Η περίπτωση των Saguna, Gojdu και Roja

Gheorghe Constantin Roja

Οι περιπτώσεις μεμονωμένων οικογενειών μακεδονοβλαχικής καταγωγής (π.χ Σιαγκούνα, Γκόζντου, Ρόζια) που εμφανίζονται στις ουγγρικές χώρες στα μέσα του 19ου αι. να μετέχουν της ρουμανικής εθνικής κίνησης, θα πρέπει να θεωρούνται αποκλίνουσες από τον μακεδονοβλαχικό κανόνα συμπεριφοράς. 

Αυτές έχουν κυρίως να κάνουν είτε με ατομικές επιλογές στη βάση οικονομικών συμφερόντων (ο παππούς κι ο πατέρας του Αντρέι Σιαγκούνα γίνονται ουνίτες για εμπορικούς-οικονομικούς λόγους) είτε κυρίως με επιγαμίες με ντόπιους (οι Γκόζντου, ο γιατρός Ρόζια από την πρώτη γενιά ήδη παντρεύονται ουνίτικες γυναίκες).

Την περίοδο κατά τα τέλη του 18ου αι. μέχρι τις αρχές 19ου αι., μακεδονοβλαχικής καταγωγής οικογένειες (π.χ Σιαγκούνα, Γκόζντου, Ρόζια) είτε έχουν προσχωρήσει στην Ουνία είτε στη ρουμανική εθνική κίνηση ή και τα δυο μαζί, καθώς αυτά τα δυο είναι αλληλένδετα και τα όρια τους δυσδιάκριτα τότε στην Ουγγαρία. 

Καθώς αυτές οι οικογένειες διατηρούν συγγενικούς δεσμούς με μέλη της ελληνορθόδοξης κοινότητας των ''Γραικών και Μακεδονοβλάχων'' της Πέστης, εκδηλώνονται αντιδράσεις από τους ελληνικής συνείδησης Μακεδονοβλάχους. 

Σ' αυτή τη συνάφεια ενδιαφέρον παρουσιάζει η αλληλογραφία του γραικοβλαχικής καταγωγής βαρονικού οίκου των Μοσχοπολιτών Σίνα, εθνικών ευεργετών της Ελλάδας, με την κοινότητα της Πέστης και με τους Μακεδονοβλάχους μέλης της (σσ θα αναφερθούμε λεπτομερώς σε άλλη ανάρτηση).

[Πηγή: ''Οι Μακεδονόβλαχοι (17ος-19ος αι.). Έλληνες Βλάχοι στην κεντροανατολική Ευρώπη. Η αποκατάσταση της αλήθειας'', Ανδρέας Β. Σταματόπουλος & Βασίλειος Α. Σταματόπουλος, Βουδαπέστη 2015.]

~ (Φωτο) Το έργο του Κ. Ρόζια, ''Τέχνη Ρωμανικής αναγνώσεως με λατινικά γράμματα τα οποία είναι τα παλαιά γράμματα των Ρωμαίων προς καλωπιμόν του επί τάδε και αντί πέραν του Δουνάβεως κατοικούντος Ρωμανικού γένους'', Βούδα, 1809.

Μετά από σύντομη εισαγωγή δίνει τα γράμματα και την φωνητική τους αξία, ενώ ως οπαδός της λατινίζουσας Σχολής του Αρντεάλ θεωρεί τους φθόγγους: ă, î , βάρβαρους και προτείνει την αντικατάστασή τους με πιο λατινοφανείς. Κυρίαρχη ιδέα του έργου του, που είναι γεμάτο δακορουμανισμούς είναι η συνένωση των δυο γλωσσών[1]

Μέσα από τον λατινισμό οι άνθρωποι αυτοί οδηγήθηκαν και συνέβαλαν στο συγκροτούμενο ρουμανισμό. Ειναι χαρακτηριστικό ότι ο Γεώργιος Κ. Ρόζια ήταν από τους πρώτους συγγραφείς που ''ταύτισαν τους Βλάχους με τους Ρουμάνους''[2].

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Ρόζια (Roja) δημοσίευσε το έργο του και στα ελληνικά, πρωτοβουλία που εξηγείται αν αναλογιστεί κανείς ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Βλάχων τόσο στη διασπορά όσο και στις μητροπολιτικές τους εστίες εξακολουθούσαν να αυτοπροσδιορίζονται ως κομμάτι του ελληνικού κοσμοσυστήματος. 

Η συγγραφική παραγωγή του Ρόζια και των άλλων ρουμανιζόντων εκείνης της περιόδου χαρακτηρίζεται από ένα έντονα επιθετικό πνεύμα απέναντι στην ελληνική ιδέα, την οποία φαίνεται να αντιλαμβάνονταν ως τον μεγαλύτερό τους αντίπαλο στην προσπάθεια προσεταιρισμού του βλάχικου στοιχείου[3].

Πηγές

[1] Ν. Κατσάνης - Κ. Ντίνας, Γραμματική της Κοινής Κουτσοβλαχικής, βλ. εδώ.

[2] Κουκούδης, σελ.369 «The Vlachs of Moschopolis and the surrounding area», αγγλική έκδοση.

[3] Το τυπογραφείο της Μοσχόπολης και οι εκδόσεις του, βλ. εδώ.