Οι Βλάχοι της Μαγνησίας - Ομιλία Απ. Παπατόλια στην παρουσίαση βιβλίου των Βλάχων Αλμυρού

Το παρόν βιβλίο αποτελεί έναν καρπό διασυλλογικής προσπάθειας των τοπικών εθνικών συλλόγων σε συνεργασία με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Από την άποψη αυτή αποτελεί «καλή πρακτική» που μπορεί να γίνει παράδειγμα προς μίμηση και για άλλους φορείς της Μαγνησίας. Παράδειγμα για το πώς η αρμονική συνεργασία, η σύμπραξη, η συνένωση των δυνάμεων να αποβεί δύναμη δημιουργίας.

Θεωρώντας ως βασική μας υποχρέωση τη διατήρηση και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής μας, θα συνεχίσουμε να αναλαμβάνουμε τέτοιες πρωτοβουλίες για τη διάσωση των πολιτιστικών στοιχείων που συγκροτούν την ιδιαίτερη ιστορία του τόπου μας και συμβάλλουν στη διαμόρφωση της σύγχρονης ταυτότητας της Μαγνησίας. Στο πέρασμα των αιώνων, στην περιοχή μας, άκμασαν τρεις σημαντικότατες κοιτίδες Βλαχόφωνων Ελλήνων, με αιώνες ιστορίας και παράδοσης πίσω τους, οι οποίοι έβαλαν τη σφραγίδα τους στη φυσιογνωμία του Νομού μας. 

Οι Σύλλογοι που εκφράζουν τις κοινότητες αυτές, έχουν επιδοθεί, σήμερα, σ’ έναν αγώνα για τη συγκέντρωση και την αξιοποίηση του εξαιρετικά πολύτιμου για την περιοχή μας υλικού που αφορά στους Βλάχους του Βελεστίνου, του Αλμυρού και του Σέσκλου και το οποίο κινδυνεύει με το πέρασμα του χρόνου, να χαθεί οριστικά. Τον καρπό αυτής της συλλογικής έρευνας και καταγραφής κρατάτε σήμερα στα χέρια σας και έχουμε την τιμή να παρουσιάζουμε με τον Υφυπουργό Οικονομικών, τον οποίο καλωσορίζουμε στη Μαγνησία. Δίνοντας την ευκαιρία στους τρεις Συλλόγους να αναδείξουν και να διαδώσουν την πολύτιμη κληρονομιά τους, δημιουργούμε νέα κουλτούρα συνεργασίας. Σύλλογοι = εργαστήρια συμμετοχής. Η συνεργασία των τριών Συλλόγων για τη διάσωση των στοιχείων της κουλτούρας των Βλάχων, καθώς και τη συστηματική παρουσίαση, προβολή και αξιοποίηση του ιστορικού τους πλούτου, προωθεί τη δικτύωσή τους. Μην ξεχνάμε ότι η δικτύωση είναι η διαδικασία που αποτελεί τον πιο σύγχρονο και ενδεδειγμένο τρόπο για την οργάνωση της λειτουργίας των πολιτιστικών συλλόγων. Με τη δικτύωσή τους, διευρύνουν τις δυνατότητές τους και εξασφαλίζουν τη στήριξη των τοπικών φορέων, ώστε να συνεχίσουν τη δημιουργική τους δράση.

Οι Βλάχοι της Μαγνησίας

Στοιχεία προέλευσης και παρουσίας, με συμβολή στην αναδημιουργία και τον πολιτισμό.

Το εκδοθέν με την επιμέλεια της ΕΚΠΟΛ βιβλίο ‘’Οι Βλάχοι της Μαγνησίας’’ δεν είναι μόνο μία απεικόνιση της παρουσίας των Βλάχων στο νομό μας (Αλμυρό-Βελεστίνο-Σέσκλο) αλλά φωτίζει με την διεισδυτική ματιά των συγγραφέων και την περιγραφική τους επιδεξιότητα, μια άγνωστη σε πολλούς παρουσία συμπατριωτών μας που επί αιώνες ζούν και δημιουργούν στη περιοχή μας και που συνεχίζουν μια παράδοση ανάπλασης και προσφοράς σε όλους τους τομείς κοινωνικό, πολιτισμικό, οικονομικό και κυρίως εθνικό. 

Δεν είναι κάτι το ξέχωρο από τον κορμό που λέγεται Ελλάδα είναι ένα κομμάτι της ίδιας της πατρίδας μας, με τα ίδια χαρακτηριστικά του Έλληνα που βιώνει και δημιουργεί, που συνεχίζει μία παράδοση γνήσια χωρίς μακιγιαρίσματα και που διατηρεί ακόμη σαν συνέχεια της φυλής μας πολλά στοιχεία όσον αφορά τη δουλειά, τις οικογενειακές σχέσεις το πολιτισμό.

Στο βιβλίο θα δεί ο καθένας μας εικόνες από την καθημερινή ζωή των βλάχων, θα γνωρίσει σε γραπτή αναπαράσταση ήθη και έθιμα που και σήμερα συνυπάρχουν στο καθημερινό τους βίο και θα ανασκαλίσουν στη μνήμη μας φυσιογνωμίες που έδωσαν το στίγμα τους στους εθνικούς αγώνες και άλλες που η φιλοπατρία τους καταδείχθηκε με τις ευεργεσίες και τις άλλες προσφορές σαν βάλσαμο στην ανασυγκρότηση και ευημερία της χώρας μας. 

Ένα βιβλίο που μας φέρνει νοερά σε χρόνους παλαιούς σε εποχές μακρινές, όπου οι Βλάχικες παροικίες ήταν συνώνυμες με την ορεσίβια ζωή, με το αγνό και το άδολο, με τη περηφάνια και τη λεβεντιά. Και η συνέχεια, η παράδοση εξακολουθεί να γοητεύει, να συναρπάζει να γίνεται ένα με την ειδίκευση στις βουνίσιες ανόθευτες συμπεριφορές στο ωραίο που εκφράζεται με τις συνήθειες, το τραγούδι, το χορό, τα λαμπερά πανηγύρια, τα πολύβουα βλάχικα γλέντια. 

Το Φανάρι κατηγορεί την Ουγγαρία

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο προσφεύγει στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων 

για την κατάληψη ναών που έκτισαν οι Έλληνες

Οι εκκλησίες καταπατήθηκαν από το Πατριαρχείο Μόσχας κατά την εισβολή του Κόκκινου Στρατού.

Στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προσφεύγει το Οικουμενικό Πατριαρχείο κατά της Ουγγαρίας την οποία κατηγορεί για καταστρατήγηση μειονοτικών δικαιωμάτων και στέρηση θρησκευτικής ελευθερίας. Αφορμή για την προσφυγή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία ήδη προετοιμάζεται από τον Μητροπολίτη Αυστρίας και Εξαρχο Ουγγαρίας κ. Μιχαήλ, στάθηκε η απόφαση που έλαβε το Ανώτατο Δικαστήριο της Ουγγαρίας το οποίο δεν επιστρέφει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο τους ναούς που κτίστηκαν στην Ουγγαρία κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα. Ετσι το Δικαστήριο κατοχυρώνει την κατάληψη των ναών από το Πατριαρχείο Μόσχας που έγινε κατά τη διάρκεια της εισβολής του σοβιετικού στρατού στην Ουγγαρία το 1950.

Το ζήτημα των ναών της Ουγγαρίας καθώς και η τεράστια ακίνητη περιουσία που διαθέτουν αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια στις σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το Πατριαρχείο Μόσχας και έχουν ανταλλαγεί και επιστολές γραμμένες σε εξαιρετικά σκληρό ύφος μεταξύ των κ.κ. Βαρθολομαίου και Αλεξίου.

Στην προσφυγή του προς το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα τονίσει ότι η ελληνική μειονότητα, η οποία είναι αναγνωρισμένη διά νόμου στην Ουγγαρία, στερείται των θρησκευτικών της δικαιωμάτων αφού δεν δίνεται η δυνατότητα στα μέλη της να προσευχηθούν στους ναούς που έχτισαν οι Ελληνες για τους Ελληνες. H προσφυγή θα αποτελέσει και την τελευταία προσπάθεια για την ανάκτηση των ναών οι οποίοι ανηγέρθησαν από γνωστούς έλληνες ευεργέτες, όπως ο Παύλος Χαρίσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σχεδόν από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ο Μητροπολίτης Αυστρίας και Εξαρχος Ουγγαρίας κ. Μιχαήλ έχει προσφύγει σε όλα τα δικαστήρια της χώρας -πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και ανώτατα -αλλά όλες οι προσπάθειές του έπεσαν στο κενό. Και οι ούγγροι δικαστές δεν δέχθηκαν ούτε τις καταθέσεις μαρτύρων από το Οικουμενικό Πατριαρχείο οι οποίοι περιέγραφαν τον τρόπο με τον οποίο οδηγήθηκαν στη Σοβιετική Ενωση και τις απειλές που δέχθηκαν για να αποδεχθούν και να υπογράψουν την παραχώρηση των εκκλησιών στο Πατριαρχείο Ρωσίας.

ΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΠΡΩΤΟΝΟΜΑΣΤΗΚΑΝ ΒΛΑΧΟΙ

Είναι σαφές ότι από το 146 π.χ. (κατάκτηση των ελληνικών χωρών από του Ρωμαίους) αρχίζει ο γλωσσικός εκλατινισμός των περιοχών αυτών. Η ονομασία Βλάχοι εμφανίζεται, όμως, αργότερα την οποία χρησιμοποιούν οι «βυζαντινοί συγγραφείς» για τους δίγλωσσους (λατινογραικόγλωσσους) Έλληνες. Ωστόσο, οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονται ως Αρμάνοι.
Μέχρι τα χρόνια του Ιουστινιανού η λατινική γλώσσα ήταν κυρίαρχη στους ελληνικούς και βαλκάνιους υπόλοιπους λαούς. Στην εποχή αυτού του αυτοκράτορα (5ος αιώνας) στην Βαλκανική η πλειονότητα των κατοίκων ήταν Έλληνες οι οποίοι μιλούσαν ιταλικά κατά τον Λυδό ή την λατινική κατά τον Προκόπιο. Οι ιστορικοί εκείνης της εποχής δεν αναφέρουν το όρο Βλάχοι.
Οι λέξεις «τόρνα φράτερ» είναι οι πρώτες γραπτές βλάχικες λέξεις αν και ο ερευνητής και συγγραφέας Γ. Έξαρχος πιστεύει ότι οι πρώτες λέξεις ήταν αυτές του Προκοπίου στο έργο του «περί χτισμάτων» οι οποίες ήταν ελληνικοποιημένες (π.χ. βερεδάριος = ταχυδρομικός υπάλληλος λατ. Verdarius, λεγεών = στρατιωτικό άγημα λατ. Legio και πλείστες άλλες.). Πρώτος ο Κεδρηνός αναφέρεται γραπτά σε Βλάχους (βλάχοι οδίτες, 10ος αιώνας). Βέβαια, οι περισσότεροι συγγραφείς Βλάχους θεωρούν τους λατινόφωνους εκλατινισθέντες λαούς περισσότερο της Βαλκανικής.

Υπήρξε γλωσσικός εκλατινισμός Ελλήνων της Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Θράκης, της Θεσσαλίας, της Ρούμελης και του Μοριά. Υπήρξε γλωσσικός εκλατινισμός Ιλλυριών, τμήμα των οποίων κατήλθε νοτιότερα, στις ελληνικές χώρες. Υπήρξε γλωσσικός εκλατινισμός Θρακικών φυλών, ήτοι των Μοισών και Δακών, τμήμα των οποίων κατήλθε νοτιότερα στις ελληνικές χώρες. Υπήρξε γλωσσικός εκλατινισμός Τριβαλλών, Δαρδάνων, Σαγουδάτων και Ρηχίνων, λαών της χερσονήσου του Αίμου που δεν γνωρίζουμε τις γλώσσες που μιλούσαν πριν τον εκλατινισμό τους, τμήμα των οποίων κατήλθε νοτιότερα, στις ελληνικές χώρες. Ασφαλώς, στις ελληνικές περιοχές εγκατεστάθησαν και Ρωμαίοι και Λατίνοι, Φράγκοι, Κέλτες και Λογγοβάρδοι, οι οποίοι αποτέλεσαν και τη ζύμη του γλωσσικού εκλατινισμού πληθυσμών των ελληνικών χωρών. Υπήρξε γλωσσικός εκλατινισμός τουρκικών φυλών και Πατσινάκων τμήμα των οποίων κατήλθε νοτιότερα, στις ελληνικές χώρες. Το πόσο μεγάλες ή μικρές ήταν αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες των αλλόφυλων και αλλόγλωσσων λαών δεν το γνωρίζουμε, γιατί ουδεμία ιστορική πηγή αναφέρει πληθυσμιακά στοιχεία των μετακινηθεισών ομάδων.

ΑΡΕΙΜΑΝΙΟΙ ΒΛΑΧΟΙ (3)

Συνεχίζοντας το προηγούμενο σημείωμά μας προσθέτουμε τα γεγονότα κατά τα οποία οι περισσότεροι αυτόχθονες πληθυσμοί της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας λατινοφωνήσανε. Τον 5ο μ.Χ. αιώνα ο Αυτοκράτωρ Αρκάδιος απέστειλε στο κεντρικό στρατόπεδο του Αττίλα, στη σημερινή Ουγγαρία, ως πρεσβευτή του τον Πρίσκο, με αποστολή να εξαγοράσει τους αιχμαλώτους που είχαν αρπάξει οι Ούννοι επιδρομείς από τα Βαλκάνια, που τότε στην Κωνσταντινούπολη ονομάζονταν Ευρώπη. 

Ο Πρίσκος, λοιπόν, γράφει ότι όλοι εκείνοι οι αιχμάλωτοι μιλούσαν λατινικά επειδή, τονίζει, στην Ευρώπη, δηλαδή στα Βαλκάνια, όλος ο πληθυσμός είχε λατινοφωνήσει και μόνον στις ακτές μιλούσαν ελληνικά.

Αυτό βεβαιώνει, έναν αιώνα περίπου αργότερα, στο έργο του Περί των αρχών της Ρωμαίων Πολιτείας και ο ιστορικός Ιωάννης Λυδός, σύγχρονος του μεγάλου Αυτοκράτορος Ιουστινιανού, ο οποίος, καίτοι λατινόφωνος ο ίδιος, πρώτος καθιέρωσε την ελληνική γλώσσα στη διοίκηση και στη νομοθεσία με τις περίφημες Νεαρές του - τα νέα, δηλαδή, αυτοκρατορικά διατάγματα. Επί εξακόσια τουλάχιστον χρόνια, έως τότε, σε όλες τις κρατικές υποθέσεις και υπηρεσίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των υπηκόων της αποκλειστική γλώσσα ήταν η λατινική. Γράφει :

Νόμος ην αρχαίος πάντα μεν τα οπωσούν πραττόμενα παρά τοις Επάρχοις (…) τοις των Ιταλών εκφωνείσθαι ρήμασι (…) τα δε περί την Ευρώπην πραττόμενα πάντα διεφύλαξεν εξ ανάγκης δια το της αυτής οικήτορας, καίπερ ΄Ελληνας εκ του πλείονος όντας, τη των Ιταλών φθέγγεσθαι φωνή και μάλιστα τους δημοσιεύοντας.

Δηλαδή «υπήρχε αρχαίος νόμος να εκφωνούνται στα λατινικά όσα έπρατταν οι ΄Επαρχοι (…) και η ανάγκη διεφύλαξε τον νόμο να μιλούν λατινικά όσοι έπρατταν στα Βαλκάνια, και μάλιστα οι δημόσιοι αξιωματούχοι, παρ’ όλο που στην πλειοψηφία τους ήσαν ΄Ελληνες».

Εν προκειμένω πρέπει να υπογραμμισθεί ότι ο Λυδός αναφέρεται επίμονα στην προφορική απλώς εκφώνηση της λατινικής (εκφωνείσθαι ρήμασι, φθέγγεσθαι) από τους λατινοφωνήσαντες ΄Ελληνες. Αυτό ακριβώς πράττουν μέχρι σήμερα οι Βλάχοι ως κατ’ ευθείαν απόγονοι εκείνων: μιλούν απλώς τη λατινική τους ντοπιολαλιά, αλλά δεν την έγραψαν ούτε τη γράφουν ποτέ.

Αυτή η προφορική λαϊκή λατινική λαλιά ονομάσθηκε αργότερα βλάχικη. Σ’ αυτήν την λαλιά τους οι Βλάχοι κράτησαν μέχρι σήμερα, έστω φθαρμένους από στόμα σε στόμα, αυθεντικούς τους πρωτογενείς λατινικούς πυρήνες. Γι’ αυτό σήμερα κατανοούν πλήρως τις βασικές λέξεις-κλειδιά που διατηρούνται παρόμοιες σε όλες τις λατινογενείς ευρωπαϊκές γλώσσες. Παντού είναι παρόμοιες οι λέξεις-κώδικες όπως π.χ. κεφάλι, αφτιά, μαλλιά, μύτη, δόντι, μέτωπο, χέρι, νύχια, άνθρωπος, γυναίκα, αγόρι, κορίτσι, παλικάρι, νερό, θάλασσα, σελήνη, ήλιος, άστρα, σπίτι, καπνός, φωτιά, νύχτα, μέρα, όλες οι μέρες της εβδομάδας και οι αριθμοί, αγαπημένη, κατσίκι, ελάφι, αρκούδα, λύκος, γουρούνι, όρνιθα, γάλα, αλάτι, τυρί κ.λ.π.

ΜΟΣΧΟΠΟΛΗ - ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ - ΛΙΚΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Παρακάτω θα παραθέσουμε απόσπασμα από το βιβλίο του Αστέριου Κουκούδη (Οι Μητροπόλεις και η διασπορά των βλάχων), στο οποίο φαίνεται καθαρά ότι στην περίοδο του 18ου αιώνα η εκπαίδευση που προσφέρονταν στη Μοσχόπολη ήταν ελληνική και όχι μόνο εκεί, και ότι οι διάφορες εθνικιστικές τάσεις ήταν άγνωστες έννοιες, έτσι τουλάχιστον όπως διαμορφώθηκαν αργότερα στα Βαλκάνια από τα μέσα του 19ου αιώνα (Ρουμάνικη προπαγάνδα).

Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα η Μοσχόπολη και οι βλάχικοι οικισμοί της περιοχής της γνώρισαν το απόγειο της ανάπτυξης και της ακμής, αλλά και μία σειρά από αξεπέραστες καταστάσεις που οδήγησαν σε καταστροφές και μαρασμό.

Βέβαια, τα θεμέλια για αυτή την ένδοξη εποχή είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, όταν η Μοσχόπολη ενδυναμώνονταν όχι μόνο πληθυσμιακά, αλλά οικονομικά και πολιτισμικά. Ενδεικτικό αυτής της εξέλιξης είναι το κτίσιμο, γύρω στο 1630, του μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου. Σε κάποιες εργασίες η Μοσχόπολη αναφέρεται πως ήταν τότε η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη των Οθωμανικών Βαλκανίων, μετά βέβαια από την Κωνσταντινούπολη. Γεγονός μάλλον απίθανο αν αναλογιστούμε πόλεις όπως τη Θεσσαλονίκη και την Ανδριανούπολη. Ωστόσο, θα πρέπει να ήταν η μόνη τόσο μεγάλη πόλη με αποκλειστικά χριστιανούς κατοίκους. Υπήρχαν 6 μεγάλες και οργανωμένες συνοικίες και ίσως περισσότερες από 70 εκκλησίες, αριθμός μάλλον υπερβολικός. Αν και οι διάφορες πηγές συχνά διαφωνούν για τον ακριβή αριθμό των σπιτιών και των κατοίκων της, γύρω στο 1760, παρουσιάζεται να έχει από 20.000 έως 70.000 κατοίκους και ίσως 12.000 περίπου σπίτια. Οι αριθμοί αυτοί φαντάζουν απίθανοι για τα δεδομένα εκείνων των εποχών και ακόμη περισσότερο αν συγκριθούν με την εικόνα που παρουσίαζε η Μοσχόπολη από το 1769 και μετά. Η πόλη εκτεινόταν σε μία τεράστια έκταση και καταλάμβανε μεγάλο μέρος του κενού σήμερα οροπεδίου και των γύρω χαμηλών πλαγιών. Τελικά, ίσως να μην είναι παρακινδυνευμένο να δεχτούμε πως, την περίοδο της μεγάλης της ακμής, ο πληθυσμός της έφτανε κάπου ανάμεσα στις 40.000 με 60.000. 

ΟΙ ΒΛΑΧΟΦΩΝΟΙ ΈΛΛΗΝΕΣ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

 

Τώρα τελευταία κυκλοφορούν αρκετές συλλογές βλάχικων τραγουδιών (σε cd) στην βλάχικη μόνο γλώσσα. Το γεγονός αυτό είναι πολύ θετικό γιατί αποτελεί ένα ικανοποιητικό μέσο να μάθει κανείς τη γλώσσα από το τραγούδι. Προσωπικά εγώ έχω ευνοηθεί στη εκμάθηση της γλώσσας με αυτόν τον τρόπο.

Παρόλα αυτά, πιστεύω πως οι συλλογές αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν μικρό ποσοστό ή τουλάχιστον κατά το ήμισυ τραγούδια στην βλάχικη γλώσσα γιατί αυτό ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Σε κάποιον μη βλαχόφωνο Έλληνα όταν βλέπει τέτοιες συλλογές, του δίνεται η εντύπωση ότι οι Βλάχοι τραγουδούσαν μόνο στην βλάχικη γλώσσα. Και αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Βέβαια είναι θεμιτό να εκδίδονται cd στο βλαχικό ιδίωμα, όμως πρέπει να αναφέρεται ότι οι Bλάχοι τραγουδούσαν ελληνικά τραγούδια και μάλιστα τα περισσότερα τους. Από την επιτόπια έρευνα, που έχω κάνει προσωπικά από 1990 (20 χρόνια τώρα) στα βλαχοχώρια των Γρεβενών και του Βερμίου, διαπίστωσα ότι οι Βλάχοι τραγουδούν ελάχιστα τραγούδια στην βλάχικη γλώσσα.

Όλα τα τραγούδια στις γιορτές του καλοκαιριού στους τρανούς χορούς έξω από την εκκλησία στην πλατεία και σε διάφορους άλλους δημόσιους χώρους, ιδιαίτερα τα τελετουργικά, τα οποία πάντοτε είναι διαχρονικά και δεν αλλάζουν εύκολα, τραγουδιούνται και τραγουδιόνταν στην ελληνική γλώσσα. Στην επίμονη ερώτησή μου γιατί τα τραγουδούν έτσι, οι ηλικιωμένοι μου απαντούσαν : «έτσι τα βρήκαμε».

Βαρθολομαίος εναντίον Αλεξίου και... Στάλιν

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ζητεί την επιστροφή των ναών της Βουδαπέστης αλλά σκοντάφτει στη σθεναρή αντίδραση του Πατριαρχείου Μόσχας

Η διαμάχη για έναν πολύτιμο θησαυρό της ελληνικής πολιτιστικής παρουσίας στην Ουγγαρία

Ο Μητροπολίτης Αυστρίας και Έξαρχος πάσης Ουγγαρίας κ. Μιχαήλ χειρίζεται εξ ονόματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου την υπόθεση της επιστροφής των έξι ναών 

που υπάρχουν στη Βουδαπέστη

«Σύντροφε Καρπόφ, συμφωνώ απολύτως με τα προτεινόμενα μέτρα σας», Ιωσήφ Στάλιν, 15 Μαρτίου 1945. Στο υπόμνημά του ο συνταγματάρχης της MKVD, προγόνου της KGB, περιλαμβάνει έξι σημεία ως «απαραίτητα μέτρα για την ενίσχυση της επίδρασης της Ρωσικής Εκκλησίας στο εξωτερικό». Οι αναφορές του σοβιετικού αξιωματικού στην Ελλάδα και στην Ουγγαρία αποτελούν ζήτημα έρευνας για τη Δικαιοσύνη καθώς τα δικαστήρια της Βουδαπέστης θα πρέπει σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποφανθούν για το ποια θα είναι η τύχη του Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Του ναού που βρίσκεται στο κέντρο της Βουδαπέστης, ανεγέρθηκε το 1780, ανήκε στην ελληνική παροικία και στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά από την ημέρα που εισήλθε ο Κόκκινος Στρατός στην Ουγγαρία πέρασε στα χέρια των Ρώσων και του Πατριαρχείου Μόσχας. Το ζήτημα απασχολεί τους έλληνες διπλωμάτες. Ο πρεσβευτής της χώρας μας στη Βουδαπέστη κ. Ν. Καλεντζιανός προχώρησε σε παράσταση ενώπιον του δικαστηρίου υποβάλλοντας γραπτή δήλωση με στόχο την επιστροφή του ναού. Ζητεί την εφαρμογή των διεθνών κανόνων δικαίου και στηλιτεύει το ενδεχόμενο νομιμοποίησης της παράδοσης «εκκλησιαστικών κτισμάτων σε αλλότριες κατοχικές δυνάμεις, οι οποίες προφανώς και δημοσίως διεκήρυτταν την αθεΐα και μεταχειρίζονται τις εκκλησιαστικές και γενικότερα τις πολιτιστικές υποθέσεις για καθαρά πολιτικούς σκοπούς, αμφισβητούμενης νομιμότητας». Η απάντηση του Πατριαρχείου Μόσχας διά των εκπροσώπων του στη Βουδαπέστη είναι πολύ σκληρή και αμφισβητεί ακόμη και την ελληνικότητα της παροικίας μας στη Βουδαπέστη. Μάλιστα μεταξύ των επιχειρημάτων που παρουσιάστηκαν ήταν ότι η κοινότητα δεν ήταν ελληνική αλλά μακεδονοβλαχική.

Ενα από τα ισχυρότερα χαρτιά που διαθέτει ο Μητροπολίτης Αυστρίας και Εξαρχος πάσης Ουγγαρίας κ. Μιχαήλ - ο οποίος χειρίζεται εξ ονόματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου την υπόθεση της επιστροφής των συνολικά έξι ναών που υπάρχουν στη Βουδαπέστη - είναι όσα περιλαμβάνονται στο υπόμνημα που φέρεται να απέστειλε ο συνταγματάρχης Καρπόφ στον Ιωσήφ Στάλιν το 1945. Το υπόμνημα - που κατατέθηκε στο δικαστήριο - δημοσιοποιήθηκε 46 χρόνια μετά τη σύνταξή του μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου στη Βουδαπέστη και σύμφωνα με τον συγγραφέα του Laszlo Puskas ο συνταγματάρχης προτείνει στον Στάλιν:

''Οι Βλάχοι της Μαγνησίας'' - παρουσίαση του βιβλίου στον Αλμυρό

Παρουσία του Υφυπουργού Οικονομικών, κ. Αντ. Μπέζα, παρουσιάζεται την ερχόμενη Παρασκευή 6 Μαρτίου, η έκδοση της ΕΚΠΟΛ Μαγνησίας, «Οι Βλάχοι της Μαγνησίας».

Η επίσημη παρουσίαση της έκδοσης, θα γίνει στις επτά το απόγευμα, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Κέντρου Αλμυρού.

Πρόκειται για ένα βιβλίο καρπό της συνεργασίας των τριών βλάχικων συλλόγων του νομού Μαγνησίας (Αλμυρού, Βελεστίνου και Σέσκλου) με σκοπό την καταγραφή της ιστορίας, της λαογραφίας και του πολιτισμού των Βλαχόφωνων Ελλήνων. 

Τη συγγραφή του βιβλίου είχαν οι Δημήτρης Τσούτσας και Σπύρος Φορφόλιας για την ενότητα των Αρβανιτόβλαχων και οι Γιώργος Σαββανάκης, Στέργιος Σιουμουρέκης και Νίκη Αλεξίου για την ενότητα των Βλάχων της περιοχής Βελεστίνου (Περιβολιωτών). 

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δύο ενότητες, (Περιβολιωτών και Αρβανιτόβλαχων), και στις 200 σελίδες του γίνεται μία ιστορική αναδρομή στις πατρογονικές εστίες των Αρβανιτόβλαχων-Φρασεριωτών και των Περιβολιωτών Βλάχων, στα έθιμα και τις δοξασίες τους, στο μοναδικό στην Ευρώπη μουσικολογικά πολυφωνικό τραγούδι, στα παραδοσιακά τους επαγγέλματα, τον παραδοσιακό βλάχικο γάμο κλπ. Εξαιρετικά σημαντική είναι επίσης η δημοσίευση περίπου 250 φωτογραφιών οι περισσότερες από τις οποίες είναι αδημοσίευτες και εκτείνονται χρονολογικά από το 1886 έως τα νεώτερα χρόνια.

''Οι Βλάχοι της Μαγνησίας'' - παρουσίαση του βιβλίου στο Σέσκλο

Μετά τις επιτυχημένες παρουσιάσεις της έκδοσης της ΕΚΠΟΛ «Οι Βλάχοι της Μαγνησίας» στον Αλμυρό και το Βελεστίνο, η Εταιρεία Κοινωνικής Παρέμβασης και Πολιτισμού της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μαγνησίας, ο Δήμος Αισωνίας και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σέσκλου συνδιοργανώνουν την τρίτη και τελευταία παρουσίαση του βιβλίου στο Σέσκλο, εκεί δηλ. όπου εδρεύει ο τρίτος βλάχικος σύλλογος του νομού ο οποίος συνεργάστηκε στη συγγραφή του βιβλίου με σκοπό την καταγραφή της ιστορίας, της λαογραφίας και του πολιτισμού των Βλαχόφωνων Ελλήνων.

Την Κυριακή 12 Απριλίου 2009, στις 11 το πρωί, στο Δημοτικό Κατάστημα Δ.Δ. Σέσκλου (Πολιτιστικό Κέντρο Σέσκλου) ο Νομάρχης Μαγνησίας κ. Παπατόλιας Απόστολος, ο κ. Φορφόλιας Σπύρος, ερευνητής-λαογράφος και επιμελητής της ενότητας Αρβανιτόβλαχων του βιβλίου, ο κ. Γκάγκας Λεωνίδας, τ.Δήμαρχος Αισωνίας και τ.πρόεδρος Κοινότητας Σέσκλου κι ο κ. Φώτου Χρήστος, δικηγόρος και ιστορικός ερευνητής, θα μιλήσουν για το βιβλίο.

Την εκδήλωση συντονίζει ο κ. Ζαχαρόπουλος Ευάγγελος, Πρόεδρος της ΕΚΠΟΛ και νομαρχιακός σύμβουλος, ο οποίος επισημαίνει ότι η ΕΚΠΟΛ και η ΝΑΜ με ιδιαίτερη χαρά στηρίζουν αυτή την προσπάθεια βάζοντας έτσι ένα λιθαράκι στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής μας μέσα από τη γνώση και την καταγραφή της ιστορικής παράδοσης πληθυσμιακών ομάδων με ιδιαίτερα πλούσια πολιτισμικά στοιχεία.

Η συνεργασία των τριών Βλάχικων Συλλόγων στη συγγραφή του βιβλίου προωθεί τη δικτύωσή τους, πράγμα που αποτελεί τον πιο σύγχρονο και ενδεδειγμένο τρόπο για την οργάνωση της λειτουργίας των πολιτιστικών συλλόγων.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ - Ανεξεταστέος στα Τίρανα

Traian Băsescu

Στο σημερινό σημείωμα δανείζομαι τις απόψεις του Αχιλλέα Λαζάρου από άρθρο του, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην εφημερίδα «Ελευθερία» της Λάρισας . Στο άρθρο αυτό καταδεικνύει, με πολλά στοιχεία, τόσο την προπαγανδιστική στάση των Ρουμανικών αρχών για ρουμανικότητα των Βλάχων στην Αλβανία, αλλά, και από την άλλη πλευρά, την αντικειμενική στάση των Ρουμάνων επιστημόνων, οι οποίοι υποστηρίζουν το αντίθετο. Γράφει λοιπόν ο Αχ. Λαζάρου:

''Κατά την επίσκεψή του Προέδρου της Ρουμανίας στη γειτονική μας χώρα, δεν βρήκε κατανόηση στο αίτημά του για αναγνώριση των Βλάχων της ως Ρουμάνων, όπως ευελπιστούσαν οι παρατρεχάμενοί του, αποθρασυμένοι μετά την αδιανόητη διολίσθηση των φληναφημάτων [μωρολογιών]* του παρελθόντος σε πρόσφατη συλλογική συγγραφή της σειράς των εκδόσεων UNESCO (Studies on Science and Culture, Politics and Culture in Southeastern Europe, Bucarest 2001, 94), όπου πονηρότατα προβάλλει σαν πραγματικότητα η παρωχημένη και για την ακραιφνή ρουμανική επιστήμη θεωρία καταγωγής των Βλάχων Αλβανίας από την υπερδουνάβια Δακία!

Αυτή η εντελώς ανεδαφική εικασία είναι προελεύσεως Βιέννης και συμπίπτει χρονικά με την πανευρωπαϊκή επανάσταση του 1848, στην οποία συμμετείχαν και οι Παραδουνάβιοι. Φιλοδοξούσαν δε την απελευθέρωση και της Τρανσυλβανίας από τους Αυστριακούς, οι οποίοι όμως έσπευσαν να τους διαμηνύσουν και ενδεχόμενο απώλειας της δικής τους ελευθερίας. Ταυτόχρονα τους υπέδειξαν διέξοδο με σχέδιο διεκδικήσεως των Βλάχων της επικράτειας του «Μεγάλου Ασθενούς» του Σουλτάνου, τους οποίους έκτοτε αποκαλούν «Μακεδορουμάνους»! Ο δε κατ’ εξοχήν γνώστης του ζητήματος και πρωταγωνιστής είναι επιστημονική και πολιτική προσωπικότητα, ο M. Kogalniceanu, ο οποίος ορίζει και τη διάρκεια ισχύος του εγχειρήματος, «επί του παρόντος», έως την ένωση του Αρντεάλ με το αρτιπαγές ρουμανικό κράτος, ήτοι το 1918.

ΜΟΝ’ ΚΑΡΤΕΡΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ, ΝΑ ΒΓΟΥΝ ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ

Διαβάζοντας το βιβλίο της  Γιώτας Φωτιάδου - Μπαλαφούτη, «Εμείς οι Βλάχοι»  και συγκεκριμένα το κομμάτι που αναφέρεται στο ανέβασμα των Βλάχων από τα χειμαδιά στο βουνά μου, ξύπνησαν  μέσα μου παιδικές αναμνήσεις των δεκαετιών ’50-‘60  που τις έζησα και ένιωσα την ανάγκη να περιγράψω αυτό το γεγονός , μοιράζοντας  και τις αναμνήσεις του πατέρα μου από στις δεκαετίες του 20 και 30 (μεσοπόλεμος).   

  Όταν  οι Βλάχοι από την Βέροια πηγαίνανε τα κοπάδια τους από τα χειμαδιά, (τον κάμπο) στα βουνά, στόλιζαν τα άλογά τους και τα μουλάρια με βελέντζες σε χρώματα τανκώ, πορτοκαλί, κόκκινο, με πλακέντες και με χειροποίητα σεντόνια.  Κάθονταν επάνω οι κυράδες με αναδιπλωμένα τα φουστάνια με τις μπλέτες μέχρι τους ώμους. Των γέρων οι βελέντζες καρό  ήταν σε μαύρο φόντο.

  Μπροστά πήγαιναν οι γεροντότεροι, μετά οι νύφες με τα παιδιά. Ξεκινούσανε  στις πέντε το απόγευμα (όχι μέσα στη ζέστη), δύο τρεις οικογένειες μαζί με όλο το σπιτομάζωμα και τα ζωντανά τους. Τα βελάσματα και τα κυπροκούδουνα, τα αλαχτύματα των σκύλων και τα τραγούδια  έδιναν μια ομορφιά, καθώς όλοι ανηφορίζανε τα δεκαεννιά χιλιόμετρα από την Βέροια για το όμορφο Ξερολίβαδο, το χιλιοτραγουδισμένο για την όμορφη «πάντια» (τσαΐρι) με τις στρούγκες γύρω γύρω. Όλοι τους ήταν με το τραγούδι και τα καλαμπούρια στο στόμα, που φανέρωνε την λαχτάρα τους να ξεκαλοκαιριάσουνε στις καταπράσινες πλαγιές του Βερμίου:

 « Μον’ καρτερώ την άνοιξη, το Μάη το καλοκαίρι, ν’ανοίξει ο γάβρος κι η οξιά, να ισκιώσουν τα λημέρια. Να βγουν οι βλάχοι στα βουνά, να βγουν στα κορφοβούνια, να βγω και εγώ που ‘μαι άρρωστος ψηλά κοντά στο Ξηρολίβαδο, ν’αφήσω την ψυχούλα μου, ν’αφήσω το κορμί μου».

    Ο πρώτος σταθμός ήταν στο Βρωμοπήγαδο. Ξεφόρτωναν τα ζώα ν’ανασάνουν  από το βάρος τους, τα άφηναν να βοσκήσουν όλο το βράδυ και να ξεκουραστούν. Με μεγάλη υπομονή, οι γυναίκες γέμιζαν τις μπούκλες σε μια βρύση που σταγόνα σταγόνα έσταζε το δροσερό νερό . Ώρες στη σειρά οι παρέες. Οι άντρες έκοβαν τη ζεστή φτέρη από την ημέρα που την έβλεπε ο ήλιος και την έστρωναν παχιά για το βραδινό ύπνο. Οι γυναίκες έβαζαν τα μπραγκάτσια στις πέτρες πάνω και με τα ξύλα που μάζευαν από γύρω, έβραζαν τους τραχανάδες και τα γάλατα για το ρόφημα το βραδινό. Πύτιαζαν τα τυριά και τζαντίλες τις κρεμούσαν στα ξύλα που σταυρωτά τα στέριωναν στα δέντρα.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ Α. ΛΑΖΑΡΟΥ ΣΤΟΝ ΦΙΛΙΑ

Στο σημερινό μας σημείωμα σας παραθέτουμε ένα απόσπασμα από μια τηλεοπτική συνέντευξη του  Δρ. Αχιλλέα Λαζάρου, Ρωμανιστή, Βαλκανολόγου  στον Κοινωνιολόγο και πρώην πρύτανη του  Παντείου Πανεπιστημίου κο Φίλια, όπου ο εν λόγω καθηγητής (Λαζάρου) δίνει στοιχεία για την Ρωμαϊκή γλωσσική (λατινική) επίδραση στα Βαλκάνια και  φέρνει ντοκουμέντα για την ελληνική καταγωγή των Βλάχων του ελληνικού χώρου, μέσα από  τη σύγκριση των δομικών στοιχείων της  αρχαίας  δημώδους (λαϊκής) ελληνικής και της δημώδους λατινικής:

Φίλιας: Πως ακριβώς τοποθετείτε το θέμα των Ελλήνων Βλάχων;

Λαζάρου: Για τους Βλάχους, ο πρώτος με πολύ καλές σπουδές στην Γερμανία, που μας έδωσε ότι καλύτερο, είναι ο πρώτος νεοέλληνας ιστορικός, ο Κωνσταντίνος Κούμας. Μέσα δηλαδή στο διάστημα της τουρκοκρατίας υπάρχει Έλληνας  ο οποίος εξηγεί βαθμιαία την επέκταση της Ρωμαϊκής επικράτειας και στον ελλαδικό χώρο και μάλιστα εξηγεί και τον όρο Βλάχος . Δεν σημαίνει κατά την επικρατέστερη άποψη τίποτε άλλα παρά λατινόφωνος. Δεν θα μπούμε σε λεπτομέρειες γιατί η βιβλιογραφία είναι τεράστια.

  Εκείνο που προσθέτει ο Κούμας, και είναι λυπηρό το ότι δεν προσέχθηκε όσο επεβάλετο και για λόγους στοιχειώδους δεοντολογίας είναι ότι εκτός της επέκτασης της Ρωμαϊκής επιδράσεως στον χώρο της ελληνικής χερσονήσου και γενικότερα της βαλκανικής χερσονήσου, οι πληθυσμοί αρχίζουν να υφίστανται και γλωσσική επίδραση. Το θέμα είναι, αν θα ήταν νοητή η άσκηση επιδράσεως σε ελληνικούς πληθυσμούς. Και το υπογραμμίζω αυτό, διότι επικράτησε επί πολλα έτη, και μια άποψη που είχε πάρει τη μορφή δόγματος. Δεν είναι νοητόν ένας λαός, όπως οι Έλληνες, που έχει ως όργανο μια γλώσσα πολιτισμικώς ανώτερη, αυτός ο λαός να ομιλήσει λατινικά. Ως δόγμα στέκεται. Εκείνο, όμως, που μας λείπει είναι ότι το δόγμα έχει καταρριφθεί ήδη στο διάστημα του μεσοπολέμου το 1937 από τον  Γάλλο ακαδημαϊκό του Πανεπιστημίου της Σορβόννης Φερντινάν Λο. Δεν έχει αξία να επιμείνουμε , αν ο χρήστης της Λατινικής είναι ελληνικής καταγωγής ή μιας άλλης καταγωγής., π.χ. Ιλλυρικής. Σημασία έχει, αν ο Ρωμαίος έφτασε να ασκεί διοίκηση σε χώρο ελληνικό, οπότε οι ευφυείς έμποροι πάσης μορφής, οι επιστήμονες πάσης μορφής, οι ιατροί κλπ, θα έπρεπε για να μπορέσουν, πρωτίστως, να επιβιώσουν, να χρησιμοποιούν τουλάχιστον μια στοιχειωδώς μια γλώσσα (εννοεί την δημώδη λατινική), όπως γίνεται παγκοσμίως. Αυτό συνέβη και στην Ελλάδα

ΕΘΙΜΑ ΒΛΑΧΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΓΕΝΝΑ

Προφορά συμβόλων : ə =  αγγλικό άφωνο φωνήεν ,  Ѕ = παχύ σίγμα

(εκτός από αυτά τα σύμβολα, προτιμούμε την ελληνική γραφή για τις
βλάχικες λέξεις, απλά , γιατί απευθυνόμαστε σε Έλληνες)

  Τα έθιμα του τοκετού και της γέννας  που θα περιγράψουμε αφορούν  τους βλαχόφωνους Έλληνες  με  μόνιμη εγκατάσταση.

Η έγκυος γυναίκα (γκριάου μπλιάρι) φροντίζονταν  καλά από κάθε άποψη, ιδιαίτερα από άποψη καθαριότητας. Δεν τη έβαζαν και ούτε την άφηναν να κάνει βαριές δουλειές. Όταν φαίνονταν καθαρά η εγκυμοσύνη, την επισκέπτονταν συγγένισσες και γυναίκες της γειτονιάς, οι οποίες ήταν  πάντα προσεκτικές και στις συζητήσεις (απέφευγαν να μιλάνε για κακές γέννες και για αποβολές).

   Οι Βλάχοι ποτέ δεν ρωτούσαν να μάθουν την ημερομηνία που αναμένονταν η γέννηση. Κρατιόνταν μάλιστα με απόλυτη μυστικότητα η ημερομηνία γέννησης, από φόβο μην υποφέρει η έγκυος στη γέννα.

  Μόλις εμφανίζονταν στη γυναίκα οι πρώτοι πόνοι, το έλεγε στην πεθερά της, η οποία και της απαντούσε : Γκίνε βίνιρι  φιάτə αμιά, κου αράουə βίνερι, κου αράουə σ’φούγκə, φιτЅιόρλου σə νə αντούκə (Καλώς κοπιάσαν κόρη μου, σαν τη δροσούλα ήρθαν, σαν τη δροσιά να φύγουνε, το αγόρι να μας φέρουνε).

  Αμέσως ειδοποιούνταν ,με μεγάλη προφύλαξη, η μαμή-πάντα πρακτική-και μόνο στην έσχατη ανάγκη καταφεύγανε στο γιατρό .Η μαμή φεύγοντας από το σπίτι της έπαιρνε απαράβατα  μαζί της το ''χέρι της Παναγίας'' (μəνə αλέ Στə-Μəρίε).Ήταν ένα φυτό ξυλώδες, με μακριά κάθετη προς το έδαφος μονόκλωνη ρίζα και βλαστούς πολλούς και κοντούς, που έμοιαζε σαν χέρι και ήταν ολόκληρο περίπου 10 εκατοστά.

   Μόλις έμπαινε στο σπίτι της ετοιμόγεννης, χαιρετούσε και έλεγε: καλή λευτεριά (λιЅιουράρε μπούνə σ’αβέμου). Μετά η μαμή έβαζε το «χέρι της Παναγίας» σε μια κούπα με νερό. Αν εκείνο άνοιγε αμέσως, προβλέπονταν γρήγορη και ανώδυνη γέννα, αν αργούσε να ανοίξει ,θα αργούσε και η γυναίκα να γεννήσει…Τότε η μαμή άναβε μια λαμπάδα κρατημένη από την Ανάσταση  για τέτοιες ώρες, τσεάρə τσəνούτə ντι λα  μπούνə ζμπορ (κερί κρατημένο από τον καλό λόγο-Ανάσταση).

  Μετά τη γέννηση του μωρού, τα κοντινά-συγγενικά παιδιά  έτρεχαν να αναγγείλουν το γεγονός στους συγγενείς και φίλους όπου και έπαιρναν φιλοδωρήματα. Αν η γυναίκα γεννούσε για πρώτη φορά, η μαμή κοίταζε το «ύστερο» και μπορούσε να πει πόσα και τι  παιδιά μπορούσε να κάνει αυτή η γυναίκα . Αυτό το έλεγε με βάση τα σημάδια που είχε το έντερο. Αυτά τα σημάδια μοιάζουν σαν αδένες, σαν τα  γλυκάδια. Αν τα σημάδια ήταν μεγάλα και πλατιά σαν κουκιά , τότε θα γεννιόνταν κορίτσια ,αν ήταν στρογγυλά και μικρά σαν κεράσια θα γεννιόνταν αγόρια!

  Οι συγγενείς, οι φιλενάδες και οι γειτόνισσες έφερναν δώρα ,κυρίως τηγανίτες και άλλα είδη γλυκών. Οι άντρες την πρώτη Κυριακή μετά τη γέννηση του μωρού έφερναν ως δώρο ένα νόμισμα (μιστάρι τρι φιτЅίορλου τσε σαμιντέ = γενέσιο κέρασμα),  γιαυτό πρέπει να είναι μεταλλικό και πολύτιμο(συνήθως από χρυσό).

Συρράκο - Ένα πετρόκτιστο κόσμημα στο Περιστέρι της Πίνδου.

Πόθοι

Ἤθελα νἄμουν σταυραητός, νὰ πέταγα τ᾿ ἀψήλου,
ν᾿ ἀνέβαινα στὴ Λιάκουρα, κατάκορφα στὴ ράχη,
νἄριχνα ἐκεῖθε μία ματιά, ν᾿ ἀγνάντευα τὸν Πίνδο,
νὰ ἰδῶ πῶς μοῦ τὸν ἔκαμαν τὰ χρόνια κ᾿ ἡ σκλαβιά του.
Ποιὸς λέει δὲν κλαῖνε τὰ βουνά; Ποιὸς λέει πὼς δὲν γεράζουν;...
Χιόνια καὶ κρούσταλλα παλιά, γεράματα γιομάτα,
σκεπάζουνε τὸν Πίνδο μου, καὶ καταχνιὲς τὸν πνίγουν·
κι ἀκούγω, ἀκούγω ἀπὸ μακρυά, ἀκούγω ἀπὸ τὰ ξένα
τῆς γερατειᾶς του τὸ σκουσμό, τὸ κλάμμα τῆς σκλαβιᾶς του.
Ἄχ! πότε αὐτὸ τὸ σκούξιμο, τρανὴ κραυγὴ θὰ γίνει,
κραυγὴ ἀνήμερου θεριοῦ, ἐκδίκηση γιομάτη,
νὰ μάσει ἀπὸ τὴν ξενιτιὰ τὰ ἔρμα τὰ παιδιά σου,
τ᾿ ἀστροπελέκια σου ἄρματα, Πίνδε, νὰ μᾶς μοιράσεις,
μία μέρα, ν᾿ ἀναστήσουμε τὴ δόλια μας πατρίδα!...

                                                        Κώστας Κρυστάλλης

Πέτρινα όνειρα, χαμένα στα βάθη των αιώνων, που δεν αποτελούν απλά μια μαρτυρία αλλά μια ιστορική πραγματικότητα που έρχεται απο το μακρινό παρελθόν. Το πετρόκτιστο κόσμημα, στα νότια του νομού Ιωαννίνων, το ιστορικό Συρράκο, βρίσκεται γαντζωμένο σε μια απότομη πλαγιά του όρους Περιστέρι (Λάκμος),σε υψόμετρο 1200 μέτρων, στην οροσειρά της Πίνδου. Μαζί με το δίδυμο χωριό, τους Καλαρρύτες, αποτελούν ανακηρυγμένους παραδοσιακούς οικισμούς και είναι τα μόνα στα νότια του νομού,κάτι που είναι πιο συνηθισμένο στα βόρεια,στην περιοχή των Ζαγοροχωρίων. Το Συρράκο χωρίζεται απο τους Καλαρρύτες με μια βαθιά χαράδρα, ασύληπτης ομορφιάς, την οποία διαρρέει ο Χρούσιας, ο παραπόταμος του Αράχθου. Ο Χρούσιας δεσπόζει στο τοπίο και αυτό είναι αναπόφευκτο, αφού ήταν γενάρχης των βασιλιάδων της Ηπείρου. Κατά την παράδοση,ο Χρούσιος ή Μολοσσός ήταν γιός του Νεοπτόλεμου και εγγονός του Αχιλλέα και καταγόταν απο τη βασιλογενιά της Θεσσαλίας (Φθίας) και της Τροίας.

Το ενδιαφέρον των ορεινών κοινοτήτων δεν περιορίζεται όμως, μόνο στα θέλγητρα της φύσης αλλά και στην γνήσια αρχιτεκτονική φυσιογνωμία τους. Η ιστορία του κάθε χωριού είναι μοναδική, όταν την ακούς απο τις διηγήσεις των γερόντων, σαν παραμύθι. Η ζεστασιά των ανθρώπων σε κάθε γωνιά της ελληνικής γης είναι ασύγκριτη, ζούμε σ'ένα τόπο μοναδικό, προικισμένο απο την φύση και σμιλευμένο απο τον μόχθο των κατοίκων του,αιώνες ολόκληρους.

Το κηρύκειο του Ερμή στα υφαντά των Βλάχων

Το Κηρύκειο του Ερμή 

Στην ελληνική μυθολογία το κηρύκειο (κηρύκειον) ήταν το κύριο έμβλημα του θεού Ερμή. Το κηρύκειο αποτελείται από μία λεπτή ράβδο από ξύλο δάφνης ή ελιάς, γύρω από την οποία είναι τυλιγμένα δύο φίδια που τα κεφάλια τους συναντιόνται αντικριστά. Πάνω από τα κεφάλια των φιδιών, στην κορυφή της ράβδου, υπάρχουν δύο φτερούγες. Αυτή η μορφή είναι νεότερη. Σε αγγειογραφίες από την αρχαία Ελλάδα τα δύο φίδια βρίσκονται στην κορυφή και σχηματίζουν κύκλο, ενώ τα κεφάλια τους σχηματίζουν δύο «κέρατα» επάνω από τον κύκλο αυτό. Οι φτερούγες συνήθως παραλείπονται. Με την προσθήκη ενός σταυρού στο κάτω μέρος του κύκλου και την αφαίρεση της υπόλοιπης ράβδου, προέκυψε το αστρονομικό και αστρολογικό σύμβολο για τον πλανήτη Ερμή. Ο μύθος για το πώς προήλθε το κηρύκειο αναφέρει ότι κάποτε ο Ερμής διαχώρισε με το ραβδί του δύο φίδια που πάλευαν άγρια μεταξύ τους. Από τότε λοιπόν το ραβδί με τα δυο φίδια, στολισμένο και με τις φτερούγες του «φτεροπόδαρου» θεού Ερμή, έγινε σύμβολο της ομόνοιας και της καταπαύσεως της διχόνοιας (πρβλ. τον παρόμοιο μύθο του μάντη Τειρεσία). Στην αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν ως διακριτικό έμβλημα οι πρέσβεις και οι κήρυκες, ώστε να προστατεύονται από εχθρικές προς αυτούς ενέργειες της εξουσίας. 

Στην ύστερη αρχαιότητα το κηρύκειο άρχισε να συμβολίζει το εμπόριο, ενώ σήμερα, ιδίως στη Βόρεια Αμερική, χρησιμοποιείται ως σύμβολο της Ιατρικής, από σύγχυση με το παραδοσιακό ιατρικό σύμβολο, τη Ράβδο του Ασκληπιού, η οποία φέρει μόνο ένα φίδι και όχι φτερούγες. Η περιέλιξη ωστόσο των δύο φιδιών θυμίζει περισσότερο τη διπλή έλικα του DNA, από ό,τι το ένα φίδι. Η πρωταρχική καταγωγή του συμβόλου είναι ίσως Μεσοποταμιακή, όπως μαρτυρείται από την απεικόνιση στο αγγείο του Γκουντέα από το Λαγκάς. Αυτό το αγγείο από πράσινο στεατίτη Νινγκισντίζα, αγγελιαφόρο της θεάς Ιστάρ, χρονολογείται από το 2144-2124 π.Χ. και αναπαριστά τον οφιόμορφο θεό. 

Γραμματική της Κοινής Κουτσοβλαχικής

*Παραθέτουμε αυτολεξεί (χωρίς να παραποιήσουμε τίποτα, καθότι δεν είμαστε ειδικοί στο θέμα) την εισαγωγή του βιβλίου των Ν. Κατσάνη - Κ. Ντίνα «Γραμματική της Κοινής Κουτσοβλαχικής», σελ.11-12, έκδοση Αρχείου Κουτσοβλαχικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1990. 
Οι απόψεις αυτές προέρχονται από επιστήμονες γλωσσολόγους και όχι από ομιλίες (σε δημόσιους χώρους) και μελετήματα απλών ανθρώπων, που ασχολούνται με το θέμα, ως γλωσσολόγοι, και χρησιμοποιούν αποσπασματικά και επιλεκτικά απόψεις αυτών των επιστημόνων. Εμείς απλά θα παρουσιάσουμε αυτά που λένε οι επιστήμονες με αυστηρό επιστημονικό λόγο. Τα συμπεράσματα στον αναγνώστη. Αυτό το σημείωμα δεν θα είναι το μοναδικό, γιατί υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να φωτίσουνε τo θέμα*.

«Η σύνθεση της Κουτσοβλαχικής γραμματικής σήμερα έχει περισσότερο επιστημονικό χαρακτήρα, παρά χρηστικό. Η ΚΒ ανήκει σε εκείνα τα γλωσσικά ιδιώματα, που δεν ευτύχησαν για ποικίλους λόγους, να αποκτήσουν γραπτή μορφή και να δημιουργήσουν αντίστοιχα γραπτή παράδοση και ιδιαίτερο πολιτιστικό παρελθόν. Η συμβίωση των Βλάχων με τον ελληνικό κόσμο και η προφανής ιστορική και πολιτιστική τους καταγωγή απ’αυτόν, συνετέλεσαν ώστε να μην αισθανθούν την ανάγκη να χρησιμοποιήσουν το επίκτητο γλωσσικό τους όργανο για να εκφράσουν τα πολιτιστικά τους αγαθά, αφού αυτά ταυτίζονται με εκείνα του ελληνόφωνου κόσμου».

«Η προσπάθεια που ξεκίνησε «έξωθεν», εκ μέρους της Ρουμανίας, από καθαρά πολιτικούς λόγους, για δήθεν εθνολογική αφύπνιση των Βλαχοφώνων, όχι μόνο δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, αλλά στάθηκε και η αφετηρία για την παρακμή του Κουτσοβλαχικού στοιχείου. Η δημιουργία ελληνικής εθνικής συνείδησης στους Βλαχόφωνους πληθυσμούς,όπως αποδεικνύεται από την καθολική συμμετοχή τους στους εθνικούς αγώνες της Ελλάδας, προηγήθηκε της ρουμανικής προπαγάνδας. Ακόμα είναι ολοφάνερο ότι, εκτός από την γλωσσική συγγένεια, κανένα πολιτιστικό, εθνολογικό ή ανθρωπολογικό στοιχείο δεν πλησιάζει τους Βλάχους προς τους Δακορουμάνους. Τέλος η αντιπαράθεση, που δημιούργησε η ξένη προπαγάνδα, όχι μόνο μεταξύ ελληνοφώνων και βλαχοφώνων, αλλά κυρίως μεταξύ των Βλάχων, υπήρξε η απαρχή της διασποράς των Κουτσοβλαχικών πληθυσμών και της συρρίκνωσης του ιδιώματός τους».

ΑΡΕΙΜΑΝΙΟΙ ΒΛΑΧΟΙ (2)

Ο όρος Βλάχοι αποτελεί ετεροπροσδιορισμό. ΄Ετσι ορίζονται από τρίτους όσοι αυτόχθονες ΄Ελληνες, προ πάντων ορεσίβιοι, λατινοφώνησαν στην προφορική αποκλειστικά λαλιά, επειδή υπηρέτησαν ως στρατιώτες και αξιωματούχοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ελλάδα και στον ευρύτερο χώρο της Βαλκανικής. Ανέκαθεν εμείς οι αποκαλούμενοι Βλάχοι αυτοπροσδιοριζόμαστε ως Αρμάνοι, δηλαδή Ρωμαίοι πολίτες της καθ’ ημάς Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που κατά τους τελευταίους αιώνες της επονομαζόταν και Ρωμανία. Ως Ρωμαίοι, άλλωστε, αυτοπροσδιορίζονταν επί χίλια διακόσια και άνω χρόνια όλοι ανεξαιρέτως οι ΄Ελληνες οι οποίοι ακόμη μέχρι σήμερα αυτοπροσδιορίζοναι, επίσης, ως Ρωμιοί.

Η επωνυμία Ρωμαίος ήταν πολιτικός τίτλος τιμής: δικαίωμα ισονομίας και ίσης συμμετοχής στην εξουσία. Ουδέποτε, επί χίλια εξακόσια χρόνια, προσδιόριζε εθνική καταγωγή. Γι’ αυτό, τα επόμενα 1.200 χρόνια όλοι οι Έλληνες, ως ισότιμοι πολίτες της Ρωμαϊκής και, έπειτα, της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, επονομάσθηκαν μόνοι τους Ρωμαίοι και ήσαν υπερήφανοι γι’ αυτό. Πολύ περισσότερο οι Βλάχοι που συνεχώς ήσαν επίλεκτοι στρατιώτες και αξιωματούχοι της Αυτοκρατορίας. ΄Ετσι ακριβώς εμείς οι Βλάχοι επονομάζουμε τον εαυτόν μας: Αρμάνι, δηλαδή Ρωμάνοι προφέροντας βραχύτατα και κωφά τα δύο τελικά φωνήεντα όπως οι Πορτογάλοι! Ρωμανία, εξ άλλου, ονομαζόταν συνεχώς κατά τους τελευταίους αιώνες της η πατρώα μας Αυτοκρατορία. Αρειμάνιος στην ελληνική σημαίνει αγέρωχος πολεμιστής.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ - ΡΟΥΜΑΝΙΚΩΝ - ΒΛΑΧΙΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ. ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Από μελέτη του Γ. Έξαρχου στα ερωτήματα: πόσες κοινές λέξεις έχουν μεταξύ τους αυτές οι 3 γλώσσες, τι είδους δανεισμοί έχουν γίνει και σε τι ποσοστά, από ποιες άλλες γλώσσες έχουν γίνει δανεισμοί και τι είδους και πόσο συγγενείς είναι μεταξύ τους αυτές οι γλώσσες ή πόσο άσχετες, βγαίνουν τα εξής συμπεράσματα, αφού μελετήθηκαν: 
α) Το Ετυμολογικό λεξικό της Κουτσοβλαχικής γλώσσας, Κωνσταντίνου Νικολαίδη, εν Αθήναις 1909, 
β) Dictionarul Dialectului Aroman Bucuresti 1974 του Tache Papachagi 
γ) Dictionar al Limbii Romane Contemporane, Bucuresti, 1980 του Vasile Breban και 
δ) Λεξικά της ελληνικής διαφόρων συγγραφέων.

  
Από τις 27.013 της ρουμάνικης του λεξικού του V.Breban, οι 5.500 λέξεις (20,4%) είναι ελληνικής προέλευσης, οι 2.700 λέξεις (10,0%) είναι κοινές στη ρουμάνικη και στην ελληνική και έχουν αγγλική, γαλλική, ιταλική και τουρκική προέλευση, ενώ οι 1.328 λέξεις (4,8%) είναι κοινές ή προσιδιάζουσες με λέξεις της αρμάνικης-βλάχικης.Από τις 21.282 λέξεις της αρμάνικης-βλάχικης του λεξικού του T.Papachagi οι 9.500 αποτελούν τα «πρωτογενή λήμματα» οι 2.549 λέξεις (26,8% ή 11,9% επί του συνόλου) είναι ελληνικής προέλευσης. Οι 1.654 λέξεις (17,4% ή 7,7% επί του συνόλου) είναι λατινικής προέλευσης. Οι 1.629 λέξεις (17,4 ή 7,7% επί του συνόλου) είναι τουρκικής προέλευσης .Οι 486 λέξεις (5,1% ή 2,2% επι του συνόλου) είναι σλαβικής προέλευσης .Οι 364 λέξεις (3,8% ή 1,7% επι του συνόλου) είναι αλβανικής προέλευσης. Οι 307 λέξεις (3,2% ή1,4% επι του συνόλου) είναι ιταλικής προέλευσης, οι 54 λέξεις (0,5% ή 0,2% επί του συνόλου) είναι γαλλικής προέλευσης. Οι 44 λέξεις (0,4% ή 0,2% επί του συνόλου) είναι δακορουμανικής προέλευσης. Επίσης υπάρχουν 6 γερμανικές, 4 ισπανικές, 3 αγγλικές και 2.300 λέξεις (24,4% ή 10,9% επί του συνόλου) που συναντώνται και σε άλλες βαλκανικές γλώσσες ή που είναι δύσκολο να ετυμολογηθεί η προέλευσή τους. 

Η μάχη-σφαγή των Βλάχων περιοχής Γρεβενών Γράμμου στην Φυλλουριά (1854) και έξοδοι αυτών στα μέσα του 19ου αιώνα.

Ο Κριμαϊκός Πόλεμος (Οκτώβριος 1853-Φεβρουάριος 1856) υπήρξε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας από την μία, και του Ηνωμένου Βασιλείου, Γαλλίας, Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και βασιλείου της Σαρδηνίας από την άλλη πλευρά. Η σύρραξη, στην οποία έλαβαν μέρος οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής, υπήρξε το αποτέλεσμα συμφερόντων για την εκμετάλλευση του χώρου της Μέσης Ανατολής, καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκονταν σε παρακμή. Ο μάχες έλαβαν μέρος κυρίως στην χερσόνησο της Κριμαίας, όμως πραγματοποιήθηκαν και μικρότερης έντασης εκστρατείες στην δυτική Τουρκία, την Βαλτική Θάλασσα, τον Ειρηνικό Ωκεανό και την Λευκή Θάλασσα. 

Έχει μείνει στην ιστορία ως πόλεμος σφαλμάτων εφοδιαστικής και στρατηγικής φύσης. Από άποψη τεχνολογίας ήταν ο πρώτος που εισήγαγε μεγάλο αριθμό τεχνολογικών καινοτομιών. Χαρακτηριστικά, ήταν η πρώτη σύρραξη που οι αντιμαχόμενοι έκαναν εκτεταμένη χρήση του σιδηροδρόμου και του τηλέγραφου. Επίσης, ήταν η πρώτη φορά που πόλεμος καταγράφηκε λεπτομερώς από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής. 

Τα αίτια που οδήγησαν στον Κριμαϊκό Πόλεμο μπορούν να αναζητηθούν στις βλέψεις των Μεγάλων Δυνάμεων να αποκτήσουν τον άμεσο ή έστω έμμεσο έλεγχο στρατηγικών περιοχών στην Μέση Ανατολή, και ιδιαίτερα στους Αγίους Τόπους. Το 1851 η Ναπολέων Γ' της Γαλλίας έστειλε πρεσβεία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να αναγνωριστεί η επικυριαρχία της Γαλλίας επί των Αγίων Τόπων. Ταυτόχρονα η Ρωσία επιθυμούσε να επιβληθεί ως προστάτης όλων των Ορθόδοξων Χριστιανών που ζούσαν εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να αποκτήσει πιο άμεσο ρόλο επί σχετικών υποθέσεων.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΝΟΥ ΧΟΡΟΥ (ΜΑΡΙ ΚΟΡΛΟΥ) ΣΤΑ ΒΛΑΧΟΧΩΡΙΑ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

  Ο Τρανός χορός (Μάρι κόρλου) είναι κάτι που γίνονταν εδώ και αιώνες στα βλαχοχώρια της Ελλάδας αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα χωριά της  Ηπείρου ,της Θεσσαλίας και  γενικότερα της Ελλάδας.  Ο σεβασμός στην παράδοση  σε όλα τα επίπεδα (χορός, έθιμα, τραγούδια, κοινωνική ζωή, εργασία, αρχιτεκτονική κλπ) για αιώνες ήταν κάτι το ιερό.

    Έτσι οι Βλάχοι, ιδιαίτερα στα βλαχοχώρια των Γρεβενών (Σαμαρίνα, Σμίξη , Αβδέλλα ,Περιβόλι),παρά το γεγονός ότι  έχει εκλείψει ο παραδοσιακός τρόπος ζωής (αστικοποίηση κλπ.) και τα χωριά ως επί το πλείστον είναι πλέον παραθεριστικά, εν τούτοις,  συνεχίζουν με ευλάβεια να πραγματοποιούν το Τρανό χορό , συνήθως στην αυλή της Εκκλησίας του Πολιούχου Αγίου του χωριού ή στην πλατεία ή σε  κάποιον ειδικό χώρο (π.χ. Κίνικ- Περιβόλι ,  Γκόρτσο Ζάβα  -Σμίξη).

  Το άτρωτο σχοινί, το σχοινί της παράδοσης ,που το ύφαιναν οι γενιές μέσα στους αιώνες, δεν έχει σπάσει ακόμα στα χωριά αυτά και όλοι μαζί, εκείνη την ώρα, δένουν τα χέρια τους  σαν ένδειξη της ενότητας ,της αλληλεγγύης   της κοινότητας.

    Πολύ σπάνια ,σήμερα, βλέπουμε το φαινόμενο αυτό στα χωριά της Ελλάδας, δηλαδή, την απόδοση των χορών με ταυτόχρονο τραγούδι και  με την απουσία μουσικών οργάνων σε αυθεντική μορφή και όχι σε αναβίωση.

  Τα τραγούδια λοιπόν αυτά ,ΟΛΑ, χωρίς καμιά εξαίρεση, αποδίδονται στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, κάθε καλοκαίρι σχεδόν με μεράκι και με δικά μου έξοδα , σκαρφαλώνω σε αυτά τα περήφανα βλαχοχώρια, από όπου οι βεργιάνοι βλάχοι κατάγονται, και καταγράφω (με οπτικοαουστικά μέσα) τα τραγούδια του Τρανού χορού (όχι όψιμη απασχόληση). Στο συνεχές μου ερώτημα  στους γεροντότερους ,γιατί να μην υπάρχει κάποιο τραγούδι στο βλαχικό ιδίωμα, η απάντηση από αυτούς ήτανε πάντοτε η ίδια: «Στον Τρανό χορό  πάντα τραγουδούσαμε στα ελληνικά, έτσι τα βρήκαμε. Έτσι τόχουμε! » .Κατέληξα λοιπόν στο συμπέρασμα ότι, το τελετουργικό ,έναντι του κοσμικού, έχει μεγαλύτερη δύναμη στην παράδοση, όπως δηλαδή συμβαίνει και στην Εκκλησία.

ΕΘΙΜΑ ΑΝΥΠΑΝΤΡΩΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ

 Προφορά γραμμάτων : ə =  αγγλικό άφωνο φωνήεν ,      Ѕ = παχύ σίγμα

(Εκτός από αυτά τα σύμβολα ,προτιμούμε την ελληνική γραφή για τα βλάχικα, απλά, γιατί απευθυνόμαστε σε Έλληνες και πάνω από όλα ,οι Βλάχοι είναι Έλληνες).

  Σε όλα τα βλαχοχώρια  της Πίνδου τα ανύπαντρα κορίτσια δεν εκκλησιάζονταν. Το έθιμο αυτό το συναντάει κανείς τόσο στα χωριά ,με μόνιμη διαμονή των κατοίκων όσο και στα χωριά που οι κάτοικοι τους, κατά τους χειμερινούς μήνες, παραχειμάζουν στους κάμπους.

  Αυτό δεν σημαίνει πως οι ανύπαντρες κοπέλες έχαναν την επαφή τους με την εκκλησία ή ότι αμβλύνονταν η ηθική τους. Κάθε πρώτη του μηνός θα περνούσε ο παπάς στο σπίτι τους για αγιασμό. Επίσης  στις γιορτές και τα Ψυχοσάββατα θα φέρναν τα πρόσφορα στην εκκλησία, αλλά και τα άλλα δώρα, λάδι, κεριά, λαμπάδες, θυμίαμα, ανάμα, πάντοτε χαράματα και προτού φέξει ο ήλιος.

  Τα ανύπαντρα κορίτσια, λοιπόν, τα οποία μόνο δεν εκκλησιάζονταν, συμμετείχαν στη θρησκευτική ζωή με τη νηστεία- κάθε Τετάρτη και Παρασκευή- και με τη θεία κοινωνία (κουμνικάρε).

   Ιδιαίτερα, θεωρούσαν την Παρασκευή σαν ημέρα αφιερωμένη στην Αγία Παρασκευή και γιαυτό νήστευαν απαράβατα: Βίνιρι εάστε τζούα α-λε Στα- Βίνιρι = Η  Παρασκευή είναι η ημέρα της Αγίας Παρασκευής.

   Σε πολλά χωριά διηγούνται οι γεροντότερες πολλές ιστορίες για το πώς τιμωρήθηκαν όσες γυναίκες- αλλά κυρίως νέες- δεν κράτησαν τη νηστεία της Παρασκευής, αλλά και για το πώς τόσες άλλες βοηθήθηκαν και ελευθερώθηκαν από φοβερά δεινά μόνο με τη θαυματουργή επέμβαση της Αγίας Παρακευής.

  Τα ανύπαντρα κορίτσια πήγαιναν στην εκκλησία μόνο το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής (Βίνιρι Μάρε) να ασπαστούν τον επιτάφιο. Καθώς και την Κυριακή των Βαΐων (Ντουμәνικα ντι Σταλίφλορε), σε κάποιο μοναστήρι ή εξωκλήσι να μεταλάβουν.

ΠΕΛΑΣΓΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΣΤΟ ΕΛΗΝΟΒΛΑΧΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ

Σε προηγούμενο σημείωμα μας αναφέραμε τις αρχαιοελληνικές λέξεις που υπάρχουν στο ελληνοβλαχικό γλωσσικό ιδίωμα και σήμερα θα  εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας στις πελασγικές από το βιβλίο του Λεωνίδα Ζ. Τζημοζιώγα «Ετυμολογικοί περίπατου σε συνάρτηση με το ελληνοβλαχικό ιδίωμα Αθήνα 2007». Πριν από αυτό θα ήταν εξίσου ενδιαφέρον να πούμε περιληπτικά αυτά που έγραψε ο Α. Λαζάρου (γνωστός Ρωμανιστής-Βαλκανολόγος) στον πρόλογο του βιβλίου του συγγραφέα , ο οποίος  μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής:

   Κατά τον Κοϊντιλιανό, η διάδοση της ελληνικής γλώσσας ήταν τόσο δυνατή, ώστε οι Ρωμαίοι στα ρωμαϊκά θέατρα να διδάσκονται τραγωδίες και κωμωδίες στην ελληνική γλώσσα. Ο Κικέρων αποκαλύπτει ότι το πρωταρχικό λατινικό λεξιλόγιο αριθμούσε μόλις τρεις εκατοντάδες όρων αγροτοποιμενικής ζωής, ο δε μετέπειτα γλωσσικός θησαυρός των Ρωμαίων είναι δανεικός από την ελληνική γλώσσα.

  Η Ρωμαϊκή Σύγκλητος ομιλούσε ελληνικά ,κατά προσωπική διαπίστωση του Kνέα, Θεσσαλού φιλοσόφου και συμβούλου του Πύρρου, βασιλιά της Hπείρου. Βαθμιαία η ελληνική γλώσσα τότε καθίσταται εκφραστικό όργανο όλων των Ρωμαίων. Κατά τον Pierre Boyance ,την ελληνική γλώσσα χρησιμοποιεί η ανώτερη τάξη. Αλλά και ο Johann Kramer διατείνεται ότι την ελληνική ομιλούν και τα κατώτερα στρώματα. Η διγλωσσία γίνεται αισθητή και σε όλη την κάτω Ιταλία, ωσότου η Σύγκλητος λαμβάνει  τελεσφόρα μέτρα ανασχέσεως της ελληνικής, πρώτιστα απονέμοντας ρωμαϊκή ισοπολιτεία, δικαίωμα Ρωμαίου Πολίτου, που συνεπάγεται γνώση  και χρήση της λατινικής, όπως επισημαίνει η Silvia Jannaccone κ.α.

  Τα δάνεια δεν περιορίζονται μόνο στον τομέα της γλώσσας αλλά, όπως αναφέρει ο M.I. Finley, η Ρώμη είχε υποστεί κατά αξιόλογο τρόπο την πολιτισμική επίδραση δια μέσου των εγκαταστάσεων τους της Νότιας Ιταλίας. Η βαθμιαία κατάκτηση του ελληνιστικού κόσμου επέφερε στην Ρώμη και Ιταλία πλημμύρα ελληνικών ιδεών (θρησκεία, φιλοσοφία, ιστοριογραφία, θέατρο) και σκλάβων χρηστών της ελληνικής.

  Πολλοί  ονομαστοί  Ιταλοί και Γάλλοι επιστήμονες (E. Peruzzi, G.Puglise-Carratelli, Z.Berard,C.B., Pellegrini) αναφέρουν την πολιτισμική επίδραση των Ιταλιωτών Ελλήνων στους Ρωμαίους από το απώτερο ακόμα παρελθόν (κρητο-μυκηναϊκή περίοδο), αλλά ακόμη και κατά την ακμή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Βιβλίο του Thede Kahl, προαποφασισμένα συμπεράσματα για την βλάχικη ταυτότητα

Διάβασα το βιβλίο του Thede Kahl, καθηγητή ανθρωπογεωγραφίας από την Αυστρία, με τίτλο, «Για την ταυτότητα των Βλάχων-Εθνοπολιτισμικές προσεγγίσεις μιας βαλκανικής πραγματικότητας». Πρόκειται για έκδοση του Κέντρου Μειονοτικών ομάδων (ΚΕΜΟ), Αθήνα 2009, της οποίας, βέβαια, είναι μέλος, σε μετάφραση Στέφανου Μπουλασίκη. Το βιβλίο είναι μια επιλογή αναπροσαρμοσμένων άρθρων του, που δημοσιεύτηκαν στο παρελθόν σε διάφορα περιοδικά ή συλλογικά έργα.

Θα επιχειρήσω να κάνω κάποια σχόλια, σε απλή και όχι δυσνόητη, κουλτουριάρικη γλώσσα, ως απλός άνθρωπος, με τις γνώσεις που θα μπορούσε να έχει κάποιος ,που ασχολείται με το αντικείμενο για πολλά χρόνια, λατρεύει τον λαϊκό πολιτισμό, τη παράδοση και απευθύνεται περισσότερο σε απλούς αναγνώστες. Θα μπορούσα να γράψω πολλές σελίδες αναλύοντας ένα-ένα τα κεφάλαια του βιβλίου, ο χώρος, όμως, ενός σύντομου άρθρου δεν είναι αρκετός, γι’αυτό θα περιοριστώ στην αναφορά ορισμένων «κτυπητών» σημείων τα οποία με ανάγκασαν να έχω τις ενστάσεις μου.

Πρώτα από όλα, ο καθηγητής χρησιμοποιεί μια «επιστημονική μεθοδολογία», μέσω της οποίας έχει ήδη προκατασκευάσει συμπεράσματα, τα οποία προσπαθεί να τα τεκμηριώσει μέσω της έρευνάς του. Οι περισσότεροι το κάνουν αυτό, δομούν το υλικό της έρευνάς τους σύμφωνα με τα πιστεύω τους επάνω στο θέμα. Έτσι, οι περισσότερες μελέτες, επιστημόνων ,σαν τον καθηγητή, δεν πείθουν γιατί, μάλλον, προσπαθούν να οδηγήσουν σε προαποφασισμένα συμπεράσματα.

«Το βλάχικο θέμα δυστυχώς προσφέρεται πολύ για πολιτικούς και πολιτικές, για προπαγάνδες και προπαγανδιστές για ιστορικούς και ιστοριογράφους, για γλωσσολόγους και φιλολόγους, για λαογράφους, εθνογράφους, εθνολόγους, κοινωνιολόγους, κοινωνικούς ανθρωπολόγους ,πατριώτες, εθνικιστές, σωβινιστές, διεθνιστές, δεξιούς, αριστερούς, συντηρητικούς, προοδευτικούς, σοσιαλκομμουνιστές και φιλελεύθερους κλπ., γιατί με αυτό το θέμα μπορεί κάποιος να παίζει και να (μας) εμπαίζει. Μακριά από μένα όλα αυτά». Αυτα μας λέει ο Γιώργης Έξαρχος στο βιβλίο του, Οι Ελληνόβλαχοι (Αρμάνοι) τόμος Α ,σελ. 20, με τα οποία συμφωνώ.

ΟΙ ΑΡΕΙΜΑΝΙΟΙ ΒΛΑΧΟΙ (1)

  Οι βλαχόφωνοι Έλληνες συγκεντρώνουν στους καιρούς μας το ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον ξένων κέντρων τα οποία θεωρούν -και εργάζονται να αποδείξουν- ότι οι Βλάχοι, παρότι είναι αφοσιωμένοι στον ελληνισμό, ανήκουν σε ξεχωριστό έθνος και, γι’αυτό, χρειάζονται ανάδειξη, προστασία και ενίσχυση αυτής της υποτιθεμένης ξεχωριστής εθνικής τους ταυτότητας. Ανεξάρτητα από την ποιότητα των προθέσεών τους και τον βαθμό του μεταξύ τους συντονισμού, οι προστάτες των Βλάχων καθιστούν αντικειμενικά φανερό, εξ αποτελέσματος, ότι όλες οι ενέργειές τους συγκλίνουν στον κατακερματισμό του ελληνικού έθνους, στην σταδιακή αποδόμησή του και στην διολίσθησή του σε μια κινουμένη άμμο αλληλοϋποβλεπομένων λαϊκών ομάδων, που μοιραία θα αυτοτροφοδοτούν αμοιβαία την εσωστρέφεια, τη φοβία και την καχυποψία. ΄Αλλωστε, από τον καιρό του Ομήρου έως σήμερα, οι Έλληνες έχουμε μακρά παράδοση εμφυλίων ερίδων, ανοικτών ή συγκεκαλυμμένων. Νωπά δείγματα εμφυλίων συγκρούσεων είναι οι καταλήψεις δημοσίων κτιρίων, οι τακτικές καταλήψεις και καταστροφές των Πανεπιστημίων, τα μπλόκα στους δρόμους, στα λιμάνια και στους συνοριακούς σταθμούς, οι περιοδικοί βανδαλισμοί σε βάρος ιδιωτικών αυτοκινήτων και καταστημάτων, ο εμπρησμός της Αθήνας τον Δεκέμβριο 2008 κ.ά. Κατά τη διάρκεια της Εθνεγερσίας, εξ άλλου, οι επαναστατημένοι Έλληνες δεν πολεμούσαν μόνον τους Τούρκους αλλά βρήκαν τον καιρό και να σκοτώνονται μεταξύ τους σε τρεις εμφυλίους πολέμους!

Στόχος της ξένης φροντίδας δεν είναι μόνον οι Βλάχοι. ΄Ετσι:

-          Κάθε χρόνο, επί δεκαετίες, η ετησία έκθεση του αμερικανικού Σταίητ Ντιπάρτμεντ για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον Κόσμο «διαπιστώνει» σταθερά ότι στην Ελλάδα υπάρχουν «εθνικές μειονότητες» Βλάχων, Μακεδόνων, Τούρκων, Αλβανών και Ρομά, τους οποίους το ελληνικό Κράτος «αρνείται επίμονα να αναγνωρίσει, δεν προστατεύει και τακτικά καταπιέζει».

-          Το ίδιο ισχυρίζονται επίσημα τα Σκόπια και η Τουρκία, η εμπειρογνώμων του ΟΗΕ MacDugal, πολιτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και αρκετοί Έλληνες διανοούμενοι ταγμένοι στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μέτσοβο - Το αρχοντικό στολίδι της Πίνδου.

ΜΕΤΣΟΒΟ

  Ένα αρχέγονο κομμάτι γης στο σταυροδρόμι για Μακεδονία, Θεσσαλία και Ήπειρο,το αρχοντικό στολίδι της Πίνδου, με την μαγευτική ατμόσφαιρα που μας ταξιδεύει σε μονοπάτια δραπέτευσης απο την ανιαρή καθημερινότητα. Χτισμένο σε υψόμετρο 1160, ανάμεσα στις κορυφές της Κατάρας, του Περιστερίου και του Ζυγού.Το Μέτσοβο είναι ένας προορισμός προσκύνημα για όποιον θελήσει να απολαύσει τις αναρίθμητες ομορφιές του, είτε είναι στολισμένο με κατάλευκο χιόνι, είτε πλημμυρισμένο με τα φθινοπωρινά χρώματα, είτε τυλιγμένο μέσα στους ονειρικούς μανδύες της ομίχλης.Ο θεός πρόσφερε απλόχερα όλα τα κάλλη σ'αυτόν τον τόπο και συνδύασε αρμονικά την πέτρα με τα δάση της οξιάς και της μαύρης πεύκης, την παράδοση με τον σύγχρονο τόπο ζωής, μια μαγευτική θεογονική ατμόσφαιρα.Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τα χιονοδρομικά κέντρα,τα παλιά μοναστήρια,τα ανηφορικά καλντερίμια, την φιγούρα των ηλικιωμένων με τις παραδοσιακές ενδυμασίες,τα σύγχρονα ξενοδοχεία, την πινακοθήκη, τον πέτρινο νερόμυλο,τα βοσκοτόπια και όλο αυτό το παράξενο μείγμα που σε ''σκλαβώνει'' με την πρώτη επαφή.  

 Η ιστορία του ξεκινάει απο την δεύτερη χιλιετία π.χ ,όταν ποιμενικά φύλλα, που μιλούσαν ελληνικά, εγκαθίστανται στην περιοχή, όπως οι Τυμφαίοι και οι Αίθικες.Τα αρχαιολογικά ευρήματα οδηγούν στο συμπέρασμα οτι η περιοχή κατοικούνταν απο την αρχαιότητα.Τα τοπωνύμια ρωμαϊκής προέλευσης μαρτυρούν την παρουσία των Ρωμαίων στον χώρο απο το 167 εως το 250 μ.χ.Η πρώτη αναφορά για το Μέτσοβο είναι το 1380 μ.χ στο χρονικό των Ιωαννίνων (ανώνυμο), στο οποίο ο ιερομόναχος Ησαϊας αναφέρεται ως καθηγούμενος Μετσόβου και οι κάτοικοι της περιοχής αποκαλούνται ''μπουρτζόβλαχοι'' ή ''κουτσόβλαχοι''.

Aπάντηση-κόλαφος στους κατασκευαστές μειονοτήτων. ΞEΣΠAΣAN OI BΛAXOI.

Kατήγγειλαν τους οργανωτές του Συνεδρίου της Θεσσαλονίκης ότι προσπαθούν να δημιουργήσουν δολίως Bλάχικη Eθνότητα.

"Δεν είμαστε μειονότητα. Δεν μιλούμε μειονοτική γλώσσα. Eμείς είμαστε οι εκπρόσωποι των Bλάχων της Eλλάδας και εμείς εκφράζουμε την κυρίαρχη άποψη". Aυτό τόνισαν, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Oμοσπονδίας Bλάχων και ο πρόεδρος της Ένωσης Bλάχων Eπιστημόνων, όταν, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, τους επετράπη η είσοδος στην αίθουσα, όπου διεξάγονταν το Συνέδριο για τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες στην Eλλάδα. 

Tο Συνέδριο έγινε στην Θεσσαλονίκη, ήταν κλειστό και δεν χαιρέτισε κανένας εκπρόσωπος της Eλληνικής Πολιτείας. H είσοδος ήταν αυστηρώς ελεγχόμενη και δυνατή μόνο για όσους είχαν προσκλήσεις. Tελικώς, αυτοί που συζητούσαν για τις μειονοτικές γλώσσες στη χώρα μας δεν ήταν πάνω από σαράντα, μαζί βεβαίως μ' αυτούς που είχαν έλθει από την Eυρώπη. H είσοδος στην αίθουσα επετράπη στους δύο προέδρους των Bλάχικων Oργανώσεων, λόγω της προϊστορίας του θέματος και των έντονων αντιδράσεων που υπήρχαν.

"Δεν επιτρέπουμε σε κανέναν να συζητά για μας, ερήμην μας", είχαν διαμηνύσει και προφανώς οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης είχαν λάβει το μήνυμα. "H γλώσσα μας, αποτελεί στοιχείο της παράδοσής μας και του πολιτισμού μας. Γεννήθηκε για να εξυπηρετήσει ανάγκες μιας εποχής. Tην διατηρούμε ως τέτοιο στοιχείο. Δεν είναι μια μειονοτική γλώσσα", υπογράμμισαν οι δύο πρόεδροι, μιλώντας στο Συνέδριο και ζήτησαν από τους υπεύθυνους, η διαμαρτυρία τους να συμπεριληφθεί στα πρακτικά. 

Στο κείμενο της διαμαρτυρίας όπως κατατέθηκε στο Συνέδριο από την Πανελλήνια Oμοσπονδία Bλάχων και την Ένωση Bλάχων Eπιστημόνων, τονίζεται: "Eκπροσωπώντας το σύνολον του Bλαχόφωνου Eλληνισμού, με έκπληξη πληροφορούμαστε τυχαίως, ότι διοργανώνεται στη Θεσσαλονίκη στις 14, 15 και 16 Nοεμβρίου 2002 Συνέδριο, από το Eλληνικό παράρτημα της μη κυβερνητικής οργάνωσης του E.B.L.U.L.. Διερωτώμεθα πώς, μία μη κυβερνητική οργάνωση, η οποία φέρεται να κόπτεται για το μέλλον των ολιγότερο ομιλουμένων γλωσσών στην Eυρώπη, να οργανώνει (αιφνιδίως), εν αγνοία των ανωτέρω συλλογικών οργάνων παρόμοιες συγκεντρώσεις με τη συμμετοχή "ειδικών" αμφίβολης προέλευσης, πιστοποίησης και αποδοχής.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ-ΠΟΠΣΒ (16/11/2009)

Παραθέτουμε την επιστολή ενημέρωσης της ΠΟΠΣΒ προς το Συμβούλιο της Ευρώπης:  

 
Λάρισα 16 Νοεμβρίου 2009 

Αξιότιμες/οι κυρίες/οι Βουλευτές – Μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης

Με την παρούσα επιστολή, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, που αποτελεί τον Δευτεροβάθμιο θεσμικό φορέα 100 και πλέον Συλλόγων Βλάχων της Ελλάδας που συσπειρώνει και εκπροσωπεί Έλληνες  Βλαχικής καταγωγής,  αισθάνεται την ανάγκη να επικοινωνήσει μαζί σας και  να σας ενημερώσει για  τα εξής :

Εδώ και αρκετά χρόνια, ορισμένα μεμονωμένα πρόσωπα, τα οποία παρουσιάζονται ψευδεπίγραφα ως εκπρόσωποι «Βλαχικών Συλλόγων», απευθύνονται, κατά καιρούς, στο Συμβούλιο της Ευρώπης ή άλλους ευρωπαϊκούς θεσμούς και υπηρεσίες, επιχειρώντας να παρουσιάσουν μία «βλαχική μειονότητα», να διεκδικήσουν και να προασπίσουν δηλαδή δήθεν «μειονοτικά δικαιώματα». Με αυτή την επιστολή θα θέλαμε να κάνουμε κατανοητό πως, ουσιαστικά, κινούμενοι ή υποκινούμενοι από διάφορα κίνητρα εκπροσωπούν μόνο τους εαυτούς τους, και δεν έχουν πάντως σχέση με τους Βλάχους της Ελλάδας οι οποίοι στο σύνολό τους εκπροσωπούνται πρωτοβάθμια από τους κατά τόπους πολιτιστικούς τους συλλόγους, και δευτεροβάθμια από  την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων (Π.Ο.Π.Σ.Β)  αλλά και από άλλους , όπως επιστημονικούς φορείς, φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης κλπ.

Επιπλέον οι κατά καιρούς εμφανιζόμενοι σε διάφορα διεθνή φόρα και οργανισμούς αποκρύπτουν σκοπίμως, ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Βλάχων στα Βαλκάνια, γνωστοί και ως Αρμάνοι, έχουν κοινό τόπο καταγωγής την Ελλάδα , που ήταν και παραμένει η Μητρόπολη τους, οι οποίοι μετανάστευσαν προς βορράν, στις γειτονικές χώρες, κυρίως από τα μέσα του 18ου αιώνα. Μετά δε τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913), η οποία καθόρισε τα βαλκανικά σύνορα, η συντριπτική πλειοψηφία των Βλάχων και των προγονικών των εστιών  αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της Ελλάδας και της ιστορίας της. Ενώ αυτοί που σήμερα ζουν στην π.Γ.Δ.Μ., Βουλγαρία, Σερβία και Ρουμανία, και οι οποίοι αριθμητικά είναι πολύ λιγότεροι, είναι αποτέλεσμα των εξόδων και της διασποράς τους από την Ελλάδα ,αποτέλεσμα ιστορικών, οικονομικών αλλά και πολιτικών παραγόντων.