστοκλή Ζ. Πετροκόκκινο, που ζούσε στη Ρωσία.
Από το 1841 είχε αποφασίσει ο Δήμος την ανέγερση μιας νέας εκκλησίας και πολλά σχέδια έγιναν γι' αυτήν. Το 1847 ο Λ. Ζαβός κατασκεύασε ξύλινη μακέτα του ναού. Το τελικό σχέδιο του Γ. Μεταξά χαλκογραφήθηκε και κυκλοφόρησε για να προσελκύσει ευεργέτες. Και πράγματι, ο περίλαμπρος ναός, εκτός από τον Δήμο, ευεργετήθηκε από τον Όθωνα, τον βαρόνο Σίνα, Έλληνες ομογενείς της Ρωσίας, Χιώτες κ.ά. (βλ. αφιερωματικές πλάκες στην είσοδο). Πολλοί αρχιτέκτονες πήραν μέρος στην ολοκλήρωση, οι κυριότεροι ήταν οι αρχιτέκτονες του Δήμου Α. Ζηνόπουλος, Ι. Βλυσίδης και Δ. Ελευθεριάδης, και ο Γάλλος J.Vaugarni.
Το 2006 έγιναν εργασίες συντήρησης για την αποκατάσταση και ανακαίνιση του ναού και την ίδια χρονιά ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ενθρόνισε ιερό απότμημα από τα λείψανα του Αγίου.
Σήμερα, ο Ναός δεν αποτελεί μόνο αληθινό κόσμημα για την Ερμούπολη και τη Σύρο, αλλά και εστία ποικίλης ενοριακής, πνευματικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Στο σκευοφυλάκιο του φυλάσσονται πολύτιμα ιερά σκεύη, Ευαγγέλια, Άγια Ποτήρια, σταυροί ευλογίας και χρυσοκέντητοι επιτάφιοι, ευλαβικά αφιερώματα πρέσβεων, πλοιοκτητών, επιχειρηματιών και προξένων από την Ελλάδα, τη Ρωσία και τις Παραδουνάβιες Χώρες. Μπροστά στον μικρό κήπο υπάρχει το μνημείο του "Άταφου Αγωνιστή" έργο του γλύπτη Βιτάλη, προς τιμήν των αγνώστων αγωνιστών της ελευθερίας.
Ο Άγιος Νικόλαος ο Πλούσιος
Αποσπάσματα από βιβλία:
''Η μικράν μας οικία, κειμένη εις τήν οδόν τήν άγουσαν πρός τήν Εκκλησίαν του Αγίου Νικολάου, εκρέματο, τρόπον τινά, επί της θαλάσσης.''
(Δ. Βικέλας, Η ζωή μου, εκδ. ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ 2009, σελ.19)
''Ο γάμος τους γίνηκε ύστερ' από μια βδομάδα, στον Άγιο Νικόλαο τον Πλούσιο.
Όλος ο καλός κόσμος της Σύρας ήταν προσκαλεσμένος. Κι ήρθε ο καλός ο κόσμος, με περιέργεια και συμπάθεια, να θαυμάσει το νιό και όμορφο ζευγάρι. [...]. Η Μαρίνα κοιτάει ολόγυρα. Πλέει η άσπρη εκκλησία στον ήλιο, που μπαίνει ανεμπόδιστος από τα μεγάλα παράθυρα, οργιάζει στα χρώματα και στη λαμπράδα ενός γιορτερού κόσμου. Το κεφάλι του γέρο ιερέα, με τα λυτά μαλλιά και τα μακριά γένια έχει κάτι από την ήρεμη λάμψη μύστη ορφικού. Οι ψαλμοί, πρωτόγονα μελωδικοί, αναβλύζουν από ψυχές κρυστάλλινες. Στα έξυπνα, τ' ανήσυχα και τυραγνισμένα πρόσωπα του κόσμου ζωγραφίζεται χαμόγελο κρατημένης χαράς κι αμυδρής ειρωνείας.
Τώρα ο Αντώνης Παπαδάκης- ο κουμπάρος- αλλάζει τα στέφανα. Ύστερα, ο ιερέας τους παίρνει από το χέρι και τους οδηγεί στο μυστικό χορό του Ησαΐα, ενώ ο κόσμος συνωστίζεται ολόγυρα τους γελώντας, φωνάζοντας ευχές και ραίνοντας τους με κουφέτα και ρύζι. Γίνεται ακαταστασία, οχλαγωγία, που κάθε άλλος ξένος θα την έκρινε αντίθετη στην ιερότητα του τόπου. Μα η Μαρίνα, που είχε θρέψει τη γνώση της με τ' όραμα της Αρχαίας Ελλάδας, βλέπει την Ελλάδα της γνώσης της να ζει πάντοτε ίδια και ανάλλαχτη, γοητευτική κι ανάλαφρη.
Η τελετή τελείωσε. Η Μαρίνα βγαίνει από την εκκλησία, στηριγμένη στο μπράτσο του άντρα της. Ο πλακόστρωτος περίβολος ξαπλώνεται θαμπωμένος από φως κιτρινόχρυσο, εξαίσια αντίθεση στον καταγάλανο θόλο τ' ουρανού. Από το πέλαγο ο μπάτης σιγοπνέει γεμάτος αρμυρές οσμές κι αργοσαλεύει τα φύλλα των φοινικιών. Δεξιά, σε κατανομή αμφιθεατρική, υψώνεται η ηλιόλουστη πολιτεία, σμίγοντας το λευκό ασβέστη της με τη ζαφειρόσκονη τ' ουρανού. Η ζωή της χαμογελάει, της ανοίγει τη γλυκιά αγκαλιά της να την δεχτεί, να την βαφτίσει στις χαρές της. Με στέρνο πλημμυρισμένο από ευτυχία μισοκλείνει τα μάτια μπροστά στης εξαίσια εικόνα και το μεθυστικό όραμα. Χαμογελάει γλυκά. Και γέρνοντας ολόκορμη προς τον άντρα της, του παραδίνει το ριζικό της.''
(Μ. Καραγάτσης, Η Μεγάλη Χίμαιρα, εκδ. Εστία, σελ. 75-79)
''Τη θάψανε το απόγευμα. Ήταν μιά μέρα χλιαρή κι ηλιόλουστη. Ο Σορόκος, αφού μάνιασε κοντά ώς το μεσημέρι, γύρισε σε Απηλιώτη μαλακό και γλυκό, πού 'διωξε τα σύννεφα. Η θάλασσα ξαπλωνόταν βαθυγάλανη και μόλις ανήσυχη.
Στον Άι- Νικόλα τόν Πλούσιο ήρθε όλη η Σύρα. Συγγενείς, φίλοι, γνωστοί μα και άγνωστοι. Ήρθαν και μερικά παιδάκια- οι φίλοι και οι φιλενάδες της περασμένης Κυριακής. Τα ματάκια τους ήσαν γεμάτα δέος μπροστά στο πρωτόγνωρο μυστήριο του θανάτου. Δεν είναι ούτε τρεις μέρες που έπαιζε, που γελούσε, που χόρευε μέσα στο γαλάζιο φορεματάκι της, γεμάτη ζωή και χαρά. Και σήμερα κάθεται φρόνιμη κι ασάλευτη στο μικρό, στο λευκό της κασονάκι.''
(Μ. Καραγάτσης, Η Μεγάλη Χίμαιρα, εκδ. Εστία, σελ. 378-379)
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.