Οι Λαζαριστές και η ρουμανική προπαγάνδα

Η Μονή Λαζαριστών στο
sirok sokak του Μοναστηρίου

Από την εποχή της εγκαταστάσεως στη Θεσσαλονίκη του Γάλλου μισσιοναρίου Lepavec (1830-1857), αρχικά ως ηγουμένου των Λαζαριστών και αργότερα στα Βιτώλια[15], οι Λαζαριστές ενεργοποίησαν παλαιό παγιωμένο σχέδιο του Βατικανού με ουνιτικό προσωπείο για την εξάπλωση του καθολικισμού. Ο  Lepavec, ο οποίος φιλοδοξούσε να εκκαθολικεύσει όχι μόνο ορθόδοξους αλλά και μουσουλμάνους κατοίκους της Ευρωπαϊκής Τουρκίας, ύστερα από ελάχιστες προσηλυτιστικές επιτυχίες έδωσε σ' αυτό το παλιό σχέδιο τρεις νέες κατευθύνσεις: Δημιουργία γκραικο-ουνίας στην ελληνόφωνη Θράκη, βουλγαρο-ουνίας στη Μακεδονία και ανάπτυξη Ουνίας, υπό την εποπτεία του γνωστού Λαζαριστού των Βιτωλίων Faverial, μεταξύ των βλαχοφώνων[16].

Η συνεργασία των Λαζαριστών με τους ρουμανίζοντες χαρακτηρίσθηκε ως η πλέον ολέθρια για τα ελληνικά συμφέροντα, με σοβαρότατες επιπτώσεις για το ελληνικό στοιχείο στο μακεδονικό χώρο. Πρωτεργάτης των ρουμανιζόντων στην παροχή ανθελληνικών υπηρεσιών στους Λαζαριστές υπήρξε ο Απόστολος Μαργαρίτης[17]. Αφορμή για την στάση του αυτή αποτέλεσαν οι σε βάρος του διώξεις, οι οποίες εντάθηκαν το 1869. Αυτές οφείλονταν στο ότι, παρά την αυστηρή απαγόρευση του Μητροπολίτου Καστορίας και του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ του Β', συνέχιζε τη διδασκαλία της ρουμανικής γλώσσας στο Ελληνοσχολείο της Βλαχοκλεισούρας[18]. 

Ευρισκόμενος σε αδιέξοδο, ζήτησε τη βοήθεια και προστασία των Λαζαριστών των Βιτωλίων και του εκεί αυστριακού προξένου. Αυτό δημιούργησε τις προυποθέσεις για μια ουσιαστική προσέγγιση και συνεργασία μεταξύ των αντιπροσώπων της ρουμανικής προπαγάνδας και της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στα Βιτώλια. 

Ο ηγούμενος των Λαζαριστών στα Βιτώλια Faverial[19] και ο διπλωματικός εκπρόσωπος της Ρουμανίας στην Κωνσταντινούπολη συμφωνούσαν απόλυτα ότι η μοναδική δυνατότητα χειραφετήσεως των Βλάχων της Μακεδονίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο[20] ήταν η προσχώρηση τους στην ρωμαιοκαθολική Εκκλησία με το προσωπείο της Ουνίας[21].

Ο αρχηγός της ρουμανικής προπαγάνδας Απόστολος Μαργαρίτης προκειμένου να εξουδετερώσει την αντίδραση των Μητροπολιτών στην ίδρυση ρουμανικών σχολείων, αλλά κυρίως για ιδιοτελείς οικονομικούς σκοπούς, δεν δίσταζε να υποθάλπει τις τάσεις των Λαζαριστών ιερέων και να διευκολύνει τη δραστηριότητα τους στον προσηλυτισμό στην Ουνία μαθητών που φοιτούσαν στα ρουμανικά σχολεία της Μακεδονίας[22].

Από την άλλη πλευρά οι Λαζαριστές εκδήλωναν πρόθυμα τη συμπαράσταση τους στα σχέδια του Μαργαρίτη. Για τον λόγο αυτό του παρεχώρησαν μια πτέρυγα της Μονής τους για την ίδρυση Γυμνασίου στο Μοναστήρι[23].

Ιδιαίτερα πρέπει να εξαρθεί η στενή σχέση, η οποία αναπτύχθηκε μεταξύ του ηγουμένου των Λαζαριστών Faverial και του Αποστόλου Μαργαρίτη. Οι επαφες τους τοποθετούνται γύρω στα 1870 και θα συνεχισθούν τα επόμενα χρόνια, όταν το Τάγμα των Λαζαριστών δρούσε κάτω από την  προστασία της Αυστροουγγαρίας[24].

Ο Μαργαρίτης και οι Λαζαριστές συκοφαντούσαν στις τουρκικές αρχές επιφανείς κατοίκους του Μοναστηρίου ότι δήθεν βρίσκονται σε επαφή με την ελληνική κυβέρνηση για τη διενέργεια επαναστάσεως κατά του καθεστώτος. Αυτό είχε ως συνέπεια πολλοί από αυτούς να συλλαμβάνονται και να φυλακίζονται[25]. Γι' αυτό ο Νεοκλής Καζάζης επιτίθεται δριμύτατα εναντίον τους, θεωρώντας τους ως τους χειρότερους εχθρούς του Ελληνισμού[26].

Το 1877 ο Μαργαρίτης με τον Faverial συνέταξαν σε χιλιάδες αντίτυπα την ''Διακήρυξη προς το αλβανικό Έθνος (''Τίργιε μι Κομπίν Σκιπετάρ'') [27]. Η διακήρυξη, η οποία μοιράστηκε στους βλαχοφώνους πληθυσμούς, υποδαύλιζε τον αλβανικό εθνικισμό και υπογράμμιζε την κοινή μοίρα και φιλία του ρουμανικού και αλβανικού λαού. Παράλληλα θεωρούσε ότι οι Αλβανοί και οι Βλάχοι της Πελαγονίας και του ευρύτερου χώρου της Άνω Μακεδονίας ήταν θύματα των Ελλήνων[28], τους οποίους και χαρακτήριζε ''θανάσιμους εχθρούς'' και ''ποταπούς συκοφάντες''. Θεωρούσε το Πατριαρχείο ''σατανική φωλιά'', όπου εξυφαίνονται όλα τα ''διαβολικά σχέδια'', ενώ τον ελληνικό κλήρο τον αποκαλούσε ''σκουλήκια''[29].

Οι Λαζαριστές, πέραν της ηθικής τους υποστηρίξεως προς τον Μαργαρίτη, μεσολαβούσαν υπέρ της ρουμανικής κινήσεως, επιτυγχάνοντας από τις τουρκικές αρχές την έκδοση αδειών για την ίδρυση και λειτουργία ρουμανικών σχολείων στην πόλη του Μοναστηρίου. Στην προσπάθεια τους αυτή αρωγός ερχόταν και ο αυστριακός παράγοντας[30], ο οποίος ευνοώντας το έργο των ρουμανιζόντων, απέβλεπε προς όφελος της χώρας του[31]. Οδηγούμενοι οι βλαχόφωνοι στη ρουμανική προπαγάνδα ήταν ευκολότερη η προσχώρηση τους στο καθολικό δόγμα[32]. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των επιτυχιών της ρουμανικής προπαγάνδας οφείλονταν στην υποστήριξη των αυστριακών προξένων Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων και Μοναστηρίου.

Πηγή: Μιχαήλ Γ. Τρίτου, Το τάγμα των Λαζαριστών και η ρουμανική προπαγάνδα, Εκδ. Κυρομάνος, Θεσ/νίκη 2004, σελ. 13-21.

Σχετικές αναρτήσεις:

~ Το Βατικανό και το Ανατολικό Ζήτημα

~ Η πολιτική του Βατικανού, Μέρος Β' - Απόστολου I. Παπαδημητρίου