Το Μέγαρο Λόγγου ή «Κόκκινο Σπίτι» της Θεσσαλονίκης

Οι βλάχικες οικογένειες που ξεχώρισαν στη Νάουσα δεν ήταν λίγες...

~ Φωτο: Το παλιό εμπορικό κέντρο της Νάουσας, με τα γύρω αρχοντόσπιτα και μαγαζιά των βλάχικης καταγωγής Ναουσαίων, σημ. Πλατεία Διοικητηρίου.

Η παρουσία των Βλάχων στη σημερινή Νάουσα, χρονολογείται, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες οικογενειών με διαχρονική παρουσία στην πόλη, από την εποχή της ίδρυσής της, περί τον 14 αιώνα, στην αρχική ακόμη φάση της Οθωμανικής κατάκτησης. Στη διάρκεια των αιώνων που ακολούθησαν, συρρέουν στη Νάουσα κι άλλες βλάχικες οικογένειες από διάφορα μέρη της Μακεδονίας και από την Ήπειρο.

Οι Βλάχοι της Νάουσας μοιράστηκαν την τύχη της πόλης με τους υπόλοιπους κατοίκους της, ζώντας από πρώτο χέρι την επανάσταση του 1822 και τη συνακόλουθη ολοκληρωτική της καταστροφή. Στη μετεπαναστατική ζωή της πόλης, συνέβαλαν τα μέγιστα στο στήσιμο της ελληνορθόδοξης κοινότητας μετά το 1830, καθώς και στην διαμόρφωση της αστικής της τάξης, ενώ δεν απουσιάζουν, παρά το πλήγμα που είχε δεχθεί η πόλη από την επανάσταση του 1822, από τη συμβολή της πόλης στην αποτυχημένη εξέγερση του 1878 στον Κολινδρό.

Πολλά μέλη των βλάχικων οικογενειών γίνονται οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες της Νάουσας και παίρνουν μέρος στην βιομηχανική ανάπτυξη της. Μεταξύ αυτών και οι οικογένειες Λόγγου-Τουρμπάλη που ίδρυσαν το πρώτο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στα Βαλκάνια[1]. Το επώνυμο Λόγγος συναντάται και στο Νυμφαίο, όπου στα τέλη του 18ου αι. είχαν εγκατασταθεί και Βλάχοι από τη Μοσχόπολη και τα γύρω βλαχοχώρια της[2].

Το Μέγαρο Λόγγου ή «Κόκκινο Σπίτι» στη Θεσ/νίκη

Για τους εξοικειωμένους με τη νεότερη αρχιτεκτονική ιστορία της Θεσσαλονίκης, το «Κόκκινο Σπίτι» στη συμβολή των οδών Αγίας Σοφίας και Ερμού (το οποίο πήρε το προσωνύμιό του από την εμφανή πλινθοδομή, που κυριαρχεί στην πρόσοψη) είναι το περίφημο «Μέγαρο Λόγγου», που άρχισε να κατασκευάζεται το 1926 (ολοκληρώθηκε εντός διετίας) από την Ανώνυμη Οικοδομική Εταιρεία Νέων Χωρών, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λ. Τζενάρι, με στόχο να στεγάσει την οικογένεια του Nαουσαίου βιομηχάνου Γρηγόρη Λόγγου, ο οποίος την εποχή εκείνη ήταν ιδιοκτήτης μιας τεράστιας και εξαιρετικά εξελιγμένης για τα δεδομένα των τότε καιρών κλωστοϋφαντουργίας. Μερικά χρόνια αργότερα, ωστόσο, το κτίριο παραχωρήθηκε στον αδελφό του, Ιωάννη -εξ ου και έμεινε γνωστό ως «Μέγαρο Ιωάννη Λόγγου».

Οι παλαιότεροι Θεσσαλονικείς σίγουρα θυμούνται καλά το ακίνητο, καθώς στο ισόγειό του (στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα το εστιατόριο «Κουρδιστό Γουρούνι») λειτουργούσε επί σειρά πολλών ετών ο «Ερμής», το κατ' εξοχήν καφενείο-τόπος συνάντησης δασκάλων, καθηγητών και συνταξιούχων εκπαιδευτικών της πόλης (μάλιστα, η σχετική πινακίδα διακρίνεται ακόμη στην πρόσοψη του κτιρίου, για τους παρατηρητικούς διαβάτες).

Το «Κόκκινο Σπίτι» έχει μπει για τα καλά, ωστόσο, στους αστικούς μύθους και των νεότερων Θεσσαλονικέων, λόγω των δοξασιών που το συνοδεύουν -και οδηγούν ορισμένους στο να το χαρακτηρίζουν «στοιχειωμένο». Οι φήμες ξεκίνησαν ήδη από τα πρώτα χρόνια μετά την ανέγερσή του, καθώς η εταιρεία που είχε αναλάβει την κατασκευή του χρεοκόπησε ελάχιστους μήνες μετά την ολοκλήρωση του έργου. Λίγο αργότερα, οι εγκαταστάσεις της Κλωστοϋφαντουργίας Λόγγου στη Νάουσα καταστράφηκαν ολοσχερώς από πυρκαγιά που ξέσπασε... Προσθέστε σε όλα αυτά τις ιστορίες για φαντάσματα και βρικόλακες που ενοικούσαν στο «Κόκκινο Σπίτι» (ιστορίες που αποτέλεσαν αγαπημένο αφήγημα για γενιές νεαρών Θεσσαλονικέων) και έχετε έναν πρώτης τάξεως αστικό μύθο.

Μέγαρο Λόγγου, παλιά Θεσσαλονίκη

Το μόνο σίγουρο είναι ότι το Μέγαρο Λόγγου αποτελούσε εδώ και δεκαετίες ένα από τα σημαντικότερα αναξιοποίητα «φιλέτα» της Θεσσαλονίκης. Όχι πλέον, όμως, καθώς μια νέα σελίδα γυρίζει στην ιστορία του, μετά την απόκτησή του (2013) από τον κ. Ιβάν Σαββίδη[3], ο οποίος είχε αγοράσει και τη βίλα Ζαρντινίδη, ένα εμβληματικό παλιό αρχοντικό της Θεσσαλονίκης δίπλα στο κτίριο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στο Ντεπό. Το τίμημα το οποίο φέρεται να κατέβαλε ο ομογενής επιχειρηματίας και μεγαλομέτοχος της ποδοσφαιρικής ομάδας του ΠΑΟΚ ανέρχεται, σύμφωνα με πηγές της εφημερίδας Μακεδονία, σε 4 εκατ. ευρώ. Στο ποσό αυτό θα πρέπει να συνυπολογιστούν αρκετά εκατομμύρια επιπλέον για την αναστήλωση του κτιρίου, το οποίο -μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης- χρήζει εκτεταμένων επεμβάσεων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό του, προκειμένου να μπορέσει να αναδείξει για άλλη μία φορά την ιδιαίτερη ομορφιά του[4].

Το Μέγαρο Λόγγου είναι ένα διατηρητέο εκλεκιστικό κτίριο με πολλά επί μέρους διακοσμητικά βυζαντινίζοντα στοιχεία. Το κτίριο ξεχωρίζει για τον καλλιτεχνικό του διάκοσμο εξωτερικά και εσωτερικά. Εξωτερικά κοσμείται από ανάγλυφα, κίονες και κυμάτια, όλα καλυμμένα με κονίαμα, όπως άλλωστε με σταμπωτό κονίαμα καλύπτεται εξωτερικά και η τοιχοποιΐα έτσι που να δημιουργείται η εντύπωση ότι το Σπίτι είναι κτισμένο με κόκκινα τούβλα. Στο εσωτερικό του το κτήριο συνδυάζει γύψινους και ζωγραφικούς διάκοσμους στις οροφές και το κλιμακοστάσιο[5].

Πηγές

[1] Οι Βλάχοι-Αρμάνοι της Νάουσας

[2] Ν. Μέρτζος, Αρμάνοι Φύλακες της Μακεδονίας, Εκδ. Δ. Κυριακίδη, 2014, σελ. 209.

[3] iefimerida.gr

[4] cityportal.gr

[5] voria.gr