Κατά τίς ἀρχές Μαΐου στούς δρόμους ἀπό Βελεμίστι καί ἀπό Δισκάτα πρός Γρεβενά κινοῦνταν καραβάνια Βλάχων πού ἀνέρχονταν στίς θερινές τους κατοικίες. Τότε διαδραματίστηκαν τά γεγονότα τῆς Φιλουριᾶς πού ἔχουν καταγραφεῖ σέ ἔκθεση τοῦ ἴδιου Αὐστριακοῦ προξένου (14/26.5 1854):
«Πρό τινων ἡμερῶν ἐγένετο γνωστή ἐνταῦθα ἡ δρᾶσις τοῦ εἰς τήν περιοχήν τῶν Γρεβενῶν δρῶντος ἀρχηγοῦ τῶν ἐπαναστατῶν Ζιάκα, ὅστις ἀνέλαβε νά παίξῃ τόν ρόλον τῆς ἐκδικήτριας Νεμέσεως. Τήν 10ην δῆλον ἱσταμένου μηνός τά ποίμνια προβάτων Ἁγίας Μαρίνης (σ.σ. Σαμαρίνας), Ἀβδέλας, Φούρκας καί Δέντσικου, τά ὁποῖα μετακινοῦνται πρός τήν Θεσσαλίαν κατά τόν χειμῶνα, κατά τήν ἐπάνοδόν των ἤδη εἰς τήν πατρίδα των συνηντήθησαν εἰς τήν περιφέρειαν τῶν Γρεβενῶν. Ἡ συνοδεία, ἀποτελουμένη ἐκ 2.000 ἀτόμων, ἀνδρῶν καί γυναικοπαίδων, ἐκτός τῶν σκευῶν καί ἐπίπλων, ἅτινα εἶχον φορτωμένα εἰς ἀρκετάς ἑκατοντάδας ὑποζυγίων, συναπεκόμιζε καί 6.000 πρόβατα. Μόλις ἐγνώσθη ἡ ἄφιξις εἰς Γρεβενά τῶν φιλησύχων ποιμένων, οἵτινες ἦσαν ἐφωδιασμένοι μέ ὅλα τά σχετικά ἔγγραφα ταξειδίου ἐκ μέρους τῶν θεσσαλικῶν ἀρχῶν, ἔσπευσε πρός τόν καταυλισμόν τοῦ καραβανίου ὁ ἐκεῖ δρῶν Ἀλβανός ἀρχηγός Μεχμέτ-Ἀγᾶς συνοδευόμενος ὑπό τοῦ Μουδίρου τῶν Βεντζίων Ὀσμάν-Ἀγᾶ ἐπικεφαλῆς σώματος ἐξ ἀτάκτων Ἀλβανῶν. Μόλις ἔφθασαν εἰς τόν τοῦ ὑπερόχου αὐτοῦ θεάματος καταυλισμόν ἐφιλοξενήθησαν ἐπί τινας ὥρας ὑπό τῶν ἀρχιποιμένων καί ἀπεμακρύνθσαν ἐν τάξει. Μετά τινας ὅμως ὥρας κατέφθασαν Τουρκομάνοι ἱππεῖς, ἐφώρμησαν κατά τῶν ἀόπλων ποιμένων, ἐπλήγωσαν 150 ἐξ αὐτῶν, ἥρπασαν μερικάς γυναῖκας καί 1.000 πρόβατα καί ἐτράπησαν ὁλοταχῶς πρός τήν κατεύθυνσιν τῶν Γρεβενῶν. Μόλις ἐγνώσθη ἡ τερατώδης αὐτή λεηλασία ὁ Καπετάν Ζιάκας, ὅστις εὑρίσκετο κατά τήν ἐποχήν ἐκείνην εἰς τήν περιφέρειαν Γρεβενῶν μέ τά τολμηρά παλληκάρια του, ἔσπευσεν ὅπως ἀναχαιτίσῃ τήν πρός τά Γρεβενά ὀπισθοχώρησιν τῶν τουρκομανικῶν ὀρδῶν, αἵτινες καθ’ ὁδόν εἶχον συνενωθῆ καί μέ ἀτάκτους Ἀλβανούς. Τρεῖς ὥρας πρό τῶν Γρεβενῶν συνεπλάκη ὁ Ζιάκας μέ τούς προελαύνοντας βαρβάρους καί κατόπιν αἱματηρᾶς μάχης ἐκ τοῦ σώματος τῶν Τουρκομάνων ἱππέων τοῦ ἀνερχομένου εἰς 350 ἄνδρας, μόνον περί τούς 100 διεσώθησαν εἰς Γρεβενά. Ἡ ἐγκαταλειφθεῖσα λεία, ἥτις συνίστατο ἐκ τῶν διαρπαγεισῶν περιουσιῶν, ἐπεστράφη ὑπό τοῦ Ζιάκα εἰς τούς ποιμένας, καθώς καί αἱ ἀγέλαι τῶν διαρπασθέντων ποιμνίων».[355114].
Κατά τούς Wace καί Thomson, πού ἄκουσαν (1910) αὐτόπτες μάρτυρες στή Σαμαρίνα, ὁ Μεχμέτ Ἄγος, συνοδευόμενος ἀπό Κούρδους ἱππεῖς, ἐπισκέφθηκε τόν καταυλισμό τῶν Βλάχων καί ζήτησε χαράτσι γιά τά πρόβατα δύο πιάστρες τό κεφάλι. Οἱ κτηνοτρόφοι δήλωσαν ὅτι δέν διέθεταν χρήματα καί πρότειναν νά καταβάλουν τό φόρο στό τέλος τῆς θερινῆς περιόδου. Στήν ἄρνηση νά κάνει ἀποδεκτό τό αἴτημα, κάποιοι ἀντέδρασαν ἔντονα καί τότε τό τουρκικό ἀπόσπασμα ἄνοιξε πῦρ. Οἱ Βλάχοι κατέφυγαν σέ παρακείμενη δασωμένη ἔκταση καί ἀνταπέδωσαν τά πυρά.[403155]
Ἡ μάχη ἔλαβε χώρα κοντά στή Δημηνίτσα καί συγκεκριμμένα λίγο ἔξω ἀπό τό Πινιάρι.[21795]. Ἡ τοποθεσία μαρτυρεῖται καί σέ ἐνθύμηση πού διέσωσε ὁ παπα-Νικόλας Κοκόλης στό ἡμερολόγιό του: «...ἦλθον (σ.σ. οἱ ἐπαναστάτες) εἰς Δεμενίτζα, χωρίον τῆς ἐπαρχίας Γρεβενῶν, καί ἔκαμαν μία μεγάλη μάχη μέ τούς Ἀλβανούς καί Γκέκηδες. Ἐκ τῶν ἐπαναστάτηδων ἐφονεύθησαν 5 καί ἐπληγώθησαν 15. Ἀπό τούς χωριανούς μας ἐπληγώθη ὁ Νικόλαος Κουκόλης καί τόν ἐπῆγαν εἰς τό Μοναστήριον ἐκεῖ πλησίον. ὀνομάζεται Ζιμνάτζι. καί ὁ Νικόλαος Κομπορέλας ἦτον φύλαξ τῶν πληγωμένων».[440267]. Τό μοναστήρι στό Ζιμνιάτσι εἶναι τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου Μπουνάσιας. Πολύ πιθανό ἐκεῖ νά εἶχε τό στρατηγεῖο του ὁ Ζιάκας καί νά παρακολούθησε ἀπό μακριά τήν ἐπίθεση κατά τοῦ καταυλισμοῦ τῶν Βλάχων. Ἡ ἄμεση ἀντεπίθεση του καί ὁ αἰφνιδιασμός τῶν ὑπό τόν Μεχμέτ Ἄγο πλιατσικολόγων, μεταξύ τῶν ὀποίων ὑπῆρχαν καί Ἀλβανοί, ἐνισχύει τήν ἄποψη. Ἀσφαλῶς, μέ τούς πολεμιστές τοῦ Ζιάκα συνέπραξαν καί ἀρκετοί Βλάχοι. Οἱ ἀνερχόμενοι ἀσφαλῶς ἦσαν ἐνήμεροι γιά τά συμβαίνοντα συνεπῶς καί ἕτοιμοι νά ἀντιμετωπίσουν κινδύνους κατά τήν ἀναγκαστική πορεία τους πρός τούς οἰκισμούς θερινῆς διαβίωσης. Καθώς ὁπλοφοροῦσαν ἦσαν καί ἀποφασισμένοι νά προβάλουν ἀντίσταση σέ κάθε ἀπειλή.
Ἀναφέρεται ὅτι συμμετεῖχε στή μάχη ὁ προεστός Ζήσης Χατζημάτης (Χατζηζῆκος κατά τούς Wace καί Thomson), μέ τόν γυιό του Ματούση (Ματθαῖο), ἀπό τήν Σαμαρίνα, οἱ ὁποῖοι ξεκίνησαν ἀπό τό τσιφλίκι τους στή Βλαχόγιαννη μέ ἐνδιάμεσο σταθμό τό κτῆμα τους στήν Τσιούκα6. Ἀναφέρονται ἐπίσης οἱ: Κούσιος Δεσπούλης, Γεράσης καί Γκριζιώτης ἀπό τή Σαμαρίνα (427160, 171), Γιάννης Τάχας, Κώστας Ταμπόσης, Καραγιάννης, Κίτσος Μπαλοδῆμος καί Μπασδέκης ἀπό τήν Ἀβδέλλα (427171, 29557), Ἔξαρχος καί Μακρῆς ἀπό τό Περιβόλι (29557), Τούσιος Δασκάλου καί Μπασδέκης ἀπό τή Σμίξη (13674), Καρανίκας καί Γαργάλας ἀπό τό Ντένισκο, Γίτσιος ἀπό τή Φούρκα (23137), Μπίγκου ἀπό τή Γράμμοστα (29557). Ὁ Ζήσης Χατζημάτης φονεύθηκε κατά τήν μάχη.[403156], [466], [73034]. Παρά τά γραφόμενα ἀπό τόν Αὐστριακό πρόξενο, ἀρκετά κοπάδια ἀποδεκατίστηκαν κατά τήν ἐπιδρομή τῶν Τουρκομάνων (Κούρδων) καί κάποιοι κτηνοτρόφοι ἔφθασαν στή Σαμαρίνα χωρίς τήν περιουσία τους. Οἱ συγχωριανοί τους προσέφεραν σ’αὐτούς κάποια ζῶα ἀπό τά κοπάδια τους καί μέ αὐτά ὡς ἀρχή κατάφεραν νά σχηματίσουν νέα κοπάδια.[3305]. Οἱ Βλάχοι ἔχοντες πικρή τήν ἀνάμνηση τῆς ληστρικῆς ἐπιδρομῆς ἔκαναν παροιμιώδη τήν φράση «Σφεάτσε Φιλούρεα» (ἔγινε Φιλουριά) ἐννοώντας ὅτι ἔγινε μεγάλη ἀναταραχή.[30128]. Φιλουριά εἶναι γεωγραφική περιοχή με βορειότερο σημεῖο τή Δημινίτσα.
Τό ὑποστηριζόμενο ἀπό ὁρισμένους ὅτι οἱ Βλάχοι εἰσελθόντες στήν περιοχή Γρεβενῶν ὕψωσαν τή σημαία τῆς ἐπαναστάσεως δέν ἔχει ἱστορική βάση. Οὔτε ὁ Αὐστριακός πρόξενος στήν ἔκθεσή του ἀναφέρει κάτι σχετικό ἀλλά οὔτε καί φρόνιμο ἦταν νά προκαλέσουν τούς πανέτοιμους Τούρκους ἔχοντας μαζί τους τίς οἰκογένειές τους, τά κοπάδια τους καί πλῆθος ἀπό σκεύη. Τήν ἄποψη αὐτή ἐκφράζει καί ὁ ἐκ Σμίξης Νασίκας.[26539]. Πρέπει νά δεχθοῦμε μόνο ὅτι ἦσαν γνῶστες τῆς παρουσίας τῶν ἐπαναστατῶν ὑπό τόν Ζιάκα στήν περιοχή καί εἶχαν ἐπαφή μαζί τους.
Πηγή: Απόστολος Ι. Παπαδημητρίου, Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών, Τόμος Β', Γρεβενά 2014, σελ. 112-114.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.