Η οικονομική άνοδος του ελληνισμού της Μακεδονίας και οι αποδημίες του. Tα μακεδονικά αστικά κέντρα στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα

Του Κ. Βακαλόπουλου.

1. Μετά το 1600 μεγαλώνει το ρεύμα των μεταναστών της Μακεδονίας προς την Σερβία, τη Ρουμανία, την Αυστρία και την Ουγγαρία. 

Από τη Δυτική Μακεδονία ξεκινούσαν πολλά καραβάνια, τα οποία περνούσαν από το Βελιγράδι και το Ζέμουν και έφταναν στο αυστριακό έδαφος. 

Από τη Θεσσαλονίκη ξεκινούσαν τρεις δρόμοι, μέσω της Βοσνίας, μέσω των Σερρών, του Μελένικου, της Σόφιας, του Βιδινίου προς την Αυστρία και τη Βιέννη και μέσω της κοιλάδας του Στρυμόνα προς τη Νίσσα και Βελιγράδι.

Τα καραβάνια σε ολόκληρη τη Βαλκανική ήταν στα χέρια των Ελλήνων, ιδίως των Μετσοβιτών και των Ζαγοριτών της Ηπείρου, καθώς και των Κοζανιτών και Σιατιστινών της Μακεδονίας.

Πολλοί από τους Μακεδόνες αποδήμους ήταν βλαχόφωνοι (Κουτσόβλαχοι) και ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο. Αρκετοί απ ’ αυτούς ήταν ονομαστοί κτίστες και έφταναν στην Σερβία, στο Σρέμ, στην Σλοβενία και ως αυτήν την Αυστρία. 

Μετά το 1760 διογκώθηκε εντυπωσιακά το ρεύμα των Ελλήνων αποδήμων της Μακεδονίας προς τις γιουγκοσλαβικές χώρες.

Οι απόδημοι αυτοί γίνονται φορείς του ελληνικού πολιτισμού και του ελληνικού τρόπου ζωής. 

Η ελληνική γλώσσα διαδόθηκε ευρύτατα στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα της Σερβίας. Ανάμεσα στους Έλληνες Μακεδόνες που διακρίθηκαν για την πολιτιστική τους δραστηριότητα, ήταν και ο Δημήτριος Δημητρίου, ο οποίος συμμετείχε ενεργά στην πνευματική και λογοτεχνική κίνηση της κροατικής νεολαίας στο Zagreb και στο Gratz και συνδέθηκε στενά με τον πρωτεργάτη της ιλλυριστικής κίνησης Λουδοβίκο Γκάι.

Σημαντική υπήρξε η παρουσία των Ελλήνων μοναχών του Αγ. Όρους στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, οι οποίοι ίδρυσαν εκεί μονές και συνέβαλαν στην ενίσχυση της ελληνικής παιδείας. Μακεδόνες απόδημοι μνημονεύονται στην Τρανσυλβανία κατά τα μέσα του 16ου αιώνα. 

Ο ελληνισμός του Sibiu οργανώνεται σε κομπανίες (συντεχνίες). Συγκροτημένες ελληνικές κοινότητες δημιουργούνται και στην Ουγγαρία με πολυάριθμα ελληνικά σχολεία.

Οι Μακεδόνες Αξιωματικοί στον τακτικό ελληνικό στρατό του Καποδίστρια το 1828

Η πρώτη προσπάθεια του Καποδίστρια να δημιουργήσει τακτικό ελληνικό στρατό έλαβε σάρκα και οστά το 1828 με τη συγκρότηση των πρώτων χιλιαρχιών. 

Η Ζ΄ χιλιαρχία αποτελούνταν κυρίως από Μακεδόνες και Θεσσαλούς με επικεφαλή τον Καρατάσο. Αποτελούνταν από 2 πεντακοσιαρχίες. 

Επικεφαλής της πρώτης ήταν ο Λιόλιος Ξηρολιβαδίτης από το Ξηρολίβαδο Ημαθίας και της δεύτερης ο Αποστολάρας Βασιλείου από το Γομάτι Χαλκιδικής.

Η κάθε πεντακοσιαρχία αποτελούνταν από 5 εκατονταρχίες. 

Οι Μακεδόνες αξιωματικοί που υπηρετούσαν σε αυτές ήταν οι εξής:

Β ΠΕΝΤΑΚΟΣΙΑΡΧΙΑ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΙΜΕΥΤΟΣ ΑΠΟ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ ΕΚΑΤΟΝΤΑΡΧΟΣ

ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΠΟ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΡΧΟΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΑΡΑΦΙΑΝΟΣ ΑΠΌ ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑ (ΒΑΛΤΑ) ΕΚΑΤΟΝΤΑΡΧΟΣ

ΜΙΧΑΗΛ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΠΌ (ΠΕΥΚΟΧΩΡΙ) ΚΑΨΟΧΩΡΑ ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΡΧΟΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑ ΑΠΌ ΑΓΙΟ ΝΙΚΟΛΑΟ ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΡΧΟΣ

ΑΓΓΕΛΗΣ ΣΤΕΡΙΟΥ ΑΠΌ ΛΙΒΑΔΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΚΑΤΟΝΤΑΡΧΟΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΠΟ ΑΡΝΑΙΑ ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΡΧΟΣ

Αποκριές

''Γενίτσαροι και Μπούλες'' στη Νάουσα

Οι Αποκριές και το Καρναβάλι ήταν ένα ξέσπασμα και ξεκούρασμα των ανθρώπων, με ερωτική και σεξουαλική ελευθεριότητα, για να έρθει η Σαρακοστή με την σωματική συντήρηση και την πνευματική περισυλλογή μέχρι το Πάσχα.. Ονομάστηκαν Αποκριές, επειδή τη περίοδο αυτή, συνηθίζεται να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «να απέχουν από κρέας». Λέγεται επίσης της Τυροφάγου, γιατί την εβδομάδα αυτή τρώνε μόνο γαλακτοκομικά για να προετοιμαστούν σιγά - σιγά για τη νηστεία της Σαρακοστής. Το Καρναβάλι που είναι Ρωμαϊκή λέξη έχει την ίδια έννοια με τις Αποκριές (αποχή από το κρέας) - Καρναβάλι (carno-is=κρέας valeo=απέχω). Όπως και στο Δωδεκαήμερο έτσι και στις Αποκριές (με τις μεταμφιέσεις, τους χορούς, τα σατιρικά τραγούδια, τα φαγοπότια, την θύμηση των νεκρών και το κάψιμο των κέδρων) επιζητείται η γονιμότητα, η βλάστηση, η καρποφορία και γενικά η μετάβαση από τον χειμώνα στην άνοιξη, συμβολισμός που υπήρχε και στις αρχαίες Διονυσιακές γιορτές.

Όλοι συμφωνούν ότι τα έθιμα της Αποκριάς έχουν τις ρίζες τους βαθιά στην αρχαιότητα και σηματοδοτούν την μετάβαση από το χειμώνα στην άνοιξη, την αναγέννηση της φύσης. Μάλιστα, υπάρχουν πολλές ομοιότητες με τα "Σατουρνάλια", μια από τις αρχαιότερες γιορτές προς τιμήν του Διονύσου, κατά την οποία οι πιστοί μεταμφιέζονταν, χόρευαν, τραγουδούσαν και κατανάλωναν άφθονη ποσότητα κρασιού προς τιμή της θεότητας και από τις αρχαιότερες «Διονυσιακές γιορτές» των Ελλήνων, όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν, χόρευαν, τραγουδούσαν πίνοντας κρασί και το κέφι έφτανε στο κατακόρυφο προς τιμή του Διόνυσου .Υπάρχουν ομοιότητες επίσης με τις παλιές «εθνικές» γιορτές της Ρωμαϊκής εποχής (Κρόνια, Λουπερκάλια κλπ) όπου δέσποζαν το γλέντι, η ψυχαγωγία και το «μασκάρεμα».

Καπεταναραίοι - Βοσκοπούλες - Μάγκες

Καπεταναραίοι-Βοσκοπούλες-Μάγκες
Το καλύτερο μπουλούκι στη Βέροια από
 το Ξηρολίβαδο στον μεσοπόλεμο.

Πολλά έχουν ειπωθεί για τις Αποκριές και το Καρναβάλι και θεωρούμε ότι μια επανάληψη ερμηνείας των γιορτών αυτών θα ήταν περιττή. Ωστόσο πρέπει να επισημάνουμε ότι, οι μεταμφιέσεις της περιόδου αυτής αλλά και της περιόδου του Δωδεκαημέρου όπως μας λένε οι κορυφαίοι μας λαογράφοι (Πολίτης, Λουκάτος, Ρωμαίος, Μέγας κ.α.) σε μορφή ομάδων, λαϊκών δρώμενων και θιάσων γίνονταν από νέους ΑΝΤΡΕΣ περισσότερο, ενώ τα έθιμα της Πασχαλιάς και του καλοκαιριού (Λαζαρίνες, Κλήδονα, Πιρπιρούνα κλπ) τελούνταν από ΓΥΝΑΙΚΕΣ ως επί το πλείστον.

Παρακάτω παραθέτουμε μερικά από τα λαϊκά δρώμενα, που γίνονταν περισσότερο από άντρες στα διάφορα μέρη της Ελλάδας:

Τα «εξ αμάξης» στην Αγιάσο Λέσβου, η «Δίκη του Αγά» στην Χίο, ο «Γέρος και η Κορέλα» στην Σκύρο, τα «Ζευγάρια» στην Άνδρο, οι «Κουδουνάτοι» της Νάξου, ο «Τρίφτης» στην Σάμο, ο «Καντής» στο Ρέθυμνο, τα «Φαλλοτράγουδα» στην Κήρανθο Εύβοιας, τα «Ερωτόπαθα» στην Σέριφο, η «Καμήλα» στη Σίφνο οι «Λεράδες» στην Κρήτη, οι «Τζαφιέδες» στην Κάρπαθο, η «Τσαμπούνα» στην Σάμο, τα «Σκάλιθρα» στην Λέσβο, ο «Πίρονας» στην Ζάκυνθο, τα «Φεστίνια» στην Ζάκυνθο, τα «Φαλοφόρια» στην Ελασσόνα, Ρέθυμνο και Όλυμπο Καρπάθου, το «Κρέμασμα της γριάς Συκούς» στην Καλαμάτα, οι «Γιανίτσαροι» στα Λεχαινά Ηλείας, η «Κυριακή της Τυροφάγου» στην Μεσήνη, του «Κουτρούλη ο γάμος» στην Μεθώνη, το «Στοιχείο της Χάρμαινας» στην Άμφισσα, ο «Βλάχικος γάμος» στην Θήβα, οι «Τζαμάλες και το γαϊτανάκι» στα Γιάννενα, ο «Καλόγερος» στην Αγία Ελένη Σερρών και Μελίκη Ημαθίας, οι «Μπούλες» στην Νάουσα, «Πως το τρίβουν το πιπέρι» στον Τίρναβο, το «Μπουράνι» στον Τίρναβο, ο «Μπέης» σε Διδυμότειχο, Καστανιές, Πεντάλοφο, Ρίζια Ν. Έβρου, οι «Καρνάβαλοι» στο Σωχό Μακεδονίας, οι «Μπαμπούγεροι» στο Φλάμπουρο Σερρών, η «Σοπάνικα και το Κάψιμο του Τζάρου» στην Ξάνθη, οι «Καλόγεροι» στο Χωριό Άγιος Γεώργιος στα ανατολικά της Βιζύης Ανατολικής Θράκης (έθιμο διαφορετικό από αυτό των Σερρών), τα «Κετσέκια» στο Ποντισμένο Σερρών, ο «Κούκερος ή χούχουτος» στο Ευκάριο Θράκης, ο «Μπέης ή Κιομπέης» στους Ορτάκιους Αλεξανδρούπολης, οι «Πιτεράδες» στο χωριό Κωστί Αλεξανδρούπολης, οι «Φανοί» στην Κοζάνη κλπ.

Δημήτριος Στ. Λάλλας - Εξαίρετος συνθέτης και πιανίστας με καταγωγή από το Μεγάροβο Πελαγονίας.

Δημήτριος Λάλλας
πηγή φωτο: ΙΜΜΑ

Λάλλας Δημήτριος (Μεγάροβο 1848 - Μοναστήρι 1911). Εξαίρετος συνθέτης και πιανίστας ελληνοβλαχικής καταγωγής. 

Ακολούθησε τις εγκύκλιες σπουδές στο Μοναστήρι, τη Θεσσαλονίκη (όπου, κατά τον Στ. Βασιλειάδη, εγκαταστάθηκε το 1856) και την Αθήνα (όπου πήρε και τα πρώτα μουσικά μαθήματα). Συνέχισε τις μουσικές σπουδές του στη Γενεύη (1865), στη Βιέννη και στο Μόναχο (1868), συμπληρώνοντας την κατάρτισή του κατά την πολυχρονη διαμονή του στη Γερμανία. Εκεί συνδέθηκε φιλικά με τον Βάγκνερ, βοηθώντας τον στην Α' σκηνική παρουσίαση του "Δακτυλιδιού του Νίμπελουγκ" ("Der Ring des Nibelungen", 1876). Το όνομα του Έλληνα μουσικού είναι χαραγμένο στην αναμνηστική πλάκα που βρίσκεται στο περιστύλιο του θεάτρου του Μπαϋρόιτ (εκεί όπου μνημονεύονται τα ονόματα όλων των συντελεστών του "θαύματος"). H σύνδεση του Λάλα με την οικογένεια Βάγκνερ υπήρξε στενότατη (πολλοί μιλούν για ειδύλλιό του με την Κόζιμα) κι όπως διηγόταν αργότερα ο Αιμίλιος Ριάδης (που υπήρξε αγαπημένος μαθητής του στο πιάνο), όταν κάποτε πηγαίνοντας για το Παρίσι μετέφερε στην Κόζιμα ένα γράμμα του δασκάλου του, εκείνη το παρέλαβε με δάκρυα στα μάτια... Μετά τον θάνατο του Βάγκνερ ο Λάλας εργάστηκε για λίγο ως αρχιμουσικός στο Ζάλτσμπουργκ και την Αθήνα, στο Μοναστήρι και στη Σχολή της Χάλκης (Κων/πολις), για να εγκατασταθεί οριστικά (1881) στη Θεσ/νίκη ως καθηγητής πιάνου. Απέκτησε φήμη και ως συνθέτης παιδικών ασμάτων. Επίσης, ένα "Μακεδονικό εμβατηρίο", που εκτελέστηκε το 1906 από τη Μπάντα της Φρουράς Αθηνών με μαέστρο τον Ιωσήφ Καίσαρη γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Αναφέρεται ότι συνέθεσε την όπερα "Σαλώμη" (στο κείμενο του Ουάιλντ). Η μουσική της "Ηλέκτρας" του Σοφοκλή (που από καιρό συνέθετε) έμεινε δυστυχώς ημιτελής, γιατί στο μεταξύ εκείνος πέθανε από χολέρα. Έξι χρόνια αργότερα, το 1917, η οικογένειά του απεφάσισε να εκδώσει ολόκληρο το έργο του και γι’ αυτό το έστειλε με ένα πλοίο στην Ιταλία. Όμως το πλοίο βυθίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο (πόλεμος γαρ...) κι έτσι το έργο του Λάλα φαίνεται να χάθηκε για πάντα. Δε σώζονται παρά μόνο λίγα κείμενα μουσικών του διαλέξεων και κάποια μικρά έργα (χορωδιακά τραγούδια, όπως το «Die Karthause» - «Η σκήτη», κ.λπ.) που όμως πιστοποιούν αυθεντική δημιουργική πνοή. Τέλος, η πιανίστα και καθηγήτρια πιάνου Φανή Λάλα ήταν ανιψιά του. (πηγή: εδώ)

Κρούσοβο Πελαγονίας - Έγγραφο διαθήκης του 1853 προς ενίσχυση του τοπικού σχολείου.

Έγγραφο διαθήκης του 1853 (φώτο αριστερά).

Η βούληση μιας γυναίκας από το Κρούσοβο Πελαγονίας που άφησε τα περιουσιακά της στοιχεία προς ενίσχυση του τοπικού σχολείου. Διακρίνεται η κοινοτική σφραγίδα Κρουσόβου με τη θεά Αθηνά... φυσικά στην εθνική γλώσσα των Μακεδόνων που δεν είναι άλλη από την ελληνική !

Πηγή: Το Κρούσοβο πέρα από την ιστορία και τη μνήμη: όψεις από την οικονομία, την εκπαίδευση και την κοινωνία του Κρουσόβου, ως την εξέγερση του ίλιντεν, μέσα από το αρχείο του Γ. Νιτσιώτα (Σταμούλης: Θεσσαλονίκη)

Το διαβάσαμε: Goga Mishiu (Άλμπουμ)

H αποστολή των 15 Bλάχων αλεξιπτωτιστών το 1945

Tο τάγμα της Θεσσαλονίκης, το πραξικόπημα του βασιλέως Mιχαήλ στη Pουμανία και ποιά τύχη είχαν τελικά οι συλληφθέντες.

Tου Σταύρου Aστερίου Παπαγιάννη*

Στην «Kαθημερινή» της 8ης Oκτωβρίου τρέχοντος έτους έχει δημοσιευθεί άρθρο του Aγγλου καθηγητή Richard Clogg, με τίτλο, «Oι ναζί συνέχισαν τον πόλεμο και το ’45», με το οποίο για πρώτη φορά δημοσιοποιείται, ότι στην περίοδο της Kατοχής είχε συγκροτηθεί από τους Γερμανούς και ομάδα Bλάχων αλεξιπτωτιστών, από τους οποίους μερικοί είχαν ριχθεί στην Eλλάδα, στις 14 Φεβρουαρίου 1945.

Eχω ερευνήσει τη δράση των Bλάχων στη χώρα μας κατά την περίοδο της Kατοχής (1941-1944) και ας μου επιτραπεί, για την ενημέρωση των αναγνωστών να παραθέσω μερικά στοιχεία, τα οποία συμπληρώνουν κενά και απαντούν στα ερωτήματα που θέτει στο άρθρο του ο καθηγητής Clogg.

1.Στο βιβλίο μου «Tα παιδιά της λύκαινας» (σ. 231) των εκδόσεων «Σοκόλης», αναφέρεται ότι στη Θεσσαλονίκη είχε συγκροτηθεί ξεχωριστή μονάδα –τάγμα– από Bλάχους, οι οποίοι είχαν εξοπλιστεί από τους Γερμανούς, με διοικητή Γερμανό. Tη συγκρότησή της την είχαν ζητήσει με επιστολή τους, από τον δικτάτορα της Pουμανίας Iον Aντονέσκου, σπουδαστές των ρουμανικών σχολείων, τα οποία λειτουργούσαν προπολεμικώς στη χώρα μας, για να πολεμήσουν με τον ρουμανικό στρατό στο ανατολικό μέτωπο. H απάντηση του Aντονέσκου ήταν να ενταχθούν στον γερμανικό στρατό «διότι ήταν το ίδιο». Tρεις αξιωματικοί, ένας Γερμανός και δύο Pουμάνοι, που είχαν αφιχθεί στη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με τους Bλάχους Bιργίλιο Πούπη και K. Kαλόγυρο, ρύθμισαν τα της συγκρότησης της μονάδας των Bλάχων.

Ο Μακεδονικός Αγώνας (μέρος 1ο) - Τα πρόδρομα γεγονότα (1870-1893)

Ο πρώτος Βούλγαρος έξαρχος

Ιλαρίων (1800-1884)

Κατά τις δεκαετίες του 1830-40 Ρώσοι επιστήμονες άρχισαν να διατυπώνουν μια σειρά από θεωρίες και απόψεις που χαρακτηρίζονται από έντονη εθνικιστική φιλολογία, μιά κίνηση γνωστή αργότερα ως Πανσλαβισμός. Στόχος της η ενότητα και εξύψωση των σλαβικών λαών που εξαπλώνονταν στο μεγαλύτερο τμήμα της Ανατολικής Ευρώπης, με προεξάρχοντες του Ρώσους. Σύντομα, αυτές οι θεωρίες βρήκαν απήχηση σε επιστήμονες της Δύσης και κυρίως στην Καθολική Εκκλησία, η οποία προσπαθούσε να εξυπηρετήσει δικούς της στόχους εις βάρος της Ορθοδοξίας. Οι μόνιμες ιμπεριαλιστικές βλέψεις της Ρωσίας νότια βρήκαν το ιδεολογικό τους υπόβαθρο και πλέον στρέφονταν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο όνομα της προστασίας των χριστιανικών λαών στο εσωτερικό της. Το 1853-56 διαδραματίστηκε ο 11ος κατά σειρά Ρωσοτουρκικός Πόλεμος, γνωστός ως Κριμαϊκός Πόλεμος καθώς οι περισσότερες μάχες έγιναν στην χερσόνησο της Κριμαίας. Σύμμαχοι της Τουρκίας ήταν η Αγγλία, η Γαλλία και το Βασίλειο της Σαρδηνίας, που προωθούσαν με ανάλογο τρόπο τη δική τους παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο και εναντιώνονταν στις ρώσικες βλέψεις. Ο πόλεμος έληξε με νίκη των συμμάχων, αλλά ο Σουλτάνος υποχρεώθηκε να παραχωρήσει διάφορα προνόμια στους υπόδουλους χριστιανούς της Αυτοκρατορίας με το Διάταγμα Χάττι Χουμαγιούν (1856). Έκτοτε, η Ρωσία επιδίωξε με έντονο ζήλο την εθνικιστική αφύπνιση των νότιων σλαβικών φύλων και ιδιαίτερα της Βουλγαρίας, που είχε ατονήσει μετά από τόσους αιώνες Τουρκοκρατίας. Βούλγαροι επιστήμονες στέλνονταν για σπουδές στην Αγία Πετρούπολη και επέστρεφαν ώστε να εξαπλώσουν τον σλαβικό εθνοφυλετισμό. Έτσι, το εθνικό συναίσθημα των Βουλγάρων γρήγορα άρχισε να παίρνει μεγάλες διαστάσεις και στρεφόταν, εκτός των Τούρκων, εναντίον του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. 

Δημοτικά τραγούδια των βλαχόφωνων (13)

Πηγή: Goga Mishiu (Άλμπουμ)

Εκπληκτική σύνδεση των βλαχοφώνων με τον ελληνικό μεσαίωνα αποτελεί το τραγούδι του Μικρού Βλαχόπουλου. Ο ακαδημαϊκός Κ. Ρωμαίος αναλύοντας το τραγούδι αρχίζει με τα εξής: «κύρια χαρακτηριστικά του ακριτικού ήρωα, που πρωταγωνιστεί μέσα στην υπόθεση του τραγουδιού είναι: Η προθυμία στον απελευθερωτικό αγώνα. Το ελληνικό φιλότιμο που εκφράζεται με στίχους επιγραμματικούς. Η αλύγιστη απόφασή του να μη φανή δειλός στη σύγκρουση. Παράλληλα, η φρόνιμη και μυαλωμένη εκτίμηση στο άπειρο πλήθος του εχθρού…». (Κ. Ρωμαίου, 168 ‘Κοντά στις ρίζες. Έρευνα στον ψυχικό κόσμο του ελληνικού λαού', Αθήνα, 1959).

Τα ίδια πανομοιότυπα βρίσκονται και στο τραγούδι ‘Του Γιάννη Παπανικόλα ή Πρίφτη’ (Ακαδημία Αθηνών Α, 192 Δημ. Α. Πετρόπουλου). Παραλλαγή του τραγουδιού αυτού προέρχεται από την Σαμαρίνα της Ηπείρου το 1911 (τότε ανήκε εκεί διοικητικώς) και δημοσιεύτηκε στον ‘Ελληνισμόν’ από τον Λ. Ενυάλη.

Οι βλαχόφωνοι συγκλονίζονται από την θυσία του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου και πλάθουν τον πόνο τους σε τραγούδι στην ελληνική πάντοτε γλώσσα, όπως φανερώνει το δημοτικό τραγούδι Ο Θάνατος του Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου (29 Μαΐου 1453). Ο Χρ. Χρηστοβασίλης σημειώνει για αυτό το τραγούδι: «Το πολύτιμον τούτο εθνικόν κειμήλιον όλως άγνωστον, και ανέκδοτον εδημοσιεύθη δια πρώτην φοράν εις τον ‘Ελληνισμόν’ (Σεπτέμβριος 1901), αποσταλέν ημίν εκ της βλαχογλώσσου Σαμαρίνης της νοτιοδυτικής Μακεδονίας, ένθα και άδεται, ή κυριολεκτικώτερον μοιρολογείται, μέσον του Ελασσώνι φιλόμουσου προξένου της Ελλάδος κ. Λ.Ενυάλη» (Χ. Χρηστοβασίλη.’Εθνικά άσματα 1453-1821'. Β εκδ. Αθήνησι 1902, 18, σημ 1).

Δημοτικά τραγούδια των βλαχόφωνων (12)

Οικογένεια Αθαν. Κουτίνα στο Βόλο, 1896

Στο σημερινό μας σημείωμα θα αναφερθούμε στην παραλογή ‘Του Γεφυριού της Άρτας’, της οποίας οι σωζόμενες παραλλαγές (Κρουσόβου, Βέροιας και Τρικάλων) στα βλάχικα έχουν αποσχολήσει τους ειδικούς.

Ο ακαδημαϊκός Γ. Μέγας μετά από λεπτομερή συγκριτική μελέτη διαπιστώνει συμφωνία των τριών βλάχικων παραλλαγών με το ελληνικό τραγούδι στα βασικά στοιχεία: μήνυμα με το πουλί, σκηνή του δακτυλιδιού, εντείχηση, παράκληση για το μωρό, κατάρα, και συμπεραίνει ότι η προέλευση των βλάχικων παραλλαγών από το ελληνικό πρότυπο είναι αυταπόδεικτη [Γ.Α. Μέγα ‘Το τραγούδι του Γεφυριού της Άρτας, Λαογραφία 27 (1971),104]. 

Εξ άλλου ο ακαδημαϊκός Ρωμαίος αποδεικνύει ότι το στοιχείο του θηλασμού από την εντειχισμένη μάνα και το στοιχείο των τριών μαστόρων-αδελφών, που εκλαμβάνονται ως διαφορές, έχουν προέλευση ελληνική [Κ. Ρωμαίου, ‘ο νόμος των τριών στο δημοτικό τραγούδι', Αθήνα 1963, ‘Ο νόμος των τριών μέσα στα ελληνικά παραμύθια’, Λαβύρινθος, (1973-1974) 182 κ.ε. και του Αυτού ‘οι τριαδικές συνθέσεις στην ελληνική λογοτεχνία και μυθολογία’, ανακοίνωση στην έκτακτη συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών της 8- 3- 1985].

Επιστολή του Δημοτικού Συμβουλίου Κρουσόβου Πελαγονίας σε ρουμανική εφημερίδα στις 17 Αυγούστου 1882

Έγγραφο διαθήκης του 1853 προς 

ενίσχυση του τοπικού σχολείου. 

Διακρίνεται η κοινοτική σφραγίδα 

Κρουσόβου με τη θεά Αθηνά.

Αξιότιμε Κύριε συντάκτα, μετ' εκπλήξεως ανέγνωμεν, εν τω υπ.αριθμ.2014 φύλλω της πολυτίμου υμών εφημερίδος, το περί Κρουσσόβου μέρος της εκθέσεως του απεσταλμένου της Ρουμουνικής κυβερνήσεως κ.Πέγκοβιτς, εν η απλώς μόνον λέγει ότι μέγας αριθμός των Κρουσοβιτών έχει ελληνικά αισθήματα, εν ω, εάν ο αξιότιμος Επόπτης συναναστρέφετο και άλλον τινά εκτός των ρουμανοδιδασκάλων και των περί αυτούς, θα κατενόει ότι οι ρουμανίζοντες ενταύθα περιορίζονται εις τους αποστόλους των και και τους περί αυτούς συγγενείς, εις ευαρίθμους τινάς εγκαταβιώσαντας εν Ρουμανία , εις τινας εποφθαλμιώντας υλικάς ωφελείας, και εις ολιγίστους εκ των δυστυχών αμαθών, άπας δε ο ανεξάρτητος εκ των ανωτέρων λόγων πληθυσμός του Κρουσσόβου είναι και θα μείνη δια παντός ελληνικός, συναισθανόμενος την τε καταγωγήν του και τα προς την ωραίαν του πατρίδα Μακεδονίαν καθήκοντα. Κακώς επληροφορήθη ο αξιότιμος Επόπτης ότι οι εν κρουσόβω ιερείς εισίν εξ, ενώ εισίν εννέα, ουδείς δε εξ αυτών ούτε απεσκίρτησεν, ούτε διενοήθει να αποσκιρτήσει ποτέ. Δια ταύτα παρακαλούμεν τον αξιότιμον κύριον Πέγκοβιτς να διορθώση το περί Κροσσόβου μέρος της Εκθέσεώς του ως εσφαλμένου, βέβαιοι όντες ότι ακουσίως εις το λάθος τούτο περιέπεσεν.

Εν Κρουσόβω τη 17η Αυγούστου 1882

H Κλεισουριώτικη οικογένεια Σπίρτα στο Zemun της Σερβίας

~ Μνημείο της Κλεισουριώτικης οικογένειας Σπίρτα στο Zemun της Σερβίας με ημερομηνία του 1909 (φώτο αριστερά). 

Η ελληνοβλαχική οικογένεια Σπίρτα μετανάστευσε από την Κλεισούρα Καστοριάς στη Σερβία στις αρχές του 18ου αιώνα και γρήγορα εξελίχτηκε σε σημαντικό οικονομικό παράγοντα της περιοχής. 

Οι Σπίρτα ήταν έμποροι, τραπεζίτες και χρηματιστές. Ένας από αυτούς μάλιστα, ο Π. Σπίρτας άνοιξε στις αρχές του 19ου αιώνα το πρώτο εργοστάσιο για την επεξεργασία κουκουλιών στο Σεμλίνο. 
Παράλληλα διακρίθηκαν και ως εφοπλιστές ελέγχοντας την ναυσιπλοϊα στο Δούναβη. Για την ιστορία: τα 2 μεγαλύτερα πλοία της η οικογένεια Σπίρτα τα είχε ονομάσει "Μακεδονία" και "Αρχιμήδης" εις ανάμνηση της καταγωγής της ! 

Το αρχοντικό της οικογένειας Σπίρτα στο κέντρο της παρακάτω φωτογραφίας, δίπλα την τράπεζα Alpha Bank. Χτίστηκε γύρω στα 1848 και σήμερα στεγάζει το Εθνογραφικό και Ιστορικό Μουσείο του Ζέμουν:

Πηγή φωτο: εδώ

Ο οικογενειακός τάφος της οικογένειας Σπίρτα στο νεκροταφείο του Ζέμουν (Σεμλίνο):

Οι Ελληνικές Παροικίες στην Πρώην Γιουγκοσλαβία (17ος – 20ός Αιώνας)

Του Ιωάννη Α. Παπανδριανού

Αναπληρωτή Καθηγητή της Βαλκανικής Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 

Kατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας, δημιουργούνται και ανθούν στον χώρο της πρώην Γιουγκοσλαβίας αξιόλογες ελληνικές παροικίες, οι οποίες οφείλονται στις μεταναστεύσεις των Hπειρωτών, Θεσσαλών, Θρακιωτών και κυρίως Mακεδόνων που είχαν αρχίσει ήδη από τα τέλη του 16ου αιώνα.

Tις ελληνικές παροικίες στις γιουγκοσλαβικές χώρες μπορούμε να τις διαιρέσουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: από τη μια, σε εκείνες, οι οποίες ιδρύθηκαν και ήκμασαν στις διάφορες επαρχίες της πρώην Γιουγκοσλαβίας που βρίσκονται βορειότερα από το Bελιγράδι και, από την άλλη, σε όσες δημιουργήθηκαν στην περιοχή που εκτείνεται νοτιότερα από την πόλη αυτή, δηλαδή στον καθαρά σερβικό χώρο.

Aλλά και τα αίτια που συνετέλεσαν στην ίδρυση των δύο αυτών κατηγοριών των ελληνικών παροικιών, ήταν διαφορετικά. Ως κυριότεροι λόγοι του πρώτου μεταναστευτικού ρεύματος, το οποίο αρχίζει σιγά σιγά μετά την άλωση της Kωνσταντινούπολης και αυξάνεται κατά τον 18ο αιώνα, θεωρούνται σήμερα από τους ιστορικούς οι εξής: 

Γεώργιος Παχυμέρης - για την προέλευση των Βλάχων

Γεώργιος Παχυμέρης (1242-1310)

Βυζαντινός χρονογράφος Γεώργιος Παχυμέρης: 

'' οι Μεγαλοβλαχίτες είναι οι παλιοί Έλληνες που κάποτε είχαν ηγέτη τον Αχιλλέα...''

σελ. 518:

Ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο:

εδώ

Γεώργιος Παχυμέρης - Βιογραφικά στοιχεία

Ο Γεώργιος Παχυμέρης γεννήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας το 1242. Η οικογένειά του, κωνσταντινουπολίτικης καταγωγής, είχε εγκατασταθεί στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204. Έλαβε τη στοιχειώδη εκπαίδευση, ιερά γράμματα και την εγκύκλιο παιδεία, στη Νίκαια. Από τους πρώτους που εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη μετά την ανακατάληψή της από τον Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο το 1261, συνέχισε τις ανώτερες σπουδές του στη σχολή του Γεωργίου Ακροπολίτη, που λειτουργούσε υπό την εποπτεία του αυτοκράτορα, όπου υπήρξε συμμαθητής του Γεωργίου Κύπριου. Από τον Ακροπολίτη διδάχθηκε φιλοσοφία, ρητορική και τις επιστήμες του Quadrivium (αριθμητική, γεωμετρία, μουσική, αστρονομία). Οι σπουδές του στη σχολή περατώθηκαν γύρω στο 1267.

Νωρίτερα, το 1265 περίπου, είχε ενταχθεί στον πατριαρχικό κλήρο με το αξίωμα του διακόνου. Η εξέλιξή του στην ιεραρχία, εκκλησιαστική και κοσμική, ήταν σχετικά γρήγορη: το 1277 κατείχε το αξίωμα του διδασκάλου του αποστόλου, το 1285 έγινε ιερομνήμων και αργότερα κατέλαβε το υψηλό αξίωμα του πρωτεκδίκου. Πέρα από τα εκκλησιαστικά αξιώματα, ο Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος τού απένειμε τον τίτλο του αυτοκρατορικού δικαιοφύλακος, πιθανόν γύρω στο 1277.

Συνέντευξη του Αυστριακού ιστορικού Max Demeter Peyfuss

Συνέντευξη του Αυστριακού ιστορικού Max Demeter Peyfuss: " Οι πρόγονοί μου ήταν Ελληνόβλαχοι από τη Μοσχόπολη της σημερινής Αλβανίας "

An interesting declaration by Austrian historian Dr. Max Demeter Peyfuss: 

" My ancestors were Graeco-Vlachs from Moschopolis of present-day Albania " 

Ένας από τους απογόνους των πρώτων Ελλήνων που έφτασαν το 18ο αιώνα στη Βιέννη είναι ο καθηγητής Μαξ Ντιμίτερ Πέϊφους, που μιλάει για την καταγωγή του και τον Ελληνισμό της αυστριακής πρωτεύουσας. Ο καθηγητής Πέϊφους, που κατέχει την ελληνική γλώσσα, είναι απόγονος της οικογένειας Τύρκα που έφτασε στη Βιέννη από τη Μοσχόπολη της Βορείου Ηπείρου.

Βαλκάνιος Πραματευτής Επ.5 ~ Βιέννη και Τεργέστη από KRASODAD

Ορέστη Δ. Κουρέλη - Βλαχόφωνοι Έλληνες (Καταγωγή -Γλώσσα- Ιστορία)

Διαβάσαμε με προσοχή το βιβλίο (284 σελίδων) του έγκριτου φιλολόγου Ορέστη Δ. Κουρέλη με το τίτλο ‘Βλαχόφωνοι Έλληνες, εκδ. Αδελφών Κυριακίδη, α.ε.’ και θα εκθέσουμε τις απόψεις του συγγραφέα με την διαπίστωση ότι ασχολήθηκε πολύ σοβαρά με το θέμα.

Στον πρόλογό του ο συγγραφέας παραδέχεται ότι η εργασία του δεν έχει πρωτογενή ερευνητικό, αλλά περισσότερο συνθετικό χαρακτήρα απόψεων όσων ασχολήθηκαν με το βλάχικο θέμα και αυτή είναι η αλήθεια. Παρουσιάζει το θέμα κατά τρόπο επιστημονικά εκλαϊκευμένο για να είναι προσιτό στον μέσο αναγνώστη και διαπιστώνει για μια ακόμα φορά ότι η ελληνική πολιτεία δεν κατέβαλε την πρέπουσα σημασία να ενημερώσει τον κόσμο για τους δίγλωσσους πληθυσμούς στον χώρο της, δημιουργώντας έτσι σύγχυση εξαιτίας της άγνοιας των περισσοτέρων και της εκπληκτικής επίδοσης της ρουμανικής προπαγάνδας από την άλλη πλευρά.

Δεν πρόκειται να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες, λόγω του περιορισμένου χώρου ενός σημειώματος, παρά μόνο να εκθέσουμε ορισμένα χτυπητά σημεία του βιβλίου, που θεωρήσαμε ενδεικτικά, όσον αφορά στην καταγωγή, την γλώσσα και την ιστορία των βλαχοφώνων Ελλήνων.

Μας λέει, λοιπόν ο συγγραφέας ότι η έλλειψη γραπτών βλάχικων μνημείων (επειδή η γλώσσα των Βλάχων δεν έχει γραφή) δυσκολεύει πάρα πολύ την έρευνα για την ανεύρεση της ιστορικής αλήθειας, έτσι στόχος του πονήματός του είναι η παράθεση πάρα πολλών στοιχείων για περισσότερη ενημέρωση.

Το συμπέρασμα του είναι ότι οι Βλαχόφωνοι Έλληνες ήταν και είναι γνήσιοι Έλληνες και μάλιστα ο αρχαιότερος και γνησιότερος λαός της Μακεδονίας και η λατινοφωνία τους είναι αποτέλεσμα της πολυετούς επαφής με τους Ρωμαίους κατακτητές.

Όσον αφορά στην βλάχικη γλώσσα (σελ. 280), ο συγγραφέας πιστεύει ότι δεν είναι γλώσσα, αλλά ένα ιδίωμα αποτελούμενο από λέξεις ελληνικές, λατινικές ή λατινογενείς κλπ. Εκθέτει τις απόψεις των γλωσσολόγων Κατσάνη-Ντίνα (περί αυτόνομης νεολατινικής γλώσσας κλπ) θεωρώντας τις απόψεις τους πρωτοποριακές, ωστόσο παραθέτει τις ενστάσεις του, επιχειρηματολογώντας ως εξής:

Θεωρεί ότι το βλάχικο ιδίωμα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως γλώσσα αυτόνομη και ισότιμη με τις άλλες νεολατινικές γλώσσες, όχι μόνο γιατί δεν έχει κρατική υπόσταση, αλλά γιατί είναι τόσο φτωχή σε λεξιλόγιο ώστε αναγκάζεται να δανεισθεί λέξεις από άλλες γλώσσες για να εκφράσει έννοιες (π.χ. αφηρημένες), που δεν μπορούν να αποδοθούν με το υπάρχον βλάχικο λεξιλόγιο. Πιστεύει λοιπόν ότι είναι διάλεκτος της λατινικής με πλήθος ελληνικών λέξεων, όπως διάλεκτοι της ελληνικής είναι η Ποντιακή η Τσακωνική, η Καππαδοκική κλπ.

20 Νοεμβρίου 1895, Είδηση - ντοκουμέντο: “ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΝ ΚΙΝΔΥΝΩ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΕΚΣΕΡΒΙΖΟΜΕΝΗ”

“ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΝ ΚΙΝΔΥΝΩ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΕΚΣΕΡΒΙΖΟΜΕΝΗ”. Απόκομμα από την εφημερίδα ΣΚΡΙΠ των Αθηνών 20 Νοεμβρίου 1895. 

Έκκληση της ελληνοβλαχικής κοινότητας Πρίσρενης προς τον Πατριάρχη Αλεξάνδρειας και τον Γ.Αβέρωφ, μέσω του ομογενή Α.Σαρατζόπουλου, για υποστήριξη των ελληνικών σχολείων και εκκλησιών της κωμόπολης, που κινδυνεύει με … “εκσερβισμό”.

Διαβάστε το ντοκουμέντο, τότε που το ''Μακεδονικό έθνος'' ήταν ανύπαρκτο !!!

Για το ψευδεπίγραφο «Συμβούλιο των Μακεδονοαρμάνων» - Ενημέρωση της ΠΟΠΣΒ προς τα μέλη της.

Στον αποπροσανατολισμό, τη σύγχυση και την επίπλαστη νομιμοποίηση στοχεύει το ψευδεπίγραφο «Συμβούλιο των Μακεδονοαρμάνων».

Σε συνέχεια ηλεκτρονικής αλληλογραφίας που διακινήθηκε προσφάτως από το αυτοαποκαλούμενο «Συμβούλιο των Μακεδονοαρμάνων» - δια της οποίας προσκαλούνται τόσο σύλλογοι της χώρας μας, όσο και η ίδια η ΠΟΠΣΒ, να εγγραφούν ως μέλη της ως άνω ψευδεπίγραφης οργάνωσης και να συμμετάσχουν στις προσεχείς αρχαιρεσίες της - η ΠΟΠΣΒ για μια ακόμα φορά εκφράζει την απερίφραστη καταδίκη του συνόλου των Ελλήνων βλαχόφωνης καταγωγής της χώρας μας, τους οποίους εκπροσωπεί σε δευτεροβάθμιο και συλλογικό επίπεδο, απέναντι σε κάθε έξωθεν προσπάθεια αναγνώρισης των Βλάχων ως αυθύπαρκτης και διακριτής εθνότητας, αποκομμένης από τον ιστορικό κορμό του ελληνισμού, του οποίου άλλωστε διαχρονικά αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα. 

Ως εκ τούτου, απορρίπτουμε κατηγορηματικά την εν λόγω πρόσκληση, την οποία επιστρέφουμε ως απαράδεκτη. Η ΠΟΠΣΒ και το σύνολο των Ελλήνων βλαχόφωνης καταγωγής δεν προτίθενται να παράσχουν οποιοδήποτε ίχνος νομιμοποίησης στο αυτοαποκαλούμενο «Συμβούλιο των Μακεδονοαρμάνων», τη δράση και τις ανθελληνικές στοχεύσεις του οποίου έχουμε επανειλημμένως αποκαλύψει και επικρίνει. Είναι προφανές ότι οι εν λόγω ολιγάριθμοι, ξενόφερτοι, αυτόκλητοι προστάτες και ψευδώνυμοι «υπερασπιστές των δικαιωμάτων» των Ελλήνων βλαχόφωνης καταγωγής αναζητούν ίχνη δημοκρατικής νομιμοποίησης στη χώρα μας, δεδομένου ότι αυτή αποτελεί την ιστορική κοιτίδα και το διαχρονικό μητροπολιτικό κέντρο της απανταχού βλαχόφωνης ρωμιοσύνης, συγκεντρώνοντας μέχρι και τις μέρες μας την μεγαλύτερη παρουσία της συντριπτικής πλειονότητας του βλαχόφωνου στοιχείου της ευρύτερης περιοχής. Αυτή τη νομιμοποίηση δεν θα τη βρουν στην Ελλάδα!

Aπεβίωσε ο Κων. Βαβούσκος

Κηδεύτηκε το Σάββατο 11/2/2012 και ώρα 11.00 στον ιερό ναό της του Θεού Σοφίας στη Θεσσαλονίκη ο τέως πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, ομότιμος καθηγητής της νομικής σχολής του ΑΠΘ, Μέγας Άρχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Κωνσταντίνος Βαβούσκος.

Ο Κωνσταντίνος Βαβούσκος, ορμώμενος εκ Κρουσόβου της Άνω Μακεδονίας, εποίμανε επί τριάντα έτη την Εταιρεία, υπηρέτησε πιστά τη γενέτειρα Μακεδονία, εδίδαξε γενεές φοιτητών στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ., εμύησε στο Μακεδονικό γενεές διπλωματών, επιτελών αξιωματικών και κρατικών λειτουργών. Συνέδραμε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Άγιον Όρος και την Εκκλησία της Ελλάδος. Κατέλιπε ογκώδες επιστημονικό και εθνικό έργο. 

Τιμήθηκε για την προσφορά του με ανώτατες διακρίσεις. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών σε έκτακτη συνεδρίασή του σήμερα το πρωί ενέκρινε ομόφωνο Ψήφισμα το οποίο εκφράζει τον σεβασμό και την ευγνωμοσύνη των 910 Εταίρων προς τον επιφανή Μακεδόνα αγωνιστή και σοφό νομομαθή. 

Επίσης το Δ.Σ. κήρυξε τριήμερο πένθος και ύψωσε μεσίστιες τις σημαίες στα κτίρια της Εταιρείας και καθιέρωσε εις μνήμην Κωνσταντίνου Βαβούσκου ετησία υποτροφία σε νέους επιστήμονες ερευνητές της Ιστορίας της Μακεδονίας. 

Δημοτικά τραγούδια των βλαχόφωνων (11)

Του Τσιαμήτρου Γιάννη, 
εκπ/κού, χοροδιδασκάλου. 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ‘ΛΑΟΣ’ Βέροιας στις 27-01-2012

(Συνέχεια από του προηγούμενο)

Στο σημερινό σημείωμα θα ασχοληθούμε με το τραγούδι ‘Του Γκόγκου–Μίσιου’ το οποίο, όπως μας λέει ο Αχ. Λαζάρου, η Παπαζήση- Παπαθεοδώρου έχει ανθολογήσει στην αρωμουνική (βλάχικα) στο βιβλίο της ‘Tα τραγούδια των Bλάχων. Δημοτική και επώνυμη ποίηση’, Αθήνα, Gutenberg, 1985. O Aχ. Λαζάρου μας λέει επί λέξει:

«Για το τρίτο τραγούδι ‘Του Γκόγκου–Μίσιου’ ταιριάζει το λεγόμενο ‘δεν υπάρχει (πιο) τέλειο έγκλημα'. Διότι στην μετάφραση (στα ελληνικά) η Παπαζήση-Παπαθεοδώρου προσθέτει δύο ημιστίχια ανύπαρκτα στο υποτιθέμενο πρωτότυπο αρωμουνικό (βλάχικο) τραγούδι, μοναδικό μάλιστα:

Paduri di munt, s-nu discl’idet, s-voi puil’i s-nu mai cintati, 

s-voi tut armini di vlahuhori, tu lai s-vi-nvisteti.

Ci-una hibari noi andzimu, noi-atel’i din Pirivoli:

Ci Goglu- al Misu–ncl’isira, S –la Ianina lu aducu,

la Bei, la vizirlu. 
 -A lai Gogu ti ni ti aminaci tas-s- γnii ta si-ni ti-ncl’ini? 
 - Nu ni-mi alisara dzenurli, s-muntil’i atel’i analti

Δέντρα να μην ανοίξετε, πουλιά μην κελαηδείτε,

και εσείς οι βλάχοι απ’ τα βουνά, στα μαύρα να ντυθείτε.

Γινάτι μαντάτο ακούσαμε, ν’εμείς οι Περιβολιώτες,

τον Γκόγκο Μίσιο κλείσανε, στα Γιάννενα τον πάνε,

στον Μπέη στον Βεζίρη. 
 - Γκόγκο μ’ γιατί μας άργησες, να ‘ρθείς να προσκυνήσεις; 
 -Τα πλάγια μωρ’ δε μ’άφηναν, και τα ψηλά βουνά μας, 
 οι ρεματιές δε μ’άφηναν, κι οι κρύες οι βρυσούλες.»

(Τα δυο τελευταία ημιστίχια δεν υπάρχουν στα βλάχικα. Πώς και μεταφράστηκαν τότε στα ελληνικά;)

Δημοτικά τραγούδια των βλαχόφωνων (10)

Περιβόλι, χορός - 1911

Στο σημερινό σημείωμα θα συνεχίσουμε την αναφορά μας 

α) στα μεικτά (αρωμουνική και ελληνική γλώσσα) δημοτικά τραγούδια των βλαχοφώνων και 

β) στην προσπάθεια ορισμένων να μεταφράσουν ελληνικά δημοτικά τραγούδια στην αρωμουνική (βλάχικα) με προπαγανδιστικό στόχο.

Όταν βλέπει κανείς στο ίδιο δημοτικό τραγούδι να υπάρχει παράλληλη χρήση της αρωμουνικής και της ελληνικής γλώσσας (μεικτή μορφή) μπορεί ακόμα να υποθέσει ότι και πριν την ρουμάνικη προπαγάνδα πρέπει να υπήρχε μαρτυρία της βλάχικης μορφής εξαιτίας της λατινίζουσας σχολής της Τρανσυλβανίας, που είχε επηρεάσει τους λόγιους βλαχόφωνους της Διασποράς. Σαφώς και θα πρέπει να υπήρχε και στο απώτερο παρελθόν χρήση μεικτών τραγουδιών, όμως δεν έχουμε στοιχεία, ντοκουμέντα και αυτό ανήκει στην σφαίρα της υπόθεσης και του αναπόδεικτου..

Ο Γκόμας (Βαγγέλης Γκόμας ‘Από τον λαϊκό πολιτισμό των Βλάχων του Βελεστίνου’, ΑΘΜ, 1985, 145-155) για το θέμα γράφει: «Η εξήγηση του φαινόμενου είναι πολύ απλή, αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι βλάχοι πάντοτε μιλούσαν και μιλούν δύο γλώσσες, την ελληνική και την βλάχικη, που προήλθε από την δημοτική λατινική γλώσσα. Υπάρχουν άφθονα δημοτικά τραγούδια και μάλιστα με πολλές παραλλαγές, όπως ακριτικά, κλέφτικα, της ξενιτιάς, της αγάπης, νυφιάτικα, του κάτω κόσμου και του χάρου μοιρολόγια και άλλα.». Από τα δέκα τραγούδια των βλάχων του Βελεστίνου, τα οποία ο Γκόμας ανθολογεί στο μελέτημά του, 9 υπέροχα είναι στην ελληνική, 1 δε μοναδικό στην αρωμουνική. Και αυτό ολοφάνερα υπολείπεται ποιοτικά.

Δημοτικά τραγούδια των βλαχόφωνων (9)

Πράγματι υπήρχαν και υπάρχουν τραγούδια στην αρωμουνική (βλάχικα), όμως αποτελούσαν εξαίρεση και σε πολλά έχουμε και μεικτή μορφή με εκτενέστερη την ελληνική γλωσσική μορφή. Ιδού τι μας λέει ο Αχ. Λαζάρου στο ανάτυπο από το Ηπειρωτικό Ημερολόγιο, Ιωάννινα 1988 με τίτλο ‘Ιστορία του βλάχικου Δημοτικού τραγουδιού’, σελ. 358 :

Εξ άλλου ένα τραγούδι επιτυχημένο τόσο στη γλωσσική μορφή όσο και στο μέλος, ρυθμό και αρμονία, ανεπαίσθητα κατακτά πολύ έδαφος και τραγουδιέται ευχάριστα, παραμερίζοντας και τα γνήσια. Μεταξύ αυτών, που συλλέγονται από τους Wace-Thompson (συγγραφείς του βιβλίου ‘Οι νομάδες των Βαλκανίων’, είναι το εξής:

La patru tsindza marmare, la shassile fandan’i,

aklo doarme feata singura, singura shi isusita.

Shi dadasa ma l’i dzatsia shi dadasa l’i dzatse,

“Ea skoala h il’e amea niveasta va n’t adaru,

ka yin kuskril’i tra s til’a kuskri di la gsambrolu”

O Παπαγεωργίου (1909 σύγχρονος αυτών των συγγραφέων) παραθέτοντας παραλλαγή του τραγουδιού στην αρωμουνική έως τον όγδοο στίχο, συμπληρώνει και μετά ακολουθεί ελληνιστί:

«πάνω, μάννα μ’ και κρύβομαι στα πράσινα λιβάδια

-Γιατί κορίτσι μ’ κρύβεσαι στα πράσινα λιβάδια;

……………………………………………………»

Χατζηστέργιος και Αλή πασάς

Η Οικογένεια του μεγαλοτσέλιγκα 

Χατζηστέργιου Χατζόπουλου - Γράμμουστα 1903

Κάποτε ανακάλυψε ο Αλή πασάς, ότι ο τσέλιγκας Χατζηστέργιος, κάτοικος του χωριού Γράμμοστα (που ήταν ορεινή κωμόπολη με τρεις χιλιάδες σπίτια) είχε ένα πολύ όμορφο κορίτσι, που ονομαζόταν Τάνα. Ο Αλή πασάς παρουσιάστηκε ο ίδιος στη Γράμμοστα, επικεφαλής πολυάριθμης ομάδας Αλβανών. Ο Χατζηστέργιος και όλοι οι άλλοι τσελιγκάδες, όπως και ο αρσενικός πληθυσμός του οικισμού, βγήκαν να τον προϋπαντήσουν και να τον υποδεχθούν, σε μεγάλη παράταξη. Μόλις κατέλυσε ο Αλή πασάς, άρχισαν να φθάνουν κριάρια, τα οποία έβαζαν στη σούβλα για να φιλοξενήσουν τον υψηλό μουσαφίρη τους. Τρεις μέρες συνεχίστηκε η διασκέδαση και τέλος ο Αλή παίρνει κατά μέρος τον Χατζηστέργιο και του λέει: '' Έχω ακούσει ότι έχεις ένα όμορφο κορίτσι και θέλω να το πάρω στο χαρέμι μου. Πιστεύω πως η πράξη μου αυτή σε κάμνει τιμή ''. Ο Χατζηστέργιος, αν και η καρδιά του τραυματίστηκε βαθιά με όσα άκουσε, δεν έχασε την ψυχραιμία του και υποκρίθηκε ότι δεν περίμενε τέτοια μεγάλη τιμή από το μέρος του πασά και απήντησε ότι αποδεχόταν με μεγάλη χαρά την πρόταση, πρόσθεσε όμως ότι, επειδή υπήρχε η διαφορά της θρησκείας και ο κόσμος της κωμοπόλεως ήταν πολύ θρησκόληπτος, αν και ο ίδιος δεν έδινε σημασία σε τούτα, παρακαλεί τον πασά να μην βιασθεί και ότι στο διάστημα των ερχόμενων τριών ημερών, μετά την αναχώρηση του, θα έπαιρνε το κορίτσι του (χωρίς να το ξέρει κανένας) και θα το έφερνε στο χαρέμι του. Του μίλησε τόσο πειστικά, ώστε ο πασάς τα έχαψε, τον πίστεψε και έμεινε κατενθουσιασμένος.

Ο Χατζηστέργιος δεν περίμενε να περάσει ούτε μια μέρα από την αναχώρηση του πασά και έδωσε διαταγή μόλις βραδιάσει να ξεκινήσουν κρυφά τα κοπάδια με κατεύθυνση τα Βιτώλια (Μοναστήρι) δια μέσου των βουνών του Βιτσίου, αφού φορτώσουν τα υπάρχοντα τους στα μουλάρια. Τα χαράματα τα κοπάδια και οι οικογένειες βρίσκονταν στον δρόμο μακριά από την κωμόπολη. Έπρεπε να περάσουν από τέτοια μονοπάτια και δάση, ώστε να μη βρει ίχνη ο Αλή πασάς. Μετά πολλές περιπέτειες στα βουνά του Βιτσίου (γιατί ήταν δύσκολη διάβαση) έφτασαν στο Πισοδέρι. Ύστερα κατέβηκαν στη Φλώρινα. Από εκει ανηφόρισαν προς τη δεξιά όχθη του ποταμού Τσέρνα, που διασχίζει τον κάμπο των Βιτωλίων και, αφού πέρασαν από τον Περλεπέ, έφτασαν στο Νεράτσικο, στην όχθη του ποταμού Βαρδάρη. Από εκεί πήραν τον κατήφορο του ποταμού και (αφού κατέλυσαν σε πολλούς τόπους) έφτασαν στη Γευγελή, όπου και πέρασαν τον Αξιό στην αριστερή όχθη του. Αργότερα, εγκαταστάθηκαν στο χωριό Λιβάδια, κοντά στη Γευγελή. Έτσι κατόρθωσαν να γλιτώσουν την οικογενειακή τιμή τους και να διατηρήσουν καθαρή την ψυχική γαλήνη της καημένης της Τάνας. Ο Αλή με τους κατασκόπους που είχε παντού πληροφορήθηκε, ουδέ τη δεύτερη μέρα, την αναχώρηση της ομάδας. Πολλές ομάδες καβαλαραίων Αλβανών (που ήσαν οπλισμένοι μέχρι τα δόντια) είχαν σταλεί προς όλες τις κατευθύνσεις, από όπου μπορούσε να υποτεθεί ότι ήταν δυνατό να περάσει ο Χατζηστέργιος, αλλά μονάχα προς το Βίτσι δεν πήγαν, γιατί κανένας δεν πίστευε ότι ήταν πιθανό να χρησιμοποιηθεί αυτος ο δρόμος. Όλα αυτά μου τα διηγήθηκε ο ενενηντάρης Μιχάλης Παπάζης, ο οποίος είχε λάβει μέρος σ'αυτή την ανεπάντεχη περιπλάνηση, όταν ήταν επτά χρόνων. 

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας και συμπαράστασης για τον Ναούμ Ντίσιο

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας και συμπαράστασης που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα την Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου 2012 και ώρα 5:30 μ.μ. στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη...

Στην Αλβανία του 21ου αιώνα, οι Έλληνες καταδικάζονται και δολοφονούνται επειδή τιμούν τη γλώσσα, την ιστορία και την εθνική τους καταγωγή.

Η φυλάκιση του Προέδρου της Ομόνοιας Περιφέρειας Κορυτσάς και μέλους του Προεδρείου του κόμματος ΕΕΜΜ - MEGA Ναούμ Ντίσιου, από το αλβανικό δικαστικό παρακράτος στέλνει ένα σαφές μήνυμα σε όλους τους Βορειοηπειρώτες και ευρύτερα στον Ελληνισμό ότι η ανθελληνική αυταρχική νοοτροπία των καθεστώτων του παρελθόντος επικρατεί έντονη ακόμη σήμερα.

Η καταδικαστική απόφαση ως συνέπεια ενός στημένου κατηγορητηρίου που μοναδικό σκοπό έχει να κάμψει τις αντιστάσεις του Ελληνισμού της Κορυτσάς δεν μπορεί να μας βρει αμέτοχους.

Στο πρόσωπο του πολιτικού κρατουμένου Ναούμ Ντίσιου καταδικάζονται όλα τα δικαιώματα που διεκδικεί ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός καθώς και διακυβεύεται η ίδια μας η ύπαρξη επί χιλιετιών στις πατρογονικές μας εστίες.

Χρέος μας να μην το επιτρέψουμε.

Υποχρέωση μας η προστασία της ύπαρξης μας.

Σύνθημα μας: «ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟ ΝΑΟΥΜ ΝΤΙΣΙΟ»

Η Ομόνοια Περιφέρειας Κορυτσάς και το κόμμα "Εθνική Ελληνική Μειονότητα για το Μέλλον" προσκαλούν όλους τους Έλληνες καθώς και όλους τους βορειοηπειρωτικούς φορείς και τα πατριωτικά σωματεία στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας και συμπαράστασης που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα την Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου 2012 και ώρα 5:30 μ.μ. στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη για να ακολουθήσει πορεία στο Υπουργείο Εξωτερικών, στην Βουλή των Ελλήνων και στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Βασιλίσσης Σοφίας 2).

Ναούμ Ντίσιος - Το «έγκλημά» του ; Είναι Έλληνας

Κραυγή αγωνίας από ομογενή που καταζητούν οι Αλβανοί

Ο ομογενής κ. Ναούμ Ντίσιο από την Κορυτσά της Βορείου Ηπείρου, είναι σήμερα ο νο1 καταζητούμενος στην Αλβανία, αφού διαφεύγει της σύλληψης, προκειμένου να εκτίσει ποινή φυλάκισης, μετά από αμφιλεγόμενη απόφαση αλβανικού δικαστηρίου. 

Το «έγκλημά» του ; Επιχείρησε να εξωραΐσει ηρώο αφιερωμένο στους Έλληνες πεσόντες του πολέμου του 1940-1941 στην περιοχή της Κορυτσάς, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις των Αλβανών εθνικιστών. 

Την περασμένη Παρασκευή, ομάδα ανδρών των αλβανικών Ειδικών Δυνάμεων, κρατώντας όπλα στα χέρια και φορώντας κουκούλες στα κεφάλια, εισέβαλαν δια της βίας στο σπίτι του κ.Ντίσο, αναζητώντας τον και προκαλώντας καταστροφές.

«Το θέμα είναι καθαρά πολιτικό. Μας κλείνουν φυλακή, επειδή φωνάζουμε πως είμαστε Έλληνες Βλάχοι και αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματά μας. Οι Αλβανοί δεν αναγνωρίζουν πως υπάρχουν Έλληνες και στην περιοχή της Κορυτσάς» λέει στο ΘΕΜΑ ο κ.Ντίσιο, που καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση, χωρίς αναστολή, επειδή πραγματοποίησε εργασίες ανάπλασης στο νεκροταφείο του χωριού Μπομποστίτσα, όπου είναι θαμμένοι και Έλληνες στρατιώτες του πολέμου 1940-1941.