Δημήτρης Στεργίου
Φιλόλογος-Δημοσιογράφος-Ειδικός Ερευνητής
Αποκαλυπτική σύντομη έρευνα για την ιστορία, τα έθιμα και το βλάχικο λεξιλόγιο, που έχει ομηρικές, μυκηναϊκές, αρχαιοελληνικές και βυζαντινές λέξεις και ρίζες.
Η Παλαιομάνινα (η πανάρχαια πόλη 3000 π.Χ. κοντά στην αρχαία Στράτο) είναι ήδη πανελληνίως γνωστή για τον περίφημο «Βλάχικο Γάμο», που διοργανώνεται κάθε Αύγουστο στο χωριό. Είναι το μεγαλύτερο (περίπου 2.000 κάτοικοι στη δεκαετία του 1960 και 800 σήμερα) από τα έξι βλαχοχώρια της Ακαρνανίας. Τα υπόλοιπα πέντε είναι η Στράτος, τα Όχθια, η Γουριώτισσα, τα Αγράμπελα και το Στρογγυλοβούνι.
Η μόνιμη εγκατάστασή τους στα χωριά αυτά έγινε από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα (1860) από Ελληνόβλαχους κτηνοτρόφους, οι οποίοι μάλιστα είχαν επί αιώνες διοικητική και οικονομική οργάνωση κατά τα πρότυπα της Μυκηναϊκής Εποχής. Ας μην ξεχνάμε ότι η κτηνοτροφία αποτελούσε από την Ομηρική Εποχή σημαντικό κλάδο της οικονομικής δραστηριότητας. Κι αυτή η εκλεκτική συνέχεια καταδεικνύεται και από τη διαπίστωση, ότι οι Βλάχοι λένε το πρόβατο «όια», δηλαδή όπως ακριβώς αναφέρεται στα ομηρικά έπη! Πολλές εκδηλώσεις της κοινωνικής δραστηριότητας των Βλάχων (γέννηση, θάνατος, γάμος κλπ.) μοιάζουν εκπληκτικά με τις αντίστοιχες περιγραφές στα ομηρικά έπη.
Η αρχαιογλωσσία και λατινογλωσσία των κατοίκων της Ακαρνανίας εξηγείται από την παραμονή των νομάδων αυτών στις ηπειρωτικές περιοχές, που ήταν η κοιτίδα τους, όπως έχει καταγράψει ο διαπρεπής βαλκανιολόγος καθηγητής Αχιλλέας Λαζάρου, αλλά και άλλοι ειδικοί επιστήμονες. Φαίνεται, λοιπόν, ότι μετά την ερήμωση κι εγκατάλειψη της Ακαρνανίας, και μετά την επικράτηση των Ρωμαίων, οι κάτοικοι της αρχαίας αυτής πόλης στη θέση της Παλαιομάνινας, ως κτηνοτρόφοι που ήταν, αποφάσισαν να φύγουν κατά τους ζεστούς μήνες στην Ήπειρο, όπου με την ίδρυση της Νικόπολης εδημιουργείτο ένα νέο οικονομικό κέντρο.
Μετά τη διάλυση του ρωμαϊκού κράτους οι λατινόγλωσσοι πληθυσμοί εγκαταλείπουν τα αστικά πεδινά κέντρα και καταφεύγουν σε δασώδη και δύσβατα μέρη, όπου αναγκάζονται να επιδοθούν κυρίως στην κτηνοτροφία. Παρόμοιες μετακινήσεις πληθυσμών παρατηρούνται και στο χώρο του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους κατά τη διάρκεια επιδρομών. Στην ελληνική χερσόνησο, στα παραμεθόρια και τις καίριες ορεινές διαβάσεις κατέχουν γηγενείς απόμαχοι, παλαίμαχοι, επιφορτισμένοι με τη φρούρηση και τη διασφάλιση της τάξης, οι οροφύλακες, οι οποίοι προϋπήρχαν, ως θεσμός, επί Μακεδόνων βασιλέων, αλλά επί τουρκοκρατίας αποκτούν προνόμια και αποβαίνουν φορείς λατινογλωσσίας. Αυτοί, επιθυμώντας να διατηρήσουν την προνομιακή θέση των προρωμαϊκών χρόνων, όπως στην αυλή του Πύρρου, στην οποία οι μεγαλοκτηνοτρόφοι υπολογίζονταν ως διακεκριμένες προσωπικότητες, σπεύδουν κατά τη ρωμαιοκρατία να γίνουν Ρωμαίοι πολίτες, για να διασφαλίσουν τα κεκτημένα και να επαυξήσουν τις δραστηριότητές τους.
Αλλά, πέρα από τις αρχαιοελληνικές λέξεις, και καταβολές που κυριαρχούν στη μελέτη του δημοσιογράφου Δημήτρη Στεργίου «Βλαχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες», που ενισχύουν την ορθή άποψη ότι οι Ελληνόβλαχοι είναι γηγενείς, αυτόχθονες γνήσιοι Έλληνες, υπάρχει και η επιστήμη της ανθρωπολογίας, της οποίας η προσφορά είναι αποστομωτική. Ο Άρης Πουλιανός (βλέπε το βιβλίο του «Η προέλευση των Ελλήνων», Αθήνα 1968) καταλήγει στα εξής συμπεράσματα:
«Οι Βλάχοι της Ελλάδος είναι απόγονοι αυτόχθονος πληθυσμού, και οι τυχόν επιδράσεις «βορειότερου τύπου» ανάγονται στους αρχαίους χρόνους με πιθανό ύστατο σταθμό την έλευση των Κελτών».
Εν πάση περιπτώσει, είναι σίγουρο ότι οι Ελληνόβλαχοι της Ακαρνανίας επί αιώνες έκαναν αυτή τη νομαδική ζωή στην Ήπειρο (ξεκαλοκαιριό) και Ακαρνανία (χειμαδιό). Και, κατά τη γνώμη μας, όχι τυχαία, αλλά γιατί οι αντίστοιχες τοποθεσίες στην περιοχή της Ακαρνανίας θεωρούνται ως «δικές» τους. Την άποψη αυτή ενισχύει και ο πολύ παρατηρητικός Gustav Weigand, ο οποίος επισημαίνει ότι οι Ελληνόβλαχοι αυτοί είναι απόγονοι του μεσαιωνικού πληθυσμού.
Βλάχικο λεξιλόγιο με αρχαιοελληνικές ρίζες
Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Ετυμολογικόν Λεξικόν Κουτσοβλαχικής Γλώσσας» ο Κωνσταντίνος Νικολαϊδης (1909) από τις 6.657 λέξεις, που αναγράφονται στο λεξικό αυτό, οι 3.460 κατάγονται από την ελληνική, 2.605 από τη λατινική, 185 από τη σλαβική και 150 από την αλβανική. Όπως πάλι σημειώνει, η κουτσοβλαχική δεν έχει καμιά μαγιάρικη λέξη, ενώ όσες κατάγονται από την τουρκική θεωρούνται ως νεοελληνικές, διότι εισήχθησαν στη βλάχικη μέσω της νεοελληνικής γλώσσας. Η σημαντική αυτή διαπίστωση, μαζί με το παρατιθέμενο, αντιστοίχως, ετυμολογικό κάθε αρχαιοελληνικής λέξης ή την παρατιθέμενη ρίζα και πηγή της, ενισχύουν και την επιστημονική, ότι οι Βλάχοι είναι ντόπιοι Έλληνες, οι οποίοι έμαθαν «αναγκαστικά» τα λατινικά. Και επειδή, όπως καταδεικνύεται, πάντα είχαν «μυκηναϊκή» διοικητική και κοινωνική οργάνωση (κλειστή κοινωνία), διατηρήθηκαν στο βλάχικο λεξιλόγιο εκατοντάδες αρχαιοελληνικές λέξεις, που σίγουρα θα ήταν περισσότερες πριν από πολλά χρόνια ή αιώνες!
Πηγή: ΤΟΡΟΝΤΟ
* Από το ιστολόγιο βλαχόφωνοι Έλληνες:
Αξίζει να διαβάσουμε όλοι τα βιβλίο του κ. Δ.Στεργίου «4.500 μυκηναϊκές, ομηρικές, βυζαντινές και νεοελληνικές λέξεις στο βλάχικο λόγο», Εκδόσεις Παπαδήμα. [εδώ],
καθώς επίσης: «Τα βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες». Εκδόσεις Δ. Παπαδήμα, με πρόλογο του Αχιλλέα Λαζάρου και 25 εικόνες εκτός κειμένου. Αθήνα 2001 [πρόσθετες πληροφορίες εδώ].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.