«Σούρβα»: Τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας και Θράκης

Το Σόρβον, (αρχ. Όον, λατ. sorbus) και γνωστό ως σούρβο είναι δέντρο φυλοβόλλο μεσαίου μεγέθους 15-20μ. ψηλό, αλλά και ο καρπός του. Ανήκει στην οικογένεια των (Ροδιδών-Rosaceae) και παράγει κίτρινους ή κατακκόκινους καρπούς που χρειάζονται μια περίοδο υπερωρίμανσης για να αποκτήσουν καφέ χρώμα και να γίνουν γλυκείς και φαγώσιμοι. Στην Ελλάδα ευδοκιμεί στη Δυτική Μακεδονία και ιδιαίτερα στην Σιάτιστα, Εράτυρα, Άργος Ορεστικό, Κορησός Καστοριάς και γι΄αυτό το λόγο συνδυάζεται με τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα, τα ονομαζόμενα: «σούροβα».

Ο καρπός του φυτού Sorbus domestica (Rosaceae) χρησιμοποιείται εμπειρικά σε πολλές περιοχές της Ευρώπης σαν αντιοξειδωτικός παράγοντας σε ποτά και στην παραδοσιακή ιατρική σαν υπογλυκαιμικό και προληπτικό των δευτερογενών συμπτωμάτων του διαβήτη...

Η Σορβιά κατέχει σημαντικότατη θέση στις παραδόσεις, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι Κέλτες το θεωρούσαν ιερό και πίστευαν πως το ξύλο της σορβιάς φυλακίζει τα κακά πνεύματα, ενώ η ελληνική μυθολογία αποδίδει τις μαντικές ικανότητες του Τειρεσία στο ραβδί σορβιάς που κρατούσε. 

Τα κάλαντα της παραμονής της πρωτοχρονιάς σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας [σσ και Θράκης] λέγονται ακόμα σούρβα. Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν την προέλευση αυτής της ονομασίας, αλλά ο Γεώργιος Βιζυηνός στο έργο του «Ποίος ήτον ο Φονεύς του Αδελφού μου» αναφέρει αναλυτικά το έθιμο που αφορά την τύχη που έφερνε η σορβιά στην έναρξη του νέου έτους.

Τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα των Ελλήνων

Εξαιρετικά ενδιαφέροντα τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα των Ελλήνων που τηρούνται μέχρι τις μέρες μας! 

Πρωταρχική θέση ανάμεσα στις πρωτοχρονιάτικες παραδόσεις κατέχει η Βασιλόπιτα, το ποδαρικό και το σπάσιμο του ροδιού. Όλα αυτά τα έθιμα σχετίζονται με την καλή τύχη και τελούνται ευλαβικά από την συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών οικογενειών!

Η Βασιλόπιτα

Η Βασιλόπιτα αποτελεί το κατ' εξοχήν πρωτοχρονιάτικο έθιμο μας, το συναντάμε σ' ολόκληρο τον ελληνικό χώρο. Σε ορισμένες περιοχές μοιάζει με τσουρέκι ή κέικ, σε άλλα μέρη με γλυκιά ή αλμυρή πίτα με φύλλα ενώ αλλού είναι ψωμάκι, σαν το Χριστόψωμο. Σε όλες τις περιπτώσεις, η Βασιλόπιτα, έχει στρογγυλό σχήμα και κρύβει μέσα το φλουρί-νόμισμα. Συνήθως, η διακόσμηση της περιλαμβάνει την αναγραφή της νέας χρονολογίας και σταυρό ή ''κέντημα'' με λουλουδάκια και άλλα χαρούμενα σχήματα. 

Στα περισσότερα ελληνικά σπίτια κόβεται αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου ή, σε πολλές περιπτώσεις, κατά την έναρξη του πρωτοχρονιάτικου γεύματος. Ο αρχηγός της οικογένειας, ο πατέρας ή ο παππούς, τη σταυρώνει τρεις φορές μ' ένα μαχαίρι και ύστερα αρχίζει να κόβει και να μοιράζει τα κομμάτια. Το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου (και όχι του Αγίου Νικολάου ή Santa Claus των χωρών της Δύσης), το τέταρτο του σπιτιού, έπειτα της επαγγελματικής μας δραστηριότητας (των χωραφιών για τους γεωργούς ή των ζωντανών για τους κτηνοτρόφους, του καταστήματος κ.α) κι από εκεί και πέρα παίρνει από ένα κομμάτι και κάθε μέλος της οικογένειας με σειρά ηλικίας, αρχίζοντας πάντα από τους μεγαλύτερους. Πιστεύεται ότι το μέλος της οικογένειας στο οποίο θα πέσει το φλουρί θα είναι ιδιαίτερα τυχερό για το επόμενο έτος!

Νάματα Κοζάνης

Τα Νάματα είναι ένα ορεινό χωριό του νομού Κοζάνης που βρίσκεται χτισμένο σε υψόμετρο 1287 μέτρων ακριβώς κάτω από την κορυφή του Ασκίου ή Σινιάτσικου και είναι πρώην διαμέρισμα του δήμου Ασκίου. Σήμερα με την εφαρμογή του Σχεδίου ''Καλλικράτης'' εντάσσεται στον καινούριο δήμο Βοΐου.

Το χωρίο χτίστηκε κατά την διάρκεια του 17ου αιώνα από πρόσφυγες από την Μοσχόπολη, την Φούρκα, την Ζέρμα, την Πυρσόγιαννη και τον Τσιούργιακα, οι οποίοι καταδιώχθησαν από τους Τούρκους, και παλαιότερα το χωριό ονομάζονταν "Πιπιλίτσα''.

Το όνομα Νάματα δόθηκε στο χωριό από τα άφθονα πηγαία νερά που αναβλύζουν στην περιοχή και εδώ αναβιώνουν πολλά έθιμα με κορύφωμα τον Τρανό χορό του Δεκαπενταύγουστου.

Μια και αναφερθήκαμε στον Τρανό Χορό που χορεύουν στα Νάματα παραθέτουμε ένα κείμενο με λίγα λόγια για τον Τρανό χορό:

Ο Τρανός Χορός είναι χορός τελετουργικός, αργός, απλός αλλά συνάμα μεγαλοπρεπής και περήφανος, αρχέγονα Ελληνικός, κρατά άσβεστη στο χρόνο τη μνήμη μεταφέροντας από γενιά σε γενιά τις μνήμες της κοινότητας, τους θρύλους και τις δοξασίες, τα ήθη και τα έθιμα των Βλάχων.

ВЛАШКА КАМБАКУЌИ И БУКУВАЛА

Марија Грамустеана

Ова се две стари традиционални и многу вкусни јадења кои ги правеле жените кај Власите од Грамос!

КАМБАКУЌИ

Се зоврива вода и се додава сол. 1 кг пченкарно брашно се замесува со зовриената вода. Се подмачкува тавата со свинска маст и се нанесува една дипла од замесеното тесто со пченкарното брашно. Се попрскува со растопена свинска маст и дробено сирење. Се става да се потпече под вршник или во фурна да фати кора. Потоа се повторува постапката и така се прават три дипли кои треба да бидат потенки. На крајот се пече да фати убава кафеавкаста боја. 

Добар апетит!

БУКУВАЛА 

Се растопува свинска маст и се загрева. Се додава на ситни коцки исецкан леб. Се запржува лебчето да добие убава кафеава боја и се додава дробено сирење. Заедно се пржи уште 5 минути. Ова јадење се подготвува за доручек. Исто така ова јадење претставува и дел од свадбените обичаи. Кога во понеделникот се носела невестата на чешма и се давало букувала. Почуствувајте го невестинскиот дух и подгответе си букувала!

Μπακλαβάς Γιαννιώτικος

Παραδοσιακός και ξεχωριστός!

Της Ελευθερίας Μπούτζα

~ Υλικά:

12 φύλλα για μπακλαβά
300 γρ. καρύδια ψίχα
6 αυγά
180 γρ. ζάχαρη
3 κ.σ φρυγανιά
6 κ.σ γεμάτες βούτυρο γάλακτος
1/2 κ.γ κανέλα

Για το σιρόπι:
600 γρ. ζάχαρη, 500 γρ. νερό
ξύσμα λεμονιού και χυμός από μισό λεμόνι

Σκόπια: «Το όνομα του κακού»

Γράφει ο Vladislav Perunović

Η παρουσίαση του βιβλίου του πανεπιστημιακού καθηγητή αρχιτεκτονικής, Μίροσλαβ Γκάρτσεφ - Мирослав Грчев: «Το όνομα του κακού» [«Името на злото»] έγινε στις 26 Δεκεμβρίου 2014 στο κλάμπ ‘Gem’ στο Παλιό Παζάρι στα Σκόπια και αποτέλεσε ένα γεγονός που σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα στη συνεισφορά της διανόησης των Σκοπίων κατά του μακεδονισμού, και αποδεικνύει την οργάνωση της αντιπολίτευσης κατά του καθεστώτος του VMRO-DPMNE, στο νοτιοσλαβικό κράτος- FYROM.

Το πόνημα αμφισβητεί την αντικατάσταση της θεμελιώδους σλαβικής εθνικής ταυτότητας του έθνους, μέσα από μια σειρά δημοσιευμένων εργασιών του Γκάρτσεφ στις οποίες προβαίνει σε μια ουσιαστική αισθητική, πολιτική και πολιτιστική κριτική, που δημοσιεύθηκαν σε πολύ λίγα μέσα ενημέρωσης, τα οποία είναι απαλλαγμένα από την επιρροή του Γκρούεφσκι.

Έτσι, το βιβλίο, αποτελεί μια πρώτης τάξεως αφήγηση για τον παραλογισμό που κρύβεται πίσω από τις φασιστικές και αυταρχικές πολιτικές που συνεχίζονται εδώ και οκτώ χρόνια.

Ένα απόσπασμα στο οπισθόφυλλο του βιβλίου συνοψίζει πλήρως την προσέγγιση του συγγραφέα, το πεδίο αναφοράς και το στόχο.

«Το σχέδιο ‘Σκόπια 2014’ έχει δημιουργηθεί από μια εφιαλτική σκέψη, ένα αποκύημα βλακείας, η οποία, όμως, έχει εξελιχθεί σε μια κοινωνική κατάσταση και αποτέλεσε ένα πραγματικό πολιτιστικό έγκλημα- μια πολιτιστική δολοφονία».

Το βιβλίο συγκεντρώνει την πολυμάθεια του συγγραφέα που αναλύει και απομυθοποιεί το ρόλο της υποβαθμισμένης αρχιτεκτονικής και του ψευδο-καλλιτεχνικού συμβολισμού στο πλαίσιο της απατηλής δημιουργίας της Ψευδομακεδονικής εθνικής ταυτότητας, η οποία βρήκε μιμητές, σε όλα το πολιτικό σύστημα, τόσο στην αριστερά, όσο και στη δεξιά.

Αγριογούρουνο με πατάτες, μανιτάρια και πατέ από κράνα στη γάστρα

Μια λαχταριστή συνταγή από το Παλαιοχώρι Συρράκου για το γιορτινό μας τραπέζι!

Της Ελευθερίας Μπούτζα

~ Υλικά

2 κιλά αγριογούρουνο κομμένο σε μεγάλες μερίδες 

1/2 κούπα ελαιόλαδο 

6 καρότα σε χοντρές ροδέλες 

3 κρεμμύδια κομμένα στα τέσσερα 

10 βασιλομανίταρα 

4 κλωνάρια σέλινο 

10 μοσχοκάρφια/γαρίφαλα 

10 κόκκοι μπαχάρι 

1 μπουκάλι κόκκινο κρασί κατώγι Αβέρωφ 

3 κ.σ. αλεύρι 

2 κ.σ. μέλι 

αλάτι, πιπέρι φρεσκοτριμμένο 

1½ κιλό μικρές πατάτες για φούρνο 

3 κ.σ. πατέ κράνων

Στην περιοχή των Σκοπίων υπήρχαν και ...άλλοι λαοί στην αρχαιότητα

Τελικά, στην περιοχή των Σκοπίων, δεν ζούσαν ...μόνο οι αρχαίοι Μακεδόνες, όπως μέχρι τώρα, διατείνονταν οι Σλάβοι μακεδονιστές, που επιδιώκουν να τους κάνουν με το ζόρι "προγόνους τους". 

Ένας σκοπιανός καθηγητής αρχαιολογίας, ο Νίκος Τσαουσίδης, σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου στα Σκόπια, τόλμησε και είπε ότι υπήρχαν και άλλοι λαοί που ζούσαν στην αρχαιότητα στα όρια του σημερινού νοτιοσλαβικού κράτους και ότι οι αρχαίοι Μακεδόνες υπήρχαν μόνο στις νότιες περιοχές της FYROM. Μια διαπίστωση που είναι κοινή στην επιστημονική κοινότητα.

Ωστόσο, η αναφορά αυτή έρχεται σε αντίθεση με άλλες μελέτες που προσπαθούν να πείσουν το κοινό της χώρας αυτής, ότι σε όλη την περιοχή του νοτιοσλαβικού κράτους ζούσαν μόνο αρχαίοι Μακεδόνες, οι οποίοι θέλουν να πιστεύουν ότι είναι... άμεσοι συγγενείς τους!

Βλάχικη γιαουρτάβα

Προετοιμασία: 20 λεπτά

Μαγείρεμα: 2 1/2 ώρες

Υλικά για 6 άτομα

Βαθμός δυσκολίας: εύκολη

Υλικά

2 κιλά μπούτι αρνίσιο ή κατσικίσιο κομμένο σε μερίδες

3 κιλά γιαούρτι πρόβειο

6 αβγά

6 κουτ. σούπας αλεύρι

1 πακετάκι μαργαρίνη

αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση

Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 180°C. Aλατοπιπερώνουμε καλά το κρέας και το αλείφουμε παντού με τη μισή μαργαρίνη. Tοποθετούμε σε ταψί το κρέας μαζί με ένα ποτήρι νερό, σκεπάζουμε με αλουμινόχαρτο, το βάζουμε στον φούρνο και ψήνουμε για μιάμιση ώρα. Mετά, αφαιρούμε το αλουμινόχαρτο και ψήνουμε για 45 λεπτά ακόμη, περιχύνοντας πολύ συχνά το κρέας με το ζουμί του. Aνακατεύουμε καλά το γιαούρτι, το αλεύρι και τα αβγά σε μπολ και περιχύνουμε το κρέας. Σκορπάμε παντού στο ταψί την υπόλοιπη μαργαρίνη και ψήνουμε για 15 λεπτά ακόμη μέχρι να αποκτήσει η κρέμα γιαουρτιού-αβγού μια χρυσαφένια κρούστα.

Συμβουλές: Aν θέλουμε, μπορούμε να παραλείψουμε τη μαργαρίνη και απλώς να αλείψουμε το κρέας με ελαιόλαδο. Στην τελική φάση, όμως, πρέπει να βάλουμε λίγο βούτυρο, που μπορεί να είναι και φρέσκο αγελαδινό ή γίδινο.

Για περισσότερη γεύση, μπορούμε να μπήξουμε μερικές σκελίδες σκόρδο στο κρέας προτού το ψήσουμε.

Fallacies & Facts on the Macedonian Issue

By Marcus A. Templar

There have been certain fallacies circulating for the past few years due to ignorance on the “Macedonian Issue”. It is exacerbated by systematic propaganda emanating from AVNOJ, or communist Yugoslavia and present-day FYROM, and their intransigent ultra-nationalist Diaspora.

Further Reading:

Here

Εσφαλμένες αντιλήψεις και η πραγματικότητα όσον αφορά το ''Μακεδονικό''

Του  Marcus A. Templar

Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν εσφαλμένες αντιλήψεις λόγω αγνοίας περί του "Μακεδονικού Θέματος". Το πρόβλημα έχει παροξυνθεί με τη συστηματική προπαγάνδα η οποία πηγάζει από την πρώην κομμουνιστική Γιουγκοσλαβία, τη σημερινή πΓΔΜ και την ακραία και αδιάλλακτη διασπορά της.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο: 

Εδώ

Βοβούσα - Βλαχοζάγορο: Στην αγκαλιά του Αώου

Η Δόλιανη και το όμορφο γεφύρι της.

Μια πανέμορφη ορεινή περιοχή κρυμμένη στη σκιά των αιώνιων κορυφών της Πίνδου και μακριά από τη βουή των διάσημων θερέτρων της Ηπείρου. Το Βλαχοζάγορο και η Βοβούσα βιώνουν τη σημερινή πραγματικότητα ανακαλώντας μνήμες από το παρελθόν, δίπλα σε μια φύση που ακόμα επιβάλλει τους δικούς της όρους στις ανθρώπινες κοινότητες.

Το ανατολικό Ζαγόρι αποτελείται από μια συστάδα δεκαπέντε περίπου οικισμών που βρίσκονται στη ράχη της Πίνδου, στα ανατολικά του νομού Ιωαννίνων και στα σύνορά του με τον νομό Γρεβενών. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το Φλαμπουράρι, το Γρεβενίτι, το Τρίστενο, το Ελατοχώρι, το Μακρίνο, ο Καστανώνας, η Δόλιανη και φυσικά η Βοβούσα, το όμορφο κεφαλοχώρι που απλώνει τις γειτονιές του πάνω από τις όχθες του ποταμού Αώου.

Είναι πιο εύκολα επισκέψιμα μέσω της νεότευκτης Εγνατίας Οδού που συνδέει το Μέτσοβο με τα Γιάννενα, ενώ τα υπόλοιπα Ζαγοροχώρια προσεγγίζονται κυρίως από τα Γιάννενα και από τον οδικό άξονα Γιάννενα - Καλπάκι - Κόνιτσα.

Σε αρκετές από τις απομακρυσμένες αυτές ορεινές κοινότητες μιλούσαν παλαιότερα μαζί με την ελληνική και τη βλάχικη γλώσσα (τη μιλούν ακόμη οι γεροντότεροι), καθώς η πλειοψηφία των κατοίκων είναι βλάχικης καταγωγής, γι' αυτό και στο Ανατολικό Ζαγόρι έχει δοθεί η προσωνυμία «Βλαχοζάγορο».

Από πλευράς τουριστικής υποδομής η περιοχή δεν μπορεί να συγκριθεί με το Κεντρικό Ζαγόρι (Τσεπέλοβο, Μονοδέντρι, Κήποι) ή με το Δυτικό Ζαγόρι (Πάπιγκο, Αρίστη). Τα καλύτερα καταλύματα θα τα βρείτε στη Βοβούσα, την οποία προτείνουμε να χρησιμοποιήσετε ως αφετηρία για τις εξορμήσεις σας.

Ο προσδιορισµός της κατηγορίας χορών «Μπεράτι»

Του Παντελή Καβακόπουλου, 

Μουσικολόγου

Κοινό χαρακτηριστικό των περισσοτέρων κυκλικών χορών της Ελλάδας είναι αυτός που κινείται «στα τρία». ∆ηλαδή, τρία βήµατα δεξιά και τρία επί τόπου, σε σύνολο έξι.

Παρόµοιος χορός µε το ίδιο όνοµα είναι και ο χορός που κινείται στα τέσσερα. Όµως, ο λαός, λόγω του ότι ο χορός κινείται παρόµοια µε αυτόν «στα τρία», τον άφησε µε το ίδιο όνοµα.

Ο µορφικός χαρακτήρας στην πλαστική κίνηση του χορού δεν είναι πάντα ο ίδιος. Εξαρτάται από ποια περιοχή του ελληνικού χώρου προέρχεται, αν δηλαδή είναι σεµνός, αργός, γρήγορος, πηδηχτός.

Τα βήµατα των ελληνικών χορών σε παλµική κίνηση ποδιών, κορµού, χεριών και κεφαλιού, κατά περιοχές είναι διακριτά. Το κατά περιοχές µουσικοχορευτικό ιδιόχρωµα διαµορφώνεται ασυναίσθητα από γενιά σε γενιά, µέσα από την παράδοση. Είναι αυτό που κινεί το ενδιαφέρον όλων των ερευνητών να πλησιάσουν στην πηγή, να ακούσουν τη µουσική και τους αντίστοιχους χορούς και να τους καταγράψουν. 

Παράδειγµα: Όλοι µιλούµε την ίδια ελληνική γλώσσα, όµως η τοπική διάλεκτος της κάθε περιοχής, παρουσιάζει το δικό της ιδιόµορφο λαογραφικό ενδιαφέρον για µελέτη και διάσωση της ντοπιολαλιάς.

Η προβολή του χορού στα σηµερινά δεδοµένα παρουσιάζεται διττά. Η πρώτη µορφή χορού είναι η θεατρική όψη. ∆ηλαδή, η έντεχνη χορογραφία, η φιγουράτη κίνηση µε τα διάφορα σκέρτσα και τα πηδήµατα των χορευτών.

Είναι κίνηση, που εξασκεί και δυναµώνει τους µυς, τις κλειδώσεις των ποδιών, της µέσης και γενικότερα όλη την κορµοστασιά των χορευτών. Είναι καθαρά γυµναστική µε κινήσεις ρυθµικών βηµάτων χορού.

Η δεύτερη µορφή είναι η µεθυστική αγάπη του χορού, µέσα από την ευαισθητοποιηµένη, σε αργή αγωγή, µελωδία, που δίνει στους χορευτές, την εξίσου καλλιτεχνική δηµιουργία στην κίνηση, στη χορευτική ανάπλαση, τη λυγεράδα, τη συγκίνηση και γενικά την παρουσία του χορού, άλλοτε σε κύκλο και άλλοτε σε διπλό κάγκελο, σε απλά παραδοσιακά χορευτικά βήµατα, όπως πλάθεται το παραδοσιακό ζυµάρι της νοικοκυράς.

Suffering and Resurrection of the Orthodox faith in the district of Korytsa / Korce

Korytsa 

This article began as an effort to translate an old documentary film by Mrs. Maria Mavrikou into English in hope it would help our English-speaking readers understand the plights endured by our people in Enver Hoxja's Albania. This is by no means a political propaganda or an anti-communist crusade. 

All we want is to record the oral accounts of our people in Korce before they die away into oblivion. The documentary film was called ''Suffering and Resurrection of the Orthodox faith in the district of Korce''.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Suffering and Resurrection of the Orthodox faith in the district of Korytsa / Korce 

- Part I - 

Korytsa/Korce lies at the foot of the Morava mountain on the left bank of the Devoll river. It is surrounded by large, fertile valleys. A surviving codex mentions that from the 14th century to the 17th century, Korce was a small, insignificant village hidden in the shadow of the wealthy, nearby town of Moschopolis. However, Korce gradually became home to some commercial activity, as a result of being in the conjunction of the roads connecting Epirus with Macedonia and the Balkans. In 1670, it was elevated into an orthodox Bishopric by Archbishop Parthenios, himself originating from Korytsa. In 1796, after the destruction of Moschopolis, many wealthy Moschopolitans resettled in Korce transforming the town into a substantial center of commerce. Its many benefactors, people such as Baggas, Avramides, Tsitsas, Adam and others endowed their town with Greek schools, libraries, an orphanage, a hospital and other charity institutions. There were large parks, wide tree-decorated roads with beautiful mansions and a vivid Hellenic presence. The past wealth and artistic taste of Korce's inhabitants were attested in the five illustrious Churches of the town. Unfortunately, during the 50 years of Enver Hoxa's regime all this spiritual and cultural movement ceased. The town's mansions began to crumble and the Churches were demolished to the ground. All that remained of the town's metropolitan Cathedral of Zoodochos Pigi was four walls, later to be adjusted into a museum. The two bells in the yard is all that is left of the once imposing Church of Saint George. The demolition of Saint George took one whole month. In its place, the authorities built the Library of the Communist Party. From 1985 onwards, all religious icons that escaped fire and destruction were gathered in the museum. Many people were exiled, tortured and imprisoned for their religious affiliations. Korce, an old stronghold of the Orthodox Church, endured the persecutions thanks to the faith of its people and their struggles. 

Απομνημονεύματα εκ Μεγαρόβου και Τυρνόβου

Του κ. Παύλου Δουδούμη

Έως το έτος 1860 περίπου τα θήλεα με τα άρρενα φοιτούσαν μαζύ, μόλις όμως έφταναν εις ηλικίαν 10 ετών τα θήλεα αποχωρούσαν του Σχολείου λόγω ελλείψεως Παρθεναγωγείου, και διά λόγους ηθικής τάξεως δεν επετρέπετο συμφοίτησις πέραν της ηλικίας αυτής με τα άρρενα, επίσης υπήρχε η συνήθεια τα θήλεα να παντεύωνται εις μικράν ηλικίαν από 14 ετών και άνω. Τότε οι Μεγαροβίται απεφάσισαν να χωρίσουν τα θήλεα από τα άρρενα διότι επιθυμία τους ήταν να τα καταρτήσουν γραμματικώς τα θήλεα εις ανωτέρας τάξεις και διά αυτόν τον λόγον απεφασίσθη να ιδρύσουν Παρθεναγωγείον.

Προς επιτυχίαν του ανωτέρου έγινε μια Κυριακή μετά την Εκκλησίαν συνεδρίασις των Μεγαροβιτών εις την αίθουσαν του Σχολείου, όπου απεφασίσθη να γίνη προαιρετικός έρανος ανά μεταξύ των Μεγαροβιτών και ο οποίος έρανος απέφερε αμέσως περί τας διακοσίας χρυσάς λίρας Τουρκίας. Μετά εσχηματίσθη επιτροπή, η οποία μετέβη στας Αθήνας προς εύρεσιν κατάλληλου Διευθυντρίας και ως ταύτην ενέκρινεν κατάλληλον η επιτροπή την Αικατερίνη Βενιζέλου (αδελφήν του Ελευθερίου Βενιζέλου) την οποίαν συνεφώνησαν δια αμοιβήν της εκατόν χρυσάς λίρας Τουρκίας το έτος, κατοικίαν δωρεάν και καύσιμον ύλην.

Χριστόδουλος Χατζηπέτρος: από τον θρίαμβο στην Αράχωβα στην αρχιστρατηγία των επαναστατημένων Ελλήνων κατά τον Κριμαϊκό πόλεμο

Πρόλογος - Γέννηση, καταγωγή και η 

μύηση στην Φιλική εταιρεία

Ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος (η Χατζηπέτρου) γεννήθηκε στις 10 Μαΐου 1799 στο Βετερνίκ (Νεραϊδοχώρι) Τρικάλων και ήταν Βλαχικής καταγωγής από τον Ασπροπόταμο. Η οικογένεια του, οι Χατζηπέτροι ήταν πρόκριτοι της περιοχής για πάνω από 200 χρόνια, προνόμιο που τους αφαιρέθηκε από τον Αλή Πασά μόλις το 1813. Ο πατέρας του Γεώργιος Χατζηπέτρος, ήταν ο πλουσιότερος γαιοκτήμονας της περιοχής με πολύ μεγάλη περιουσία, μέρος της οποίας έχασε όταν εξερράγη η επανάσταση του 1821. Η οικογένεια του Χριστόδουλου αποφάσισε να τον μορφώσει ώστε να ασχοληθεί με το εμπόριο, έτσι τον έστειλε σε Ελληνικό σχολείο στις Σέρρες. Ο Χατζηπέτρος όμως είχε άλλες προτεραιότητες στην ζωή του. Διέκοψε τις σπουδές του στις Σέρρες και ταξίδεψε στην Βιέννη το 1814, όπου παρά το νεαρό της ηλικίας του, κατάφερε να συναντήσει τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, από τον οποίο ζήτησε να απελευθερώσει τους Έλληνες από τον Τουρκικό ζυγό, χωρίς φυσικά αποτέλεσμα. 

Αμέσως μετά, το 1817 ο Χατζηπέτρος επέστρεψε στην Ελλάδα όπου διορίστηκε γραμματέας του Αλή πασά. Δύο χρόνια αργότερα μυήθηκε στην Φιλική εταιρεία, ασπαζόμενος τον μεγάλο σκοπό της Ελληνικής Εθνικής επανάστασης. Ο Χατζηπέτρος με την σειρά του μύησε στην Φιλική εταιρεία τους σημαντικότερους κλέφτες και αρματολούς της περιοχής του, όπως τον Γρηγόρη Λιακατά, τον Νικόλαο Στουρνάρη και τον Σταμούλη Γάτσιο. Όταν η Πύλη αποκήρυξε τον Αλή πασά, οι Χατζηπέτροι αυτομόλησαν βοηθώντας τα σουλτανικά στρατεύματα, προμηθεύοντας τους πολεμοφόδια. Όταν όμως ξεκίνησε η Ελληνική επανάσταση στις 25 Μαρτίου 1821, ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος προσχώρησε αμέσως στην εξέγερση, εξοπλίζοντας με δικά του έξοδα ένα σώμα οπλοφόρων από την περιοχή του. Με τους οπλοφόρους του επί δύο χρόνια παρενοχλούσε συνεχώς τα τουρκικά αποσπάσματα που κατέρχονταν προς την Στερεά και την Πελοπόννησο που ήταν και οι κύριες εστίες της εξέγερσης. Επειδή όμως η περιοχή του βρισκόταν σε σημείο όπου υπήρχαν ισχυρές Τουρκικές δυνάμεις, το 1824 ο Χατζηπέτρος αποφάσισε να μεταβεί με τις δυνάμεις του στην Πελοπόννησο, όπου τέθηκε υπό τις διαταγές της κυβέρνησης Κουντουριώτη.

Άνω και Κάτω Μπεάλα (Μπελίτσα)

Άνω και Κάτω Μπεάλα (Μπελίτσα):

Δύο βλαχόφωνα χωριά βόρεια της Στρούγγας περί τα οχτώ χιλιόμετρα. Οι κάτοικοι τους ήταν έμποροι και εμπορεύονταν στη Βόρειο Αλβανία και Σερβία. Το 1905 στη στατιστική του Πατριαρχείου το δίδυμο βλαχοχώρι αριθμούσε 400 οικογένειες.

«...Οι βλάχοι από τους αρχαιότατους χρόνους έχουν διαμορφώσει ελληνική συνείδηση. Τη διαμόρφωσαν με τρόπο αυθόρμητο και ελεύθερο σαν παράγωγο συνήθειας αιώνων. Όπως στο παρελθόν από το Βυζάντιο μέχρι την εποχή των Μουσουλμάνων, οι βλάχοι της Πίνδου, της Αχρίδος και της Θεσσαλίας, υιοθέτησαν όλα τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμού, έτσι και τώρα ασπάσθηκαν την ελληνική εθνική συνείδηση, τελευταίο προϊόν του ελληνικού πολιτισμού...»

Giovani Amadori-Virgili. Αρχεία Ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών "La questione Rumeliota: (Macedonia, Vecchia Serbia, Albania, Epiros) et la politica italiana". Roma 1908. Πηγή: Εδώ

Όταν προς τα τέλη του 18ου αιώνα καταστράφηκαν τα βλαχοχώρια του Γράμμου και οι περισσότεροι από τους κατοίκους τους τα εγκατέλειψαν, κάποιοι άλλοι Βλάχοι ήρθαν με τα κοπάδια τους στα άδεια θερινά λιβάδια αυτού του βουνού. Ήταν κυρίως αρβανιτοβλάχικα φαλκάρια, που και αυτά, με τη σειρά τους, είχαν αναγκαστεί να μετατοπιστούν στο Γράμμο. Έχουμε την πληροφορία πως στα 1845 μία ομάδα 10 με 15 αρβανιτοβλάχικων οικογενειών προσκλήθηκε να εγκαταλείψει το Γράμμο και να εγκατασταθεί στο Μεγάροβο, στις πλαγιές του Περιστερίου, δυτικά του Μοναστηρίου. Η μετεγκατάστασή τους αποσκοπούσε στο να καλυφθούν οι ανάγκες των κτηνοτρόφων του Μεγάροβου σε τσοπαναραίους, καθώς τα βλαχοχώρια της Πελαγονίας στις πλαγιές του Περιστερίου είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται σε κοινότητες εμποροβιοτεχνών, με συνέπεια την έλλειψη εργατικών χεριών.[11]

Ο Hristo Tatarchev για τους Βλάχους της Μακεδονίας

Ο Χρήστο Τατάρτσεφ*, ο οποίος είχε βιώσει τη γνωστή του περιπέτεια στην Αθήνα μετά την αποφυλάκισή του από τις τουρκικές φυλακές το 1902, σε σημείωμά του, τον Νοέμβριο του 1905, απέδωσε στους εξής παράγοντες την αποτελεσματικότητα των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων στη Μακεδονία: 

1) Η ελληνική ένοπλη προπαγάνδα ήταν αποτέλεσμα κυρίως της πολιτικής της Ελλάδας στο Μακεδονικό,

2) τα ένοπλα σώματα οργανώνονταν κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, στο Βασίλειο της Ελλάδας και από εκεί στέλνονταν στη Μακεδονία,

3) από την Ελλάδα μέχρι το πεδίο δράσης τους η περιοχή ήταν ορεινή και κατοικούνταν κυρίως από Ελληνες και Γραικομάνους** Βλάχους. Κατά συνέπεια, δεν συναντούσαν δυσκολίες στην είσοδο και έξοδο,

4) στο εσωτερικό της Μακεδονίας, ιδιαίτερα στο νοτιοδυτικό τμήμα της, οι Ελληνες και οι Γραικομάνοι φιλοξενούσαν τα ένοπλα σώματα και συνεργάζονταν μαζί τους,

5) επιπλέον, στην ενδοχώρα της Μακεδονίας, ο τουρκικός πληθυσμός και οι τουρκικές αρχές τα ανέχονταν και τα υποστήριζαν .

Ο Τατάρτσεφ εκτίμησε ότι η ΕΜΕΟ δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει επιτυχώς τα ελληνικά ανταρτικά σώματα και πρότεινε μαζικά αντίποινα, ώστε να εξαναγκασθεί η Αθήνα να σταματήσει την αποστολή ένοπλων σωμάτων στη Μακεδονία:

εμπρησμό ελληνικών χωριών, ελληνικών συνοικιών στις πόλεις, αποκλεισμό ελληνικών χωριών, απαγωγές Ελλήνων ως μέσο πίεσης και απηνή καταδίωξη των Ελλήνων της Ανατολικής Ρωμυλίας με τη συνεργασία της ΕΜΕΟ, των Βουλγαρομακεδόνων προσφύγων και του απλού βουλγαρικού λαού με την κυβέρνηση.

Υπήρχε, ωστόσο, ένα ζήτημα αρχής, κατά πόσο δηλαδή οι Ελληνες της Ανατολικής Ρωμυλίας θα μπορούσαν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τα τεκταινόμενα στη Μακεδονία.

Επίσης, ένα πογκρόμ εναντίον αθώων δεν ήταν βέβαιο ότι θα επιδοκιμαζόταν από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Τα Ελληνικά Σχολεία της περιοχής του Τιρνόβου ανάμεσα στα τέλη του ΙΗ΄ και τα μέσα του ΙΘ΄ αι.

Vladimir Vladov

Αναμφισβήτητη είναι η συνεισφορά των ελληνικών σχολείων για την διαμόρφωση της βουλγαρικής διανόησης κατά τα τελευταία εκατόν χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αυτά τα κέντρα κοσμικής εκπαίδευσης υπήρξαν φορείς των προοδευτικών ιδεών του Ελληνικού Διαφωτισμού και της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης στα Βουλγαρικά εδάφη. Σχεδόν όλοι οι Βούλγαροι «Διδάσκαλοι του Γένους» και εθνεγέρτες ήταν απόφοιτοι των ελληνικών σχολείων.

Ως πρωτεύουσα του Δεύτερου Βουλγαρικού βασιλείου, Πατριαρχείο και κέντρο αξιόλογης Φιλολογικής Σχολής, το Τίρνοβο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας δεν ήταν παρά μητρόπολη και μια βαλκανική πόλη δευτερεύουσας σημασίας. Στον μαρτυρικό αλλά δοξασμένο τούτο τόπο ήταν όμως ζωντανή η παράδοση, ήταν ζωντανό και το πνεύμα. Με την παρούσα εισήγηση θα διευκρινίσουμε την σημασία, την θέση και τον ρόλο που διαδραμάτισαν τα ελληνικά σχολεία στην περιοχή του Τιρνόβου για την Βουλγαρική Αναγέννηση.

Οι παράγοντες που προσδιορίζουν την ύπαρξη και την λειτουργία των ελληνικών σχολείων και την ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας στην πόλη Τίρνοβο, αλλά και στην πιο ευρύτερη περιοχή της, μπορούν περιληπτικά να ανακεφαλαιωθούν ως εξής:

Αφ’ ενός, το υψηλό επίπεδο μόρφωσης του πληθυσμού κατά την περίοδο την οποία η πόλη ήταν πρωτεύουσα και αφ’ εταίρου, η πλούσια φιλολογική παράδοση, βάσει της μοναστηριακής και εκκλησιαστικής εκπαίδευσης, εμπλουτισμένη κατά τον ΙΔ΄ αι. από τις τακτικές σχέσεις του κλήρου του Τιρνόβου με τα βυζαντινά πνευματικά κέντρα.

Μετοικεσία και εγκατάσταση κατά τον ΑΕ΄ αι. και μετά στην περιοχή του Τιρνόβου και συγκεκριμένα στους οικισμούς Αρμπανάσι (Αρβανιτοχώρι), Λιάσκοβετς, Γκόρνα Οριάχοβιτσα κ.ά. του ελληνοφώνου πληθυσμού από την Αλβανία *.

Ο τρίτος παράγοντας σχετίζεται με τον ρόλο που έπαιζαν οι Έλληνες αρχιερείς του Τιρνόβου, που διορίστηκαν από τους κύκλους των αξιωματούχων κληρικών του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως. Ακριβώς οι Έλληνες μητροπολίτες και οι επίσκοποί τους στο Πρεσλάβ, Τσέρβεν, Λόβετς και Βράτσα συνεισέφεραν σε μέγιστο βαθμό για την διάδοση της ελληνικής γλώσσας και εκπαίδευσης στα βουλγαρικά εδάφη.[3]

Λιβάδι Ολύμπου Ν. Λαρίσης

Το Λιβάδι, πατρίδα και γενέτειρα του μεγάλου αγωνιστή του 1821 και Φιλικού Γεωργάκη Ολύμπιου, είναι κτισμένο στις πλαγιές του Τιτάριου Όρους σε υψόμετρο 1200 μ. και με θέα που νότια και δυτικά εκτείνεται μέχρι την Πίνδο, έχοντας βορειοανατολικά τα Πιέρια Όρη και την Πιερία, ανατολικά τον Όλυμπο και νοτιοδυτικά την Ελασσόνα, τα Χάσια, το Σαραντάπορο, το όρος Σάπκα και τα Σέρβια Κοζάνης. Διατηρεί την γραφικότητα του και τις παραδόσεις του που τις έλκει από τη βλάχικη καταγωγή των κατοίκων του.

Στη δεκαετία του 50 και παλαιότερα, το Λιβάδι ήταν ένα από τα σημαντικότερα παραθεριστικά κέντρα της Θεσσαλομακεδονίας, γνωστό για το υγιεινό του κλίμα και την αγνότητα των προϊόντων του.

Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει στο Λιβαδι, τα λιθόστρωτα δρομάκια, τον αιωνόβιο πλάτανο και τη βρύση με το κρυστάλλινο νερό στην πλατεία, να επισκεφθεί το σπίτι του Γεωργάκη Ολύμπιου που λειτουργεί ως μουσείο. Να συναντήσει έναν πεταλωτή ή τσαγκάρη που ασκεί την τέχνη του. Με 10.000 στρέμματα έκταση και περιτριγυρισμένη από άγριο παρθένο δάσος οξιάς, η Σάπκα μαγεύει τον επισκέπτη, χειμώνα καλοκαίρι.

Τα Στουρνάρια μια θαυμάσια περιοχή κοντά στο Χαϊδάρι με πανύψηλες οξιές, εξαιρετικό νερό, ποικίλη βλάστηση και ονειρώδη ξέφωτα.

Ο Πολέζος και το Σάλτσι μοναδικά θέρετρα για περίπατο και αναψυχή.

Νικόλαος και Ευγενία Κίκη (Никола и Евгенија Кики)

Κληροδότημα Κίκη στην οδό Μιχαϊλοβα

Ο Νικόλαος Π. Κίκης ήταν Έλληνας έμπορος που γεννήθηκε το 1797 στην βλαχόφωνη Κλεισούρα (γνωστή και ως Βλαχοκλεισούρα) της Καστοριάς απ' όπου μετοίκησε στο Βελιγράδι και ίδρυσε, το 1832, αποθήκη εμπορευμάτων. Ασχολήθηκε με εμπόριο ρυζιού και στη συνέχεια καπνού. Tον καπνό τον προμηθευόταν μέσω του ρουμανικού και του ρωσικού μονοπωλίου. Είχε εργοστάσιο τσιγάρων στην Οδησσό, με το όνομα του, το οποίο και διατήρησε μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρχικά ήταν παντρεμένος με την κόρη του Δούκα Πέσικ και έπειτα με την κόρη του, επίσης Ελληνόβλαχου Χατζή Τζόρτζε Πέτροβιτς, εμπόρου από το Μπεσένοβο. Ο D. Popovic αναφέρει χαρακτηριστικά ότι, ήταν πάντα κοντά στους Έλληνες και προστάτευε και βοηθούσε ιδιαίτερα τους φτωχούς συγχωριανούς του, Κλεισουριώτες, όταν ερχόταν στο Βελιγράδι. 

Ο Νικόλαος Δ. Κίκης γεννήθηκε στην Κλεισούρα το 1841. Μετοίκησε στο Βελιγράδι όπου, το πρώτο διάστημα, με την καθοδήγηση του θείου του ανέπτυξε, επιτυχώς, εμπορικές δραστηριότητες και κατάφερε τελικά να ξεπεράσει τον μέντορά του. Το ζευγάρι, Νικόλαος και Ευγενία Κίκη, έδωσε χρήματα και κτίστηκε ένα μεγαλοπρεπές νοσοκομείο στο Βελιγράδι, στην οδό Μιχαΐλοβα 50, το οποίο δώρισε στους δεινοπαθούντες Σέρβους και Έλληνες εμπόρους.

Ο Μακεδονομάχος Δημήτριος Τσάπανος από το Μεγάροβο Πελαγονίας

Δημήτριος Τσάπανος ή Τσαπάνος: Σημαντικός Έλληνας Μακεδονομάχος οπλαρχηγός από το Μεγάροβο 

της Πελαγονίας.

Ο Δημήτριος Τσάπανος του Ιωάννη γεννήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα στο Μεγάροβο της Πελαγονίας. Ο Νικόλαος Τσάπανος, πρωτεργάτης της Μακεδονικής Επανάστασης του 1896 (βλ.εδώ), ήταν συγγενής του. Ο Δημήτριος Τσάπανος υπήρξε πρόκριτος του Μεγαρόβου και μέλος της τοπικής Εθνικής Επιτροπής. Ήδη από το 1903 συγκρότησε ένοπλη ομάδα της οποίας τέθηκε επικεφαλής προκειμένου να συνδράμει στο Μακεδονικό Αγώνα. Έδρασε με το σώμα του καθ' όλη τη διάρκεια του Μακεδονικό Αγώνα ενάντια στις Βουλγαρικές ένοπλες ομάδες και τα Οθωμανικά στρατιωτικά και άτακτα σώματα. Προστάτεψε τους Ελληνικούς πληθυσμούς δρώντας κυρίως στις περιοχές Πελαγονίας, Πρεσπών, Φλώρινας και Περιστερίου. [Πηγή: Εδώ]

Ήδη από τη Μακεδονική επανάσταση του 1878 γύρω στους 1.000 βετεράνους της επανάστασης βρίσκονταν στη Θεσσαλία, ενώ υπολογίζονταν άλλοι 2.000 έως 2.500 χιλιάδες Μακεδόνες που είχαν εκπατριστεί λόγω τις έκρυθμης κατάστασης στις πατρίδες τους. Συν τοις άλλοις, πολλοί οπλαρχηγοί της Μακεδονικής επανάστασης του 1878 είχαν παραμείνει στη Μακεδονία και συνέχισαν την κλέφτικη δράση. Συνήθιζαν να λημεριάζουν το χειμώνα και από την άνοιξη προέβαιναν σε καταστροφές κυρίως οθωμανικών στόχων. Η Εθνική Εταιρεία κάλεσε σε σύσκεψη τους οπλαρχηγούς που βρίσκονταν στην ελεύθερη Ελλάδα προκειμένου να οργανώσει και να συντονίσει τη δράση τους. Οι οπλαρχηγοί που μετείχαν ήταν οι Ζέρμας, Μακρής, Αλαμάνος, Ναούμ Κωνσταντινίδης, Βλαχάβας, Αθανάσιος Μπρούφας, Τάκης Νάτσιος (Περήφανος) από το Μεγάροβο Πελαγονίας, Λ. Βερβέρας και Χ. Βερβέρας. Παράλληλα και χωρίς συνεννόηση, ο Νικόλαος Τσάπανος από την Πελαγονία που ζούσε στη Θεσσαλία αγόρασε 500 όπλα για τους αντάρτες. Αρχηγός των επαναστατικών δυνάμεων ανακηρύχτηκε ο Αθανάσιος Μπρούφας. Συνολικά μπήκαν από τη Θεσσαλία στη Μακεδονία γύρω στους 400 αντάρτες, των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία ήταν από τη Βορειοδυτική Μακεδονία. Συμμετείχαν επίσης, Ηπειρώτες, ακουθούσαν οι Θεσσαλοί και οι Στερεοελλαδίτες και σε μικρότερο βαθμό Κρητικοί, Έλληνες της Ρωσίας και Ανατολικορωμυλιώτες. Διαβάστε περισσότερα: Εδώ

Απόσπασμα από το βιβλίο του Τηλέμαχου Αγγέλου ''Μεγάροβον και Τύρνοβον, τα δυο ελληνικά φρούρια της πόλεως του Μοναστηρίου και φωλεα του ελληνισμού της Δυτικής Μακεδονίας'':

Το κρασί «βράζει»

Πάτυ Παυλή

Οινολόγος-Sommelier

Το χωριό μου το λένε Αμπελοχώρι και γεννήθηκα και μεγάλωσα στους Αμπελόκηπους. Πάντα υπήρχε αυτό το «κάτι» στο οποίο δεν είχα δώσει σημασία. Ένα στοιχείο οινικό στοιχείο να μου υποδεικνύει το δρόμο μου κι εγώ δεν το έβλεπα! Τον Σεπτέμβριο του 2000 πέρασα στη σχολή Οινολογίας και Τεχνολογίας Ποτών στην Αθήνα. Τυχαία. Κάτι άλλο ήθελα να κάνω και σίγουρα όχι αυτό. Περνάγανε τα χρόνια κι ακόμα έψαχνα να βρω την οινική μου ταυτότητα. Διαβάζοντας λοιπόν και έχοντας την τύχη να κάνω φίλους ανθρώπους σημαντικούς που με έπλασαν και με βοήθησαν να βρω τον δρόμο μου, ήθελα κι εγώ η καημένη από κάπου ν’ αρχίσω. Από πού αλλού λοιπόν; Από το Αμπελοχώρι!

Αμπελοχώρι ορεινής Καλαμπάκας, περίπου 1000 μέτρα υψόμετρο, χωμένο μέσα στην άγρια πεύκη, τη βελανιδιά, την οξιά, τον κέδρο και το έλατο. Φέρει μακρά ιστορία στην αμπελοκαλλιέργεια και στην οινοποίηση καθώς τα «παλιά τα χρόνια» (υπολογίζοντας από τις προφορικές μαρτυρίες κατά τον 19ο αιώνα μέχρι και πριν τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο) κατείχε την πρώτη θέση σε όλη την περιοχή. Το Αμπελοχώρι προμήθευε με κρασί το Μέτσοβο, σημαντικό και κομβικό σημείο των εποχών, καθώς και όλες τις γύρω περιοχές. Τα αμπελοτόπια έπνιγαν το ίδιο το δάσος. Η βασικότερη ποικιλία τους ήταν το «γαλλικό» (παρατηρώντας κάποια εναπομείναντα πρέμνα φαντάζομαι πως είναι Cabernet Franc), καθώς και ποικιλίες της περιοχής. Η οινοποίηση γινόταν μέσα σε τεράστια βαρέλια, που οι βαρελάδες έρχονταν και τα έφτιαχναν μέσα στο εκάστοτε υπόγειο.

Κωνσταντίνος Σκενδέρης - Konstandin Skenderi

Ο Κωνσταντίνος Σκενδέρης γεννήθηκε στη Μοσχόπολη, το 1864 και πέθανε στην Αθήνα τον Αύγουστο του 1959.

Φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή της Κωνσταντινουπόλεως, από την οποία πήρε το πτυχίο το 1888.

Αφού υπηρέτησε ως δάσκαλος σε σχολεία της περιοχής Κορυτσάς- Μοσχόπολης, όπου με τόλμη αντιμετώπισε την Αυστριακή, την Ιταλική και Ρουμανική προπαγάνδα, εγκαταστάθηκε στην Κορυτσά.

Στην Κορυτσά ίδρυσε Βιβλιοπωλείο και Τυπογραφείο. Εκεί εξέδωσε την ελληνική εφημερίδα «Πελασγός», την οποίαν, αργότερα, την εξέδιδε στην Αθήνα μέχρι το έτος 1947 με τον τίτλο «Πελασγός Κορυτσάς».

Εκλέχτηκε δύο φορές βουλευτής Κορυτσάς κατά την περίοδο 1915-1920. Πήρε μέρος στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα και στο Ηπειρωτικό Συνέδριο του Δελβίνου, το οποίο επεκύρωσε το «Πρωτόκολλο της Κερκύρας».

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος του Βορειοηπειρωτικού Συλλόγου Αθηνών ως και του τοιούτου Συλλόγου «Σελασφόρος».

Έχει τιμηθεί με παράσημα του Μακεδονικού Αγώνος 1903-1909, της Αυτονόμου Ηπείρου1914 και του Βασιλικού Τάγματος του Φοίνικος 1948.

Έργα του συγγραφικά:

Ιστορία της Μοσχόπολης, Αθήναι 1906

Ιστορία του Βορειοηπειρωτικού Αγώνος, Αθήναι 1929,

Το Ημερολόγιο Πελασγός από του έτους 1931-1947(12 τόμοι) και

Το Λεύκωμα και η Ιστορία του Αγίους Όρους.

Konstandin Skenderi

Konstandin Skenderi u lind në Voskopojë, më 1864 dhe vdiq në Athinë në Gusht të 1959. 

Studioi në Megalou tou Genous Skoli në Konstandinupojë, nga e cila mori dhe dipllomën më 1888. Pasi shërbehu si mësues në shkollat e Korçës –Moskopolit, ku me guxim përballoi propaganën Rumune dhe Austriake, u vendos në Korçë. 

Oι Έλληνες στη Διασπορά: Αυστρία - Μαρία Α. Στασινοπούλου

Βιέννη

Μαρία Α. Στασινοπούλου

Σε μια ιστορική επισκόπηση της ελληνικής παρουσίας στην Αυστρία θα πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ των εδαφικών ορίων της Αυστρίας ώς το 1918 και της Αυστριακής Δημοκρατίας, που ιδρύθηκε μετά την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων. Εδώ επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον μας στην παρουσία Ελλήνων στις περιοχές που εντάχθηκαν στην Αυστριακή Δημοκρατία μετά το 1918 και κατεξοχήν στη Βιέννη. Η εγκατάσταση και δράση Ελλήνων στις άλλες περιοχές της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων, όπως για παράδειγμα στην Ουγγαρία (κυρίως Πέστη, Μίσκολτς, Κέτσκεμετ) και στην Ιταλία (Τεργέστη), αλλά και στην Τσεχία, τη Σλοβακία και την πρώην Γιουγκοσλαβία, από τις οποίες, άλλωστε, περνούσαν συνήθως μέχρι να εγκατασταθούν οριστικά και οι Έλληνες της Βιέννης, αποτελούν αντικείμενο άλλων ενοτήτων της έκδοσης αυτής.

Όταν τον 18ο αιώνα οι χριστιανοί ορθόδοξοι έμποροι από τις ευρωπαϊκές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας άρχισαν να φθάνουν στα αψβουργικά εδάφη, εισάγοντας, κατά κύριο λόγο, πρώτες ύλες (αργότερα όμως μέχρι και τεχνολογική γνώση για τη βαφή νημάτων), η Βιέννη ήταν μια από τις σημαντικότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, κέντρο πολιτικό και πολιτισμικό. Αν και υπήρχε σποραδική παρουσία Ελλήνων και νωρίτερα, καταλυτική στιγμή στην ιστορία της εγκατάστασης ελληνορθόδοξων εμπόρων στη Βιέννη αποτέλεσε η υπογραφή των συνθηκών του Κάρλοβιτς (1699) και του Πασάροβιτς (1718), με τις οποίες επικυρώνεται το πέρασμα από την τακτική πολεμική αναμέτρηση στη συστηματική οικονομική συναλλαγή μεταξύ της Αψβουργικής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι πάροικοι αρχικά εγκαθίστανται για σύντομα χρονικά διαστήματα και επιστρέφουν συχνά στον τόπο προέλευσης ή σε ενδιάμεσους σταθμούς, για να ελέγχουν το επιχειρηματικό τους δίκτυο. Η σταδιακή, όμως, μεταστροφή της οικονομικής πολιτικής της Αυστρίας, η οποία αρχίζει να ευνοεί φορολογικά εμπόρους με μόνιμη εγκατάσταση στα εδάφη της, οδηγεί στη δημιουργία μιας δεύτερης ομάδας παροίκων, με αυστριακή υπηκοότητα. Αυτό οδήγησε και στην ιδιαιτερότητα της ίδρυσης και διατήρησης δύο κοινοτήτων με αντίστοιχους ναούς, του Αγίου Γεωργίου (των οθωμανών υπηκόων, περί το 1723) και της Αγίας Τριάδας (των αυστριακών υπηκόων, περί το 1787).

Τατιάνα Αβέρωφ - Συνεντεύξεις ...για τις παιδικές μνήμες, τα βιώματα, την ιδιαίτερη πατρίδα

...Τα παιδικά βιώματα είναι πολύ σημαντικά για τον κάθε συγγραφέα. Εκεί βρίσκεται η πηγή, η πρώτη ύλη της δουλειάς του. Εκεί θα βρει εγγεγραμμένες τις βαθύτερές του αισθήσεις, μνήμες, λαχτάρες, τα ακατέργαστα συναισθήματα, που δίνουν την ώθηση και την ενέργεια στη δουλειά του. (Ανατόλια, 2005)

...Η ιδιαίτερη πατρίδα είναι για τον κάθε άνθρωπο «ιδιαίτερη», ακριβώς επειδή τον σημαδεύει συνήθως απ’ τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Τα παιδικά μου βιώματα στο Μέτσοβο είναι συνδεδεμένα με μια αίσθηση χαράς της ζωής, με κάτι πηγαίο και ατόφιο, την απλότητα του ανθρώπου, με τη διαύγεια των αισθήσεων, με την ομορφιά και το μεγαλείο της φύσης. (Ανατόλια, 2005)

...Η Ήπειρος για μένα ίσον... Οι άνθρωποι, τα βουνά, το βάθος, το φως, οι σκιες, η διαύγεια της ατμόσφαιρας. Και ακόμα οι ήχοι, οι μυρωδιές, το πώς συνυπάρχουν όλα αυτά, ήχος-μυρωδιά-εικόνα, ευδιάκριτα και ζωηρά στο ίδιο αντικείμενο, σε μια θεόρατη οξυά, σε ένα κοπάδι πρόβατα, σ’ ένα λιβάδι που σφύζει από ζωή ή μια γιαγιά στην εκκλησία, λες και εκεί στη φτωχή Ήπειρο βρίσκεται η πηγή όλων των αισθήσεων και της πρωτογενούς εμπειρίας. Κάπως ποιητικά βέβαια όλα αυτά, αλλά έτσι τείνω να αντιδρώ αυθόρμητα όταν σκέφτομαι την Ήπειρο, γιατί το τοπίο της είναι μέσα μου, εγγραμμένο κάπου βαθιά, χωρίς λόγια, εκεί όπου εγγράφονται και ζουν για πάντα οι παιδικές μνήμες και τα βιώματα. (Ταχυδρόμος Άρτας, 2003)

....Μιλάω βέβαια για το Μέτσοβο κυρίως, όπου εκεί πέρασα τα καλοκαίρια μου από παιδί και πηγαίνω συχνά και τώρα. Αλλά και όλη η 'Ηπειρος έχει μια δική της ομορφιά, μια δική της αξιοπρέπεια και μεγαλωσύνη. 'Ηταν επίσης για μένα ο τόπος της ελευθερίας – εκεί όπου μπορούσες να αλωνίσεις, να εξερευνήσεις, να ανακαλύψεις, να κάνεις χίλια πράγματα μόνος σου, πολύ περισσότερα απ' ό,τι το μαντρωμένο παιδί της πρωτεύουσας. Και ακόμα, ήταν ο τόπος όπου ανακάλυπτα τον πατέρα μου, είχαμε πιο πολύ χρόνο, κάναμε πράγματα μαζί, που μας ευχαριστούσαν και τους δυο – γιατί κι αυτός στην Αθήνα ήταν πιο "μαντρωμένος" λόγω εργασίας. (Boss, 2003)

Ο Λάκης και ο Γιάννης Νταϊλάκης

Πηγή φωτο: army.gr

Ήσαν απ’ το Βερνίκι, κοντά στην Βίγλιστα, το τελευταίο σλαβόφωνο χωριό προς την αλβανόφωνη ζώνη, πού παραχωρήθηκε το 1924 με τα «δεκατέσσαρα χωριά» στην Αλβανία.

Ο μεγαλύτερος αδελφός Λάκης (Νικόλαος), ένας απ’ τούς παλαιότερους οπλαρχηγούς, άφησε ιδιόχειρα απομνημονεύματα, πού έχουν ζωηρό ενδιαφέρον. Μάς δίνουν μιά παραστατική εικόνα τής περιοχής εκείνης, όπου Βούλγαροι, Αλβανοί και Ρουμάνοι είχαν κάμει συμμαχία και επιμαχία εναντίον μας, και αναγράφουν επεισόδια, πού είναι περίεργα και χαρακτηριστικά.

Ο πρόπαππός του, γράφει, Κώστας Ντέλιος Νταϊλάκης εγκαινίασε το επαναστατικό στάδιο τής οικογενείας. Κάποιος Τουρκαλβανός Σαλή μπέης πάσχιζε με τη μέθοδο τής τρομοκρατίας να κάμη τσιφλίκι του το χωριό. Εκείνη την σκοτεινή εποχή, κατά το 1800—1830, ήταν συνειθισμένο φαινόμενο ν’ αρπάζουν μερικοί μπέηδες ολάκερα κεφαλοχώρια. Έχω ιδεί π.χ. ένα τουρκικό πωλητήριο, όπου εμφανίζονται όλοι οι κάτοικοι ενός χωριού τής Πρέσπας, του Ντρενόβου, άνδρες και γυναίκες, να πωλούν στον Αλβανό μπέη τα σπίτια, τ’ αλώνια, τα χωράφια, τ’ αμπέλια, το δάσος και ακόμα και τα νερά και τον αέρα του χωριού για λίγα χρήματα. Επίσης στη Βεύη και σ’ άλλα χωριά τής Φλώρινας έγιναν σκληροί, αλλά μάταιοι αγώνες, για να διασωθούν απ’ τα νύχια άλλων μπέηδων. Ο Κώστας Ντέλιος είχε το θάρρος μαζί με τούς Σκρέκο, Σταυρούκα και Μούζιο ν’ αντισταθή. Κατώρθωσε μάλιστα να φέρη απ’ την Κωνσταντινούπολι ειδικό φιρμάνι, πού κατωχύρωνε το χωριό. Επειδή όμως δεν είχε πια ζωή απ’ τούς οπλοφόρους του Σαλή μπέη, πού ασύδοτοι εγκληματούσαν ανενόχλητα, πήρε τα βουνά και έγινε, όπως γράφει ό τρισέγγονός του, «αρματολός και κλέφτης».

Ένας εγγονός του Σαλή μπέη, ό Ντεμίρ αγάς, είχε εγκατασταθή απ’ το 1897 στο Βερνίκι αγροφύλακας, πραγματικά όμως ντερβέναγας. Εδάνειζε και χρήματα στους χωρικούς με τόκον 50 %—_100 %. Είχε καταλάβει και σημαντική κοινοτική έκτασι. Με τους συντρόφους του, τής ίδιας μ’ αυτόν πάστας, έτρωγε κ’ έπινε σε βάρος των χωρικών.