Μοναστήρι Πελαγονίας (Βουτόλιον)

«Νύχτα μπήκαμε στο Μοναστήρι… Είναι μια μεγάλη πολιτεία σερβική, που οι κάτοικοί της είναι Έλληνες…Μιλάνε ψιθυριστά, περπατάνε τρομαγμένα..»

Στρατής Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω

Το Μοναστήρι υπήρξε η γεωγραφική και πνευματική καρδιά της Πελαγονίας. Η σύσταση του πληθυσμού της κατά την οθωμανική εποχή ήταν πολυεθνική. Κατοικούσαν Έλληνες, Βούλγαροι, Οθωμανοί ποικίλων εθνοτικών καταγωγών, Τσιγγάνοι, Αρμένιοι. Θρησκευτικά υπήρχαν χριστιανοί (ορθόδοξοι, λίγοι ουνίτες και διαμαρτυρόμενοι), εβραίοι και μουσουλμάνοι. 

Ο περιηγητής Victor Berar περιγράφει το Μοναστήρι κατά τα τέλη του 19ου αιώνα: «Στη χριστιανική συνοικία του μοναστηριού είναι αδύνατο να μη νιώσεις τον Έλληνα σε κάθε σου βήμα. Τα μεγάλα τετράγωνα σπίτια με τις τσίγκινες στέγες, τα παράθυρα και τα τζάμια, τα bow-windows, τα πέτρινα μπαλκόνια φανερώνουν με την πρώτη ματιά την αγάπη του Έλληνα για τον ήλιο και το φως. Έτσι είναι χτισμένη και η παραλία της Σμύρνης, έτσι και οι πλατείες της Αθήνας. Το σπίτι του Έλληνα στην πρόσοψη, όλο πορτοπαράθυρα, μπορεί να είναι κάπως άβολο για τον ιδιοκτήτη του, φαίνεται όμως τόσο μεγάλο, τόσο ωραίο, τόσο επιθυμητό στο διαβάτη.

Μουσουλμανικό το Μοναστήρι στα βόρεια, στους κήπους, στις λεύκες, στα κυπαρίσσια, στα πλατάνια που απλώνουν τη σκιά τους πάνω σε ναργιλέδες και σε τουρμπάνια. Ελληνικό στα νότια, στα ξενοδοχεία της ανατολής, στους πύργους της Ανατολής, τους πύργους του Άιφελ, στα μπαλκόνια με τις πολύχρωμες προσόψεις, τους ντενεκέδες, τους πωλητές λαδιού, σαρδέλας και πετρελαίου. Εβραϊκό σε μερικούς δρόμους ενός παλιού γκέτο, δρόμους σκοτεινούς, γεμάτους ασπρόρουχα, παλιοκούρελα και γυναίκες με μάτια που φανερώνουν το βίτσιο. Αυτό είναι το Μοναστήρι που βλέπουμε στα μάτια μας…».

Ασπροποταμίτες αγωνιστές στην Ελληνική Επανάσταση του 1821

Ι.Μ Τιμίου Σταυρού

Την ιδιαίτερη συμμετοχή των Ασπροποταμιτών Βλάχων στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, αναδεικνύει επίκαιρη μελέτη του δρ Θεόδωρου Νημά, σχολικού συμβούλου φιλολόγων και προέδρων του Φιλολογικού Ιστορικού Λογοτεχνικού Συνδέσμου Τρικάλων.

Στον αγώνα για την εθνική αποκατάσταση, η Δυτική Θεσσαλία και ιδιαίτερα η περιοχή Ασπροποτάμου είχε σημαντική συμμετοχή. Η εξέγερση του μητροπολίτη Λαρίσης-Τρίκκης Διονυσίου Β΄, το 1600, ήταν η πρώτη αξιόλογη επανάσταση του υπόδουλου Ελληνισμού. 

Οι Τρικαλινοί έλαβαν μέρος στα Ορλωφικά και πλήρωσαν με βαρύ φόρο αίματος την κίνησή τους αυτή. Το 1808, σύμφωνα με τον κ. Νημά, σημειώνεται η επανάσταση των Βλαχαβαίων στα Χάσια. Και φτάνουμε στη μεγάλη Επανάσταση του 1821, στην οποία συμμετέχει ενεργά η Θεσσαλία. 

Η περιοχή Ασπροποτάμου, στη Δυτική Θεσσαλία και η Θετταλομαγνησία στην Ανατολική, έδωσαν το αγωνιστικό "παρών". Όμως, μετά την αποτυχία τους, οι Θεσσαλοί αγωνιστές κατεβαίνουν στη Νότια Ελλάδα και συνεχίζουν εκεί τον αγώνα. 

Μετά τη δημιουργία του πρώτου ελεύθερου Ελληνικού Κράτους το 1830, οι Θεσσαλοί χρειάστηκε να συνεχίσουν τους αγώνες τους για να πετύχουν και τη δική τους απελευθέρωση. Έτσι, εκδηλώνεται επαναστατικό κίνημα το 1840-41 στη ΝΑ Θεσσαλία και ακολουθεί η μεγάλη Θεσσαλική Επανάσταση του 1854, η οποία, καίτοι νικηφόρα, δεν έφερε το ποθούμενο εξαιτίας της επέμβασης των Μεγάλων Δυνάμεων, σημειώνει ο ερευνητής.

Το 1866-67 έχουμε άλλη μια εξέγερση, στα Άγραφα αυτή τη φορά, για να ακολουθήσει η τελευταία επανάσταση του 1878, η οποία έφερε, ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις, την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στη μητέρα Ελλάδα το 1881. 

Η Γυναικεία φορεσιά στο Ηλιοχώρι (Ντομπρίνοβο).

Η παράδοση δεν μας λέει για τις ενδυμασίες που φορούσαν οι πρώτοι κάτοικοι των συνοικισμών. Μας λέει μόνον ότι από τα μέσα του 18ου αιώνος και εντεύθεν, από τότε που άρχισαν τα ταξίδια, η φορεσιά του Ντομπρίνοβου ήταν πλουσιότερη απ' των άλλων χωριών. Οι ξενιτεμένοι άνδρες που γύριζαν τον κόσμο έφερναν στην πατρίδα τους ότι καλό εύρισκαν στης ξενιτιάς τα μέρη. Τα εμβάσματα της ξενιτιάς συντηρούσαν τον τόπο. 

Το εγχώριο φουστάνι είχε μπούστο εφαρμοστό, είτε ανοικτό μπροστά στο στήθος, είτε πού έκλεινε στο λαιμό, με μεγάλα χρυσά κουμπιά και πολύ μακριά μανίκια, που έφθαναν ως το μέσο του μηρού και φάρδαιναν προς τα κάτω. Ολόκληρο το φουστάνι εστολίζετο στις παρυφές με χρυσά σειρήτια, λαμέττες, πλάτους δύο δακτύλων, είχε δε στο στήθος, στα μανίκια και στην πλάτη, θαυμαστά χρυσο-κεντήματα. Το επίσημο φουστάνι έπρεπε να είναι ολόκληρο από χρυσοΰφαντη στόφα, από βελούδο χρυσοΰφαντο ή από βαρύτιμο μεταξωτό με διάκοσμο. Στην κόμη διευθετούσαν τις πλεξούδες, και γύρω στ’ αυτιά τα κλωστάρια. 

Στο κεφάλι φορούσαν μαντίλι σταμπωτό, με πολύχρωμες μπιμπίλες στις άκρες, και το σκέπαζαν με τις πλεξούδες σαν είδος στεφάνι κατά τις ώρες της εργασίας. 

Στην κορφή του κεφαλιού φορούσαν φεσάκι γεμάτο χρυσοκεντήματα, πού συγκρατούνταν μ' ένα χρυσοκέντητο υποσιαγόνιον.

Η προσφορά των βλαχοφώνων στην επανάσταση του 1821 - Μιχαήλ Τρίτου

Τοῦ Μιχαήλ Γ. Τρίτου
Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου

Οἱ Βλαχόφωνοι Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι πρωτοστάτησαν σέ ὅλους τούς ἐθνικούς ἀγῶνες, δέν ἦταν δυνατόν νά ἀπουσιάσουν ἀπό τήν προετοιμασία καί διεξαγωγή τοῦ μεγάλου ἀγώνα τῆς ἐθνικῆς μας παλιγγενεσίας. Ἡ συμβολή τους στή θετική ἔκβαση τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 ὑπῆρξε πολύπλευρη καί πολυδιάστατη. Σέ ὅλη τή διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας ὁ Βλαχόφωνος Ἑλληνισμός ἔδωσε ἐθνικούς ἀγωνιστές, διδασκάλους τοῦ Γένους, ἐθνικούς εὐεργέτες καί νεομάρτυρες ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ ὁποῖοι πρόσφεραν τά πάντα γιά νά ἔλθει τό "ποθούμενον". Προεπαναστατικά, τό σύνολο σχεδόν τῶν κλεφταρματωλῶν ἦσαν Βλαχόφωνοι. Ἀπό τήν ἀντίσταση τῶν Βλαχοφώνων κατά τοῦ Τούρκου κατακτητῆ ἀναφέρουμε τίς ἐπαναστατικές πρωτοβουλίες τοῦ Καραμιχάλη στόν Ὄλυμπο τό 1489, τῶν βορειοηπειρωτῶν τό 1752 μέ τόν Ματθαῖο Παπαγιάννη καί τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀχρίδος Ἰωακείμ καί τήν ἐξέγερση τοῦ Μητροπολίτου Λαρίσης Διονυσίου τοῦ Φιλοσόφου, στήν ὁποία πῆραν μέρος οἱ βλαχόφωνοι τῆς Πίνδου. Πρέπει νά σημειωθεῖ ὅτι ὁ Διονύσιος εἶχε ἔλθει σέ συνεννόηση μέ τούς Ἀνδεγανούς τῆς Σικελίας καί τόν βλαχοζαγορίσιας ἠπειρωτικῆς καταγωγῆς ἡγεμόνα τῶν Παριστρίων ἡγεμονιῶν Μιχαήλ τόν Γενναῖο, ὁ ὁποῖος τό 1600 εἶχε ξεσηκώσει τά Βαλκάνια μέ τή βοήθεια τοῦ Μητροπολίτου Τυρνόβου Διονυσίου. Ἐντυπωσιακή ὑπῆρξε ἡ συμμετοχή τῶν Βλαχοφώνων στή Φιλική Ἑταιρεία. Ἐνδεικτικά ἀναφέρουμε τά ὀνόματα τῶν Μετσοβιτῶν Φιλικῶν Δημ. Ἵπατρου, Ἀναστ. Μανάκη, Ἰωάν. Γκαδέλου, Ἀποστ. Χατζῆ, Δημ. Τζίμα, Ἰωάν. Τσάπου καί Δημ. Ζαμάνη, ὁ ὁποῖος διέθεσε ὁλόκληρη τήν περιουσία του γιά τή Φιλική Ἑταιρεία. Δεκάδες Φιλικοί κατάγονταν καί ἀπό μικρά ἀκόμη βλαχοχώρια, ὅπως Συρράκο καί Καλαρρύτες. Ἐξίσου ἐνδιαφέρουσα, ἐνεργός καί μαζική ὑπῆρξε ἡ δράση τους στή διάρκεια τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 μέ τήν πολύπλευρη προσφορά τοῦ Ρήγα Φεραίου, τό ὁλοκαύτωμα τοῦ Γεωργάκη Ὀλύμπιου, τοῦ Γιάννη Φαρμάκη, τῶν Κασομούληδων, τοῦ Χριστόδουλου Χατζηπέτρου, τοῦ Θεοδωράκη Γρίβα, τοῦ Ἰωάννη Κωλέττη, τῶν Δαρβάρηδων καί τόσων ἄλλων. Σημαντική ὑπῆρξε καί ἡ προσφορά τῶν Παλάσκα καί Κωλέττη στόν ἐκσυγχρονισμό τοῦ ἑλληνικοῦ πολεμικοῦ στόλου. Δικαιολογημένα ὁ Edmond de Belle, τονίζει ὅτι οἱ Βλαχόφωνοι "ἀρχίζουν τόν ἀγώνα τῆς ἀνεξαρτησίας. Ἐφεξῆς αὐτοί παρέχουν στήν Ἑλλάδα περίφημους ἀρχηγούς. Οἱ δέ Βλάχοι μέ τίς δωρεές τους συμβάλλουν στήν ἐξάπλωση τῆς Μεγάλης Ἰδέας...".

Η... λεπτομέρεια

Ασχολήθηκε αρκετές φορές η στήλη τον τελευταίο καιρό με το βιβλίο του Ντούσαν Πόποβιτς «Αρμάνοι Βλάχοι στα Βαλκάνια» (O Cincarina), που εκδόθηκε από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών με εισαγωγή του προέδρου της Ν.Ι. Μέρτζου. Το σύγγραμμα αυτό καθ' εαυτό ως συγκέντρωση πρωτογενούς αποδεικτικού υλικού και το πολύ ενδιαφέρον αντικείμενό του δικαιολογούν επίμονη ενασχόληση μαζί του.

Ο εκ Κρουσόβου συγγραφεύς, αρμάνικης καταγωγής, ενώ εκ των πραγμάτων (που, «μονονουχί φωνήν αφιέντα», το διαλαλούν) διαπιστώνει την εθνική εμμονή των Αρμάνων Βλάχων στον Ελληνισμό, ασχολείται με την αναζήτηση «εθνικής ιδέας» των Τσιντσάρων και «βρίσκει» τελικά τους «βασικούς λόγους αποεθνοποίησής (απώλειας του εθνικού φρονήματός) τους».

Βάση αυτής της αναζήτησης είναι, βέβαια, η φυλετική διάκριση από τους Ελληνες και κατά τούτο το συμπέρασμά του περί «αποεθνοποίησης» θα πάθαινε αφλογιστία, αν γινόταν επίκλησή του κατά της σύγχρονης δολίας προσπάθειας για την «αφύπνιση» μιας τάχα βλάχικης εθνικής συνείδησης στα Βαλκάνια.

Ας ξαναειπωθεί, πάντως, ότι η αξία του βιβλίου μετριέται μεγάλη, χάρη στο μαζεμένο πρωτογενές υλικό, ενώ τα γενικά του, εθνολογικά, ιστορικά και άλλα συμπεράσματα είναι επιδεκτικά και συζητήσεων και αμφισβητήσεων.

Πετράδες και καλαϊτζήδες

Εντυπωσιακή (και πολιτιστικά καθοριστική) είναι η παρουσία του Ελληνισμού στις πόλεις και στα εμπορικά κέντρα της Σερβίας κατά τους μετά την Αλωση αιώνες, όπως μαρτυρείται από πληθώρα στοιχείων και αποδείξεων που κομίζει ο Ντούσαν Πόποβιτς στο βιβλίο του «Αρμάνοι Βλάχοι στα Βαλκάνια», που εξέδωσε η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.

Ο ίδιος ο συγγραφέας, που παραθέτει αξιόπιστες μαρτυρίες για το γεγονός ότι το δρόμο προς τη νεότερη ανάπτυξη και τον σύγχρονο πολιτισμό τον άνοιξαν στη Σερβία οι παροικίες και οι κοινότητες των μεταναστών από την Ελλάδα, κάνει μια γενίκευση. Τους θεωρεί ως Τσιντσάρους (Βλάχους) στη μεγάλη πλειοψηφία τους, που, είτε έχουν «εξελληνισθεί», όπως λέει, είτε όχι, αφενός μεν έχουν τη φιλοδοξία «να γίνουν Ελληνες», αφετέρου δε επιθέτουν την ελληνική πολιτισμική σφραγίδα στους τόπους της εγκατάστασής τους.

Σε προηγούμενο σημείωμα εξήγησε η στήλη γιατί αυτή η διάκριση ανάμεσα σε Ελληνες και «εξελληνισθέντες» Βλάχους είναι λάθος: Δεν έπαψαν να είναι Ελληνες και δε χρειάστηκε να «εξελληνισθούν» οι βλαχόφωνοι Ελληνες. Μόνο στη γλώσσα τους ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ την ελληνική.

Κατά τα λοιπά, η γενίκευση του συγγραφέα (η οποία απηχεί προφανώς και μια λαϊκή πεποίθηση) οδηγεί σε υπερβολές. Για παράδειγμα, χαρακτηρίζονται ως αποτελούμενες από Τσιντσάρους οι κομπανίες των «πετράδων» (κτιστών), που αναμφίβολα προέρχονται από τα ελληνόφωνα χωριά μας και είναι γνωστό ότι «έκτισαν» τα Βαλκάνια. Το ίδιο και οι «καλαϊτζήδες» από τα χωριά της Ηπείρου που γάνωσαν τα χαλκώματα όλης της Βαλκανικής.

Οι Βλάχοι έγραψαν ιστορία

Το ενδιαφέρον των φίλων του πολιτισμού προσελκύει η έκθεση φωτογραφικών τεκμηρίων που παρουσιάζονται στον Πολυχώρο Τέχνης του Ωδείου Φουντούλη, αναδεικνύοντας με λόγο και εικόνα, στιγμιότυπα «Από την ζωή των Βλάχων στα 1900». Η έκθεση φωτογραφιών εποχής την οποία οργανώνει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων με την συνδιοργάνωση του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Βόλου, του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Επαρχίας Αλμυρού και του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Βλάχων Σέσκλου η «Φρασάρη», με χορηγό επικοινωνίας την εφημερίδα «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», δίνει σαφή στοιχεία γύρω από την ζωή, τα ήθη και έθιμα των Βλάχων, καθώς και την κουλτούρα τους, που διατηρείται αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου. Η συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό της περιοχής, από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων σε συνεργασία με το Ίδρυμα Εγνατία Ηπείρου. 

Όπως επισημαίνει μάλιστα ο Ιωάννης Αβέρωφ, πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος «Εγνατία Ηπείρου»: «το Ίδρυμα Εγνατία Ηπείρου αντιμετωπίζει, προβάλλει και αναδεικνύει τη βλάχικη πολιτισμική κληρονομιά ως συστατικό στοιχείο του τόπου μας. Θεωρεί ότι οι καιροί είναι ώριμοι για τη συστηματική έρευνα, μελέτη και παρουσίαση τόσο της ιστορικής όσο και της σύγχρονης συνείδησης και πραγματικότητας της λατινόφωνης Ρωμιοσύνης. Επιθυμία του Ιδρύματος είναι να κάνει κατανοητά στο ευρύτερο κοινό τα συνακόλουθα θεωρητικά και μη ζητήματα. Ξεκινά λοιπόν την προσπάθειά του με την παρουσίαση των πολλαπλών βλάχικων ταυτοτήτων (τοπικών, οικονομικών, κοινωνικών, δημογραφικών, πολιτισμικών κ.ά.), όπως τις αποτύπωσε ο φωτογραφικός φακός στις αρχές του 20ού αιώνα». Η συγκεκριμένη παρουσίαση συμβάλλει στην ερμηνεία και την κατανόηση της σύγχρονης ταυτότητας των Βλάχων της Ελλάδας και στόχος των διοργανωτών είναι η κατανόηση της μεγάλης προσφοράς τους στο πέρασμα του χρόνου. 

ΠΑΜΜΑΚΕΔΟΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΥΦΗΛΙΟΥ ΠΡΟΣ ΥΠΠΟ

Επικοινωνία: Nina Gatzoulis
President of the Committee of World Pan-Macedonian Associations
Email: ninagatz@comcast.net
Τηλ: 603-742-0466
Φαξ: 603- 617-2977



19 Φεβρουαρίου 2011

Προς κ. Παύλο Γερουλάνο Υπουργό Πολιτισμού
Υπουργείο Πολιτισμού

Εξοχότατε κύριε Υπουργέ,

Μετά λύπης μας πληροφορηθήκαμε πως στον ιστορικό χώρο της Βεργίνας μαθητές των Σκοπίων οι οποίοι επισκέπτονται την Βεργίνα «μαθαίνουν» και ξεναγούνται στον χώρο από εκπαιδευτικούς των Σκοπίων και ΟΧΙ από Έλληνες ξεναγούς όπως προβλέπεται από τον Νόμο. Σύμφωνα με την εγκύκλιο της 13/7/2007, Α.Π.: 11691 εκπαιδευτικοί άνευ αμοιβής μπορούνε να κάνουν την ξενάγηση των μαθητών τους ΕΦ' ΟΣΟΝ λάβουν την άδεια ξενάγησης από το Υπουργείο Πολιτισμού!

Εάν αυτό αληθεύει το Υπουργείο Πολιτισμού φέρει βαρύτατη ευθύνη στη διαιώνιση διαστρέβλωσης και οικειοποίησης εκ μέρους των Σλάβων της Ελληνικής ιστορίας. Δεν πρέπει να είμαστε τόσο αφελείς που να πιστεύουμε πως οι εκπαιδευτικοί της γείτονας χώρας διδάσκουν πως η Μακεδονία είναι Ελληνική. Επιπλέον διαιωνίζεται στη νεολαία των Σκοπίων η έχθρα προς την πατρίδα μας εφ’ όσον συνεχίζεται να εμπεδώνεται στη μαθητιώσα νεολαία πως η Μακεδονία «τους» είναι υπόδουλη.

Χωρίς αμφιβολία, δίδεται στους Σκοπιανούς, με τη χρήση «αναμνηστικού» φωτογραφικού υλικού κλπ, η ευκαιρία περαιτέρω προπαγάνδας εις βάρος της Ελληνικής Ιστορίας της Μακεδονίας, όχι μόνον εντός του Σκοπιανού κράτους, αλλά ιδιαίτερα προς όλα τα Μ.Μ.Ε. ανά τον κόσμο.

Κύριε Υπουργέ, εάν όντως είναι έτσι σκοπεύετε να σταματήσετε αυτή την τραγική για τον ελληνισμό κατάσταση; Μπορείτε σας παρακαλούμε να απαντήσετε στην παράκλησή μας αυτή όσο το δυνατόν ταχύτερα;

Η Λαφίνα

Συναυλία με τίτλο
"88 ΠΛΗΚΤΡΑ ΚΑΙ 4 ΦΩΝΕΣ"

Το κομμάτι αυτό, "Η ΛΑΦΙΝΑ", ηχογραφήθηκε ζωντανά, μαζί με άλλα 20 περίπου, κατά τη διάρκεια της συναυλίας με τίτλο "88 ΠΛΗΚΤΡΑ ΚΑΙ 4 ΦΩΝΕΣ", που έδωσαν φοιτητές στο θέατρο "ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ" του Δήμου Καλαμαριάς το 2005, προς τιμήν του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης 'Ο Γεωργάκης Ολύμπιος'. 

Το ρεπερτόριο αποτελείτο αποκλειστικά από τραγούδια έντεχνης ελληνικής μουσικής, με κομμάτια Θεοδωράκη, Κουγιουμτζή, Λοϊζου και Γεροντάκη.

Τα μουσικά κομμάτια τα ενορχήστρωσε, τα διηύθυνε και τα συνόδευσε στο πιάνο ο διευθυντής ορχήστρας και μουσικοσυνθέτης Άκης Γεροντάκης, επί χρόνια διευθυντής ορχήστρας της ΕΡΤ 3, ο οποίος είναι και επίτιμο μέλος του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης.

Ήταν μία εκπληκτική συναυλία, με τις 4 φωνές να αποτελούνται από 4 τότε φοιτητές (ερασιτέχνες τραγουδιστές) και νυν φυσικά πτυχιούχους, τους Αριστοτέλη Γεροντάκη (νυν αρχιτέκτονα), Ιωάννα Γιαννάκη (νυν αρχιτέκτονα), Κωνσταντίνα Καραμέρη (νυν δικηγόρο), και Γιάννη Λάκη (απόφοιτο Ωδείου και νυν εξαίρετο μουσικό-συνεργάτη του Σταμάτη Κραουνάκη).

Την οργάνωση είχε αναλάβει το Δ.Σ. του Συλλόγου, με την ευγενή συνεργασία του Μαέστρου Άκη Γεροντάκη, τότε διευθυντή των μουσικών συνόλων του Δήμου Καλαμαριάς.

Ελληνική διασπορά στην Κεντρική Ευρώπη

Χάρη στο βιβλίο του Ντούσαν Πόποβιτς «Αρμάνοι Βλάχοι στα Βαλκάνια» (της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών) και στις πληροφορίες που συγκομίζει και υποσημειώνει η επιμελήτρια του έργου κ. Κωνσταντίνα Καρακώστα, σχηματίζει ο αναγνώστης ευκρινέστερη εικόνα των διαστάσεων του μεταναστευτικού ρεύματος από τις ελληνικές χώρες προς την Κεντρική Ευρώπη, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Βεβαίως, η εικόνα υπάρχει. Ξέρουμε για τους πραματευτάδες από τη Δυτική Μακεδονία, την Ηπειρο, τις Σέρρες, για τα καραβάνια και τα εμπορεύματα, για το Σεμλίνο και τη Βιέννη, για την Κοζάνη, τη Σιάτιστα, τα Αμπελάκια, για ομαδικές μετακινήσεις ξεριζωμένων πληθυσμών μετά την καταστροφή της Μοσχόπολης και άλλων οικισμών του βλαχόφωνου Ελληνισμού, για τις παροικίες των Μακεδόνων, Ηπειρωτών κι άλλων (βλαχόφωνων και μη) Ελλήνων στα ευρωπαϊκά κέντρα, στους αιώνες, πριν και κατά την περίοδο του ελληνικού Διαφωτισμού.

Αλλά στην εικόνα αυτή προσθέτουν κάτι πολύ σημαντικό οι πληροφορίες από τη συστηματική και σχολαστική σχεδόν έρευνα των πηγών που έκανε ο Πόποβιτς και από τη διεύρυνση του φάσματος της έρευνας με αναγωγές σε συναφή πεδία γνώσης που κάνει η κ. Κ. Καρακώστα: Πρόκειται για τις πληροφορίες που, από τις οικονομικές συνέπειες της μεταναστευτικής ροής, αποκαλύπτουν τις πραγματικές διαστάσεις της.

Δεκαήμερο εκδηλώσεων στο Βόλο για τις καταβολές των Βλάχων

Κύκλος εκδηλώσεων αφιερωμένος στις μακραίωνες ιστορικές καταβολές των Βλάχων θα πραγματοποιηθεί προσεχώς στον Πολυχώρο Τέχνης του Ωδείου Φουντούλη στον Βόλο, "αναδεικνύοντας με λόγο και εικόνα, μια πολύπλευρη προσφορά, σε όλα τα πεδία", όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση για τις εκδηλώσεις. Επίκεντρο του κύκλου είναι η έκθεση φωτογραφιών εποχής την οποία οργανώνει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων με την συνδιοργάνωση του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Βόλου, του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Επαρχίας Αλμυρού και του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Βλάχων Σέσκλου η «Φρασάρη». και το Ίδρυμα Εγνατία Ηπείρου.

Ο κύκλος εκδηλώσεων ανοίγει με τα εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφιών εποχής, που σκιαγραφεί στιγμιότυπα «Από την ζωή των Βλάχων στα 1900» και θα ανοίξει τις πύλες της στο κοινό την Τετάρτη 9 Μαρτίου στις 19.00, στον προαναφερθέντα χώρο. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων σε συνεργασία με το Ίδρυμα Εγνατία Ηπείρου, παρουσιάζει για πρώτη φορά στον Βόλο την συγκεκριμένη έκθεση φωτογραφιών, που περιλαμβάνει σπάνια ντοκουμέντα.

Είναι οι Βλάχοι… Ρουμάνοι;

Του  ΜΙΧΑΗΛ  Γ. ΤΡΙΤΟΥ, Κοσμήτορος Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.

Οι ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις και εθνικιστικές εκρήξεις, οι οποίες παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια στα Βαλκάνια, έφεραν στην επικαιρότητα και το θέμα των Βλάχων της Βαλκανικής. Ένα θέμα που πυροδοτείται έντεχνα από γνωστούς προπαγανδιστικούς κύκλους της Ρουμανίας και των Σκοπίων.

Απαράδεκτες ήταν οι πρόσφατες δηλώσεις του Προέδρου της Ρουμανίας Basescu, που ταυτίζει τους Βλάχους της Βαλκανικής με τη ρουμανική διασπορά. Στο θέμα αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να δώσουμε την πρέπουσα απάντηση. Για την επιστημονική έρευνα το θέμα είναι λελυμένο. Οι Βλάχοι είναι αυτόχθονες Έλληνες εκλατινισμένοι. Είναι οι λατινόφωνοι υπήκοοι της άλλοτε απέραντης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ονομάζονται συνήθως και Αρωμούνοι. (Αρωμούνος από το προθετικό α και το λατινικό romanus, σημαίνει τον υπήκοο του ρωμαϊκού κράτους, τον ρωμάνον, ρωμαίον, ρωμιόν).

Οι Βλάχοι αυτοαποκαλούμενοι Armani δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να αυτοαποκαλούνται ρωμηοί στη γλώσσα τους. Αυτός ο όρος δεν έχει καμιά σχέση με το Ρουμούνοι ή Ρωμάνοι, που είναι το εθνικό όνομα των σημερινών ρουμάνων, γιατί αυτό το όνομα μόλις πριν εκατό χρόνια το απέκτησαν οι γείτονές μας, όταν κέρδισαν την εθνική τους ανεξαρτησία. Αντίθετα το Armani των Βλάχων προϋπήρχε από τότε που αναγνωρίστηκαν ως ρωμαίοι πολίτες όλοι οι υπήκοοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η άποψη των Ρουμάνων ότι οι Βλάχοι κατέβηκαν στη Μακεδονία, Ήπειρο και Θεσσαλία από την πέρα του Δουνάβεως Δακία είναι απαράδεκτη για τους εξής λόγους:

• Η ρωμαϊκή κατάκτηση στην Ήπειρο προηγήθηκε κατά 300 χρόνια εκείνης της Δακίας.

• Η φημολογούμενη κάθοδος από τη Δακία στερείται ιστορικών ερεισμάτων. Η σχετική αναφορά της ρουμανικής προπαγάνδας στους βυζαντινούς χρονογράφους Κεκαυμένο και Χαλκοκονδύλη είναι παρωχημένη και έχει ανατραπεί. Άλλωστε δεν έχουμε στα αρχαία, βυζαντινά και νεώτερα κείμενα ιστορικές πληροφορίες για μαζική μετακίνηση και εγκατάσταση ενός τόσου πολυπαθούς στοιχείου. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο σίγουρα θα μνημονευόταν, όπως συνέβη με άλλα ανάλογα φαινόμενα σε μικρότερες ομάδες ανθρώπων.
O S. Dragomir αναφέρει ότι ούτε οι ιστορικές πηγές που αναφέρονται στο βουλγαρικό έδαφος, ούτε εκείνες στη Σερβία δεν μας έχουν διασώσει κάποια ιστορική μαρτυρία για μετακινήσεις ρουμανικού πληθυσμού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Ρωμαίοι δεν θα επέτρεπαν ποτέ σε ανυπότακτους εχθρούς να εγκατασταθούν στην καρδιά της Βαλκανικής αντί να τους απωθήσουν πέραν του Δουνάβεως.

THE CUSTOM OF ‘PIRPIROUNA’ IN ARMANIANS-VLACHS

Pronunciation symbols: (') = voiceless vowel is pronounced like the French word (que), (6) = thick (s)
  

A lot has been written about the custom of ‘Pirpiruna’. It is  found in all people of the Balkans and  it is committed often in times of drought (lack of water), where a girl  usually very young, poor and orphan with flowers, grasses,  etc all over her body, along with the company of other girls,  go from door to door singing and begging God to rain. (we have too many variations of this custom). The housewives pour water onto the girl, hoping to cause rain to come. The symbolism of splashed water has got homeopathic nature: As it is ‘raining’ on ‘Pirpirouna’, so rain will splash the thirsty land. 

  In the case of the Armanians-Vlachs, we have another peculiar variant, apart from   the custom ‘g’liata’ described in another article of ours (combination of ‘Pirpirouna’ and ‘Klidona’ from Armanians of villages Samarina and Xerolivado). And this for three reasons: First, because there is a rare Armanian song, second, because the singing group consisted of adult men and a man (taller of the rest) was dressed ‘Pirpirouna’, and third because apart from the appeals for increase in property, etc. there were ‘peaks’ to local authority. 

LABOUR AND BIRTH CUSTOMS OF ARMANIAN - VLACH

Pronunciation symbols: (') = voiceless vowel like the French word (que)
6 = thick (s)

  The customs of labour and birth, that we will describe, regard the Vlach-speaking Greeks with permanent residence. The pregnant woman (Armanian = griau bliari) looked   after herself totally, particularly in terms of cleanliness.  Heavy housework was forbidden for her. When pregnancy could be seen easily, relative and neighbourhood women visited her. They were always very careful in their talking (they avoided to talk   about bad births and abortions). 

  Armanians-Vlachs never asked to learn the expected date of birth.  The birth date was held in total secrecy, because of fear of possible pregnant woman’s suffer during birth. 

   Once the first pains appeared to the woman, she said it to her mother-in law, who answered in turn. “Gini viniri fiat’ amia, ku arau' viniri, ku arau' sfug', fit6iorlu s' n' antuk' (Welcome to the pains, my daughter, they came like dew, they will   go away like dew, to bring us the boy). 

 At the same time, the midwife came with great precaution (doctor was called only in last need) .When the midwife left her house, she took with her inalienable the « Virgin Mary’s hand” (M’n’ ale St’-M'ri'). It was a woody plant, with a long vertical to the ground single root and many short shoots that looked like a hand and was about 10 cm 

ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΝ 20ο ΚΑΙ 21ο ΑΙΩΝΑ

Ο Πρόεδρος της ΕΜΣ Νικόλαος Ι. Μέρτζος ομίλησε στην εκδήλωση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2001 στην αίθουσα διαλέξεων της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Το θέμα το οποίο ανέπτυξε έχει ως εξής:ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΝ 20ο ΚΑΙ 21ο ΑΙΩΝΑ

Οι Βλάχοι, δηλαδή οι λατινοφωνήσαντες γηγενείς ελληνικοί πληθυσμοί, πολεμιστές και αξιωματούχοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, απετέλεσαν ανέκαθεν ουσιώδη πυρήνα της χριστιανικής Θεσσαλονίκης. Το γεγονός τεκμηριώνει η Ιστορία της. Συνοψίζεται αδρομερώς ως εξής:

1ον Πριν ο Κάσσανδρος την συνενώσει με τα γύρω της πολίσματα και της δώσει το  όνομα της συζύγου του και αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ονομαζόταν Αλία. Δηλαδή θαλασσινή και αλμυρή. Το πρωτογενές τούτο όνομά της διασώζουμε στη λατινική λαλιά μας μόνον εμείς οι Βλάχοι: την ονομάζουμε Saruna , δηλαδή αλμυρή από τη λέξη sare που σημαίνει αλάτι. Saruna την βρήκαν στα χείλη μας πολύ μεταγενέστερα οι Σλάβοι και την ονομάζουν Σόλουν.

2ον Μετά την Τετάρτη Σταυροφορία, που δήωσε την Κωνσταντινούπολη και κατέλυσε την πατρώα μας Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 1204, οι Βλάχοι πολιόρκησαν και επεχείρησαν να απελευθερώσουν τη Θεσσαλονίκη από τους Σταυροφόρους το 1207 με επί κεφαλής τον Βλάχο Αυτοκράτορα Ρωμαίων και Βουλγάρων Ιωάννη, τον περίφημο Καλογιάννη ή Σκυλογιάννη, ο οποίος δολοφονήθηκε έξω από τα τείχη της.